"Fago literatura sen concesi¨®ns para un lector intelixente"

A obra que v¨¦n de colleitar o galard¨®n mellor dotado economicamente das letras galegas sup¨®n o seu reencontro co lector adulto, a quen brinda unha historia de amor cunha trama "enguedellada e dif¨ªcil, da que penden moitos f¨ªos". Este escritor "teimudo", tecel¨¢n de redes de historias e especialista en transformar os espazos co?ecidos, como a Pontevedra escenario da novela, apela ¨¢ complicidade de quen se asoma ¨¢s s¨²as p¨¢xinas.

Pregunta. Coa avultada n¨®mina de galard¨®ns que atesoura, s¨® lle faltaba Xerais?

Resposta. ? un so?o para todos os escritores ao que xa presentara Arqueofaxia, que levou despois o Garc¨ªa Barros e era a mi?a primeira novela longa. Os premios non son obxectivo, sen¨®n ocasi¨®ns, azares que se al¨ªan coas decisi¨®ns dun xurado e que estamos para asumir con todas as consecuencias.

"Fago realismo m¨¢xico, esa cousa xa inventada que non ¨¦ nada novo"

"Esta novela naceu como xuvenil pero ao escribila foise volvendo de adultos"

"No ensino actual o espazo para aprender a gozar da literatura ¨¦ minimo"

P. O azar ¨¦ un dos piares d'O xard¨ªn das pedras flotantes.

R. Marca o desenvolvemento da trama. Por un lado, est¨¢n as causalidades do que chamamos destino; en contraste co azar, que ¨¦ o que ocorre de improviso. Eu aplico o que Borges dixo algunha vez acerca de que "o azar ¨¦ o nome que lle po?emos ¨¢ acci¨®n incesante de milleiros de causas mesturadas", o que nos devolve ao destino. O rapaz protagonista vive iso como unha teima desde pequeno.

P. Por que unha historia de amor adolescente?

R. ? unha historia de amor entre adolescentes que senten unha atracci¨®n inevitable. C¨®ntanse as vidas deles ata que se co?ecen e inician unha relaci¨®n, vivida coa fortaleza das paix¨®ns da adolescencia, marcada por limitaci¨®ns sociais e familiares, por sucedidos que ve?en de atr¨¢s nos que hai feitos documentados historicamente e m¨¢is elementos m¨¢xicos. O xurado subli?ou o vencello con Lovecraft como un dos trazos da novela nesa parte fant¨¢stica.

P. Fala de fantas¨ªa desde o seu punto de vista, pero tam¨¦n son igualmente imaxinarios eses f¨ªos para os personaxes?

R. O realismo m¨¢xico, esa cousa xa inventada que non ¨¦ nada novo, ¨¦ o que fago. Na literatura desaparecen para min as fronteiras entre a realidade e a ficci¨®n, o que me d¨¢ moito xogo para contar historias desde niveis e puntos de vista diferentes.

P. A novela ten moitos ingredientes de Romeo e Xulieta.

R. Os amores dif¨ªciles e tr¨¢xicos son unha constante na literatura. Escribir unha historia de amor ¨¦ narrar un dos dous temas que hai na literatura; o outro ¨¦ a morte. Todo vai depender do orixinal que sexa a trama e das historias que haxa arredor. N'O xard¨ªn das pedras flotantes hai m¨²ltiples historias con entidade de seu para funcionar de xeito aut¨®nomo e mesmo para ser n¨²cleo doutras novelas. F¨¢lase, por exemplo, dun libro misterioso que aparece e desaparece ao longo dos s¨¦culos atraendo traxedias e desgrazas.

P. A novela ten final aberto.

R. Para non desvelalo s¨® podo dicir que hai, efectivamente, un final tr¨¢xico pero esa non ¨¦ a verdadeira conclusi¨®n. Hai outro remate moito m¨¢is marcado polo azar que resolve a historia de maneira aberta.

P. Moitos misterios!

R. O xard¨ªn das pedras flotantes ten un comezo dificultoso e de lectura laboriosa pero obrigada para apreixar as claves da trama. Entras na novela costa arriba pero despois o tr¨¢nsito ¨¦ costa abaixo! Xa desde o t¨ªtulo, que xurd¨ªu durante unha excursi¨®n familiar a unhas covas. Envolto nunha contorna a¨¦rea de pedras flotantes atopei a idea de algo que ti?a sen resolver na novela. Ao principio ¨¦ un crebacabezas, pero despois todo encaixa.

P. Non teme afastar aos lectores m¨¢is preguiceiros?

R. Isto ¨¦ literatura sen concesi¨®ns! A quen busco ¨¦ ao lector intelixente. Esta novela c¨®mpre lela conscientemente, as¨ª que ¨¦ de esperar que ese esforzo se vexa compensado cun relato que pague a pena.

P. Escolleu a tem¨¢tica para arrastrar aos seus lectores adolescentes?

R. Cando agroma a idea, esta v¨¦n acompa?ada da s¨²a forma literaria: relato policial, de ciencia ficci¨®n ou de aventuras, tam¨¦n o narrador e os personaxes. As¨ª ¨¦ o meu xeito de traballar, o relato nace como un conxunto na s¨²a caixi?a, froito do traballo met¨®dico e da intuici¨®n. Neste caso non. Naceu como novela xuvenil pero a medida que escrib¨ªa ¨ªa ga?ando intensidade, datos e o desenvolvemento do que se chama novela para adultos, se ¨¦ que existe. Tam¨¦n poder¨ªa ter un p¨²blico mozo, pero con h¨¢bito lector. ? unha historia de trama enguedellada dif¨ªcil de contar que esixe habilidade, no senso de que o resultado, como lector, par¨¦ceme que est¨¢ logrado. Si penso en levar comigo aos lectores cara ¨¢ segunda parte da novela xuvenil Irm¨¢n do vento [2003], que ten a guerra de Iraq como pano.

P. Como docente, poder¨¢ confirmar se existe ese p¨²blico lector...

R. No ensino actual, en contraposici¨®n a cando eu era estudante, o espazo para aprender a gozar da literatura na escola ¨¦ m¨ªnimo; tr¨¢tase dun costume que non marca ning¨²n grupo social e, a¨ªnda por riba, hai unha enorme competencia nos medios audiovisuais e inform¨¢ticos. Pero moitos mozos son lectores en segredo. As editoriais non poden vivir s¨® de subvenci¨®ns.

P. Hai unha faceta s¨²a pouco co?ecida, a de comisario dunha exposici¨®n no Sal¨®n do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra ¨¢ que consegue traer empr¨¦stimos exclusivos procedentes do Museo das Artes Imaxinarias de T¨¢nxer. Pezas ¨²nicas e invis¨ªbeis como un dos uniformes do Holand¨¦s Errante, durante a pasada edici¨®n, ou o corpo petrificado dun duende mexicano.

R. O Museo de T¨¢nxer ¨¦ moi remiso a ceder materiais, pois os seus fondos, todos invis¨ªbeis, son moi raros e valiosos. Eu mante?o cordiais relaci¨®ns co seu director xerente, o doutor Mohammed Hadishin Tarif, desde que en 1975 vivimos un suceso memor¨¢bel. Acab¨¢base de anunciar o avistamento dos restos da cidade a¨¦rea de Muamba sobre a illa de Lhaiz, entre T¨²nez e Sicilia, e organizouse unha expedici¨®n literario-arqueol¨®xica en barco. Nun momento da traves¨ªa, o barco resultou danado e comezou a afundirse. No medio da desesperaci¨®n xeral, observei un home de trazos ¨¢rabes que miraba o mar con tristeza. D¨ªxome que a noite anterior imaxinara unha rede de pontes que un¨ªan ?frica e Europa e que, agora, lle daba m¨¢goa que non existise. No ¨²ltimo momento, un membro da expedici¨®n sinalou o lugar exacto por onde pasaba unha ponte; nadamos cara a al¨ª e salv¨¢monos todos. Esa persoa era don Italo Calvino, un famoso escritor, experto en arquitecturas invis¨ªbeis. Desde aquela, o doutor Hadishin dedicouse de cheo ¨¢ fundaci¨®n do Museo das Artes Imaxinarias.