Tortonin

Buenos Aireseko zentroan dago Tortoni kafetegi famatua. Maiatzeko etorbidetik barrena abiatuz gero, berehala ikusiko du bisitariak XIX. mendeko eraikinen artean dagoeneko ehun eta berrogeita hamar urte dituen kafetegia. Barruko paretak argazkiz, erretratuz eta idazkiz josita ageri dira, bere historia luzearen lekuko gisa. Mahai borobiletan zail izango du bisitariak libre dagoen tokiren bat aurkitzea arratsaldeetan, joan den mendearen hasieran bezala orain ere jende asko biltzen baita ordu horietan.

Maiatzeko etorbidetik paseatzen ari nintzela ikusi nuen. Buenos Airesen igaro behar nituen azken orduak presarik gabe zihoazen agortzen. Ate ondoan ikus zitekeen 1858ko data erakargarri egin zitzaidan eta kafetegira sartu nintzen. Barneko argi irrealek kaletik sumatzerik ez dagoen giro berezi bat sortzen dute han, eta berehala, ia sartzeaz bat, sentitu nintzen gustura. Barreneraino joan behar izan nuen mahai libre bat aurkitu ahal izateko. Aulki zahar haietako batean eseri nintzenean, historiaren beroa nabaritu nuen hala aldamenean (iraganeko pertsonaien argazkiei begira) nola nire azpian, duela mende erdi hantxe egoten baitziren eserita Macedonio Fern¨¢ndez edo Jorge Luis Borges idazle handiak. Are lehenago oraindik, mendearen hasieran, Jos¨¦ Ortega y Gasset, bere egonaldi argentinarrak iraun zuen bitartean, hara joaten zen usu, Alfonsina Storni edo Carlos Gardel bera bezala, abeslaria arrabaletatik zentrura etortzen zenean. Megalomaniaren zurrunbiloetan galdu baino lehen, garagardo bat eskatu nuen.

Zerbitzariaren zain nengoela Florida kaletik nekartzan liburu erosi berriei so egin nien gainetik. Bere garaian Julio Cort¨¢zar bezala, Andr¨¦s Rivera maiz etorriko zela pentsatu nuen, El profundo sur izeneko liburuaren azala aztertzen ari nintzela. Handik gutxira zerbitzaria itzuli zen nik eskatutakoarekin. Liburuak mahaiaren bazter batean utzi eta garagardoari ekin nion patxadatsu, lasaitasunak edo presarik ezak denbora geldiarazteko ahalmena balu bezala.

Inguruan mota ezberdineko jendea neukan. Mahai bakoitzeko solasaldiak heltzen zitzaizkidan airean zatiturik. Ondoko mahai batean iraganetik zuzenean aterea ematen zuen emakume gazte eta eder bat ikusi nuen. Bere orrazkerak Ortega y Gasseten garaiko argazkietan ageri ziren emakumeena zirudien. Bera baino helduagoa zen gizon batekin ari zen hizketan. Gizonak filosofiako edo literaturako irakasle izateko itxura nabarmenegia zeukan, besteei, batez ere neska eder eta gazteei, gustatzeko borondateak eta ageriko segurtasunak salatzen zuenez. Neskari buruz ari ziren. "Zuk Cort¨¢zarren zerbait duzu", esan zion irakasleak. "Bai, poster handi bat etxean", erantzun zion iraganeko neskak eta biek egin zuten barre. Gero, idazterakoan, amodioan bezala, aurkitzen zituen oztopoez aritu zen neska; irakasleak betilerik mugitu gabe segitzen zuen hitz haien arrastoa, guztiz interesatua bailegoen.

Halako batean begiratzen ari nintzaiola konturatu zen emakume gaztea; disimulatzen saiatu nintzen nire garagardoari berriro helduz, baina ordurako basoa hutsik zegoen. Instant batez irribarretsu begiratzen zidala iruditu zitzaidan, agian horrelakorik desio nuelako.

Komunera joateko unea heldua zela erabaki nuen orduan, nire gehiegizko arretaz ohartuak zirela uste bainuen. Itzuli nintzenerako, neska eta bere laguna aldeginak ziren. Neska beltzaran haren orrazkera ezin nuen burutik kendu. Ordaintzera nindoanean, basoaren barruan paper pusketa bat zegoela ohartu nintzen. "Hurrengoan ere Tortonin" jartzen zuen oharrean. Ondoan, neskaren izena: Beatriz Viterbo.

Kafetegitik irten ondoren hotelera bihurtu nintzen. Biharamunean nire oporrak amaituko ziren. Ezingo nintzen Tortonira bueltatu. Oheratzeaz bat, ohar hura hoteleko gelan uztea erabaki nuen, mesanotxean, hurrengo bezero batek, bertan aurkitu eta gero, Buenos Aireseko nire azken gauean desiratutako istorio hau gutxi gora behera imajina dezan.