Libros para un tempo urxente

Nos tempos urxentes, a escrita tam¨¦n asume urxencia. Unha ¨¦poca sombriza esixe relatos que axuden a dexergala. E a tra¨ªda e levada indignaci¨®n, cuxa ¨²ltima materializaci¨®n consistiu o 15 de maio na ocupaci¨®n das prazas, alimenta a teor¨ªa. Pero os vimbios que tecen o cesto da resposta ¨¢ usurpaci¨®n da soberan¨ªa popular polos mercados ve?en de lonxe. Hai moitos meses xa que as editoras galegas -sobre todo pequenas, experimentos de autoxesti¨®n, cr¨ªticas co concepto dominante de dereitos de autor, apegadas a grupos pol¨ªticos ¨¢ esquerda da esquerda, contestarias adoito do mito do progreso- presentan ferramentas contra o estado de cousas. Entre Abrente, que xunta nun volume ensaios do marxista arxentino N¨¦stor Kohan sobre o pensamento do Che -Na selva-, e o libro colectivo do Cineclube de Compostela -Non conciliados. Argumentos para a resistencia cultural-, son abondosos os contributos para indagar nas raz¨®ns do malestar socio-pol¨ªtico.

INDIGN?DEVOS! St¨¦phane Hessel

Din que a parte da munici¨®n moral do 15-M nace deste pasqu¨ªn. Redactado a partir dunha entrevista co combatente antinazi St¨¦phane Hessel (Berl¨ªn, 1917), Indign¨¢devos! funciona esquematicamente como apelaci¨®n a unha socialdemocracia real e un chamado por recuperar o esp¨ªrito da Carta dos Dereitos Humanos de 1948 e do Consello Nacional da Resistencia. "O pensamento produtivista, impulsado por Occidente, levou o mundo a unha crise da cal hai que sa¨ªr mediante unha ruptura radical coa fuxida cara a diante do 'cada vez m¨¢is", afirma, "no eido financeiro e tam¨¦n no eido da ciencia e da tecnolox¨ªa". A versi¨®n galega da requisitoria, 47 p¨¢xinas, sacouna Faktor¨ªa K e leva apertura de Manuel Rivas.

MERCADO E GLOBALIZACI?N Jos¨¦ Luis Sampedro

"Cando, unha vez m¨¢is, algu¨¦n nos repita que 'o mercado ¨¦ a liberdade', invit¨¦molo a practicar un sinxelo experimento mental, consistente en imaxinar que entra nun mercado a comprar e non levar cartos: constatar¨¢ no acto que non poder¨¢ mercar nada, que sen cartos al¨ª non hai liberdade, que a liberdade de elixir d¨¢a o di?eiro". ? o punto 14 de O Mercado e a Globalizaci¨®n, o did¨¢ctico pasqu¨ªn do economista e novelista Jos¨¦ Luis Sampedro (Barcelona, 1917) contra o capital desbridado. A¨ªnda escrito en 2002, o l¨²cido alegato de quen, segundo a opini¨®n dominante, oficia de padri?o intelectual do movemento do 15 de maio traza a paisaxe humana desollada que o mercado sen control deixa no planeta. "Diversos autores e textos desenmascararon o anacronismo que invalida hoxe a teor¨ªa liberal", engade, "pola s¨²a inxustiza distributiva, a s¨²a cegueira ecol¨®xica, o seu reducionismo inhumano, as s¨²as desviaci¨®ns ao orientar a inversi¨®n e outros aspectos negativos inherentes ao intercambio descontrolado".

O Mercado e a Globalizaci¨®n publ¨ªcao Trifolium. Na s¨²a colecci¨®n Musa pedestris, de textos compactos, a editoral xa acolleu outros materiais politicamente sens¨ªbeis: o c¨¦lebre di¨¢logo entre os fil¨®sofos Noam Chomsky e Michel Foucault, A natureza humana: xustiza versus poder, ou o Por que non son cristi¨¢n, de Bertrand Russell.

A NOV?SIMA DEREITA Manuel M. Barreiro

A nov¨ªsima dereita e n¨®s revisa unha primeira edici¨®n electr¨®nica da escolma de artigos publicados en diferentes medios de comunicaci¨®n por Manuel Mart¨ªnez Barreiro (Caracas, 1961). Analista pol¨ªtico e ex xefe de gabinete da vicepresidencia nacionalista do Goberno bipartito, o autor colocoulle ao libro o subt¨ªtulo O bienio gris toupa. "? un libro que preferir¨ªa non ter escrito", declarou na presentci¨®n, "porque ¨¦ fillo dunha derrota, da derrota do cambio pol¨ªtico que se iniciou en 2005".

Mart¨ªnez Barreiro tam¨¦n milita en novas iniciativas que procuran reintepretar os acontecementos do 15 de maio -Bencom¨²n-, pero n'A nov¨ªsima dereita s¨® atende, ou sobre todo, ¨¢ pol¨ªtica institucional. Da man de 2.0 Editora, empresa que promete outros ensaios pol¨ªticos a¨ªnda que virados ¨¢ dereita -de Carlos V¨¢zquez Pad¨ªn, l¨ªder de Converxencia XXI, e de Rafael Cu¨ª?a, afiliado popular-, diagrama a Xunta de Alberto N¨²?ez Feij¨®o e prop¨®n, como alternativa, unha coalici¨®n preelectoral de socialistas e nacionalistas. "Feij¨®o xestiona unha axenda persoal cangada de presidencialismo medi¨¢tico e falta de compromisos e acertos gobernamentais", escribe no ep¨ªlogo. E a xeito de paisaxe de fondo, a reestruturaci¨®n da hexemon¨ªa dunha dereita h¨ªbrida: este PP mestura, ao seu ver sen dalo superado, as versi¨®ns "parademocr¨¢tica do PP 1.0 de Fraga, a exitosa neocon 2.0 de Aznar e a abaneante 3.0 de Rajoy".

DO SOCIALISMO REAL Eddy E. Jim¨¦nez

Cors¨¢rias Editora encetou a s¨²a andaina cun libro de poemas. Todas as mulleres que fun, de Andrea Nunes Bri¨®ns, figurou entre os t¨ªtulos m¨¢is citados entre as novidades do x¨¦nero ao longo da tempada. Agora, a marca bota ¨¢ r¨²a a s¨²a primeira obra ensa¨ªstica: A revoluci¨®n dos camale¨®ns, de Eddy E. Jim¨¦nez (La Habana, 1947). "Agora, no medio da orx¨ªa dos que votan pola 'democracia' burguesa e renegan das glorias vividas e constru¨ªdas por varias xeraci¨®ns, eu tam¨¦n voto: polo socialismo", apunta Jim¨¦nez na dedicatoria do libro.

? o xornalista vigu¨¦s Gustavo Luca de Tena quen escribe o limiar dun ensaio redactado orixinalmente en 1999: "Eddy anuncia nas p¨¢xinas do seu libro que o que alg¨²ns chaman a morte das ideas e do comunismo non ¨¦ m¨¢is que a perda dunha batalla, e non menor, na guerra mundial pola liberdade, a xustiza e a democracia". N'A revoluci¨®n dos camal¨¦ons, Eddy Jim¨¦nez relata en cr¨®nica aguda e cr¨ªtica os anos previos ¨¢ queda do pano de aceiro en Europa -onde traballaba como correspondente- e as consecuencias da mesma que os fastos liberais da ¨¦poca impediron enxergar. Contra o final do volume relata: "En 1991, cando xa marchaba desa rexi¨®n, no aeroporto de Praga un amigo presentoume a unha das l¨ªderes dese movemento de novembro de 1989: fora obrigada a vender o seu coche e a s¨²a dacha; o di?eiro non lle alcanzaba para a gasolina nin tan sequera pod¨ªa ir al¨¢ os fins de semana. 'Eu non loitei para isto, todo subiu de prezo', confesoume".

CONTRA BEIRAS F¨¦lix Rodrigo Mora

A peripecia editorial de O atraso pol¨ªtico do nacionalismo autonomista galego, de subt¨ªtulo Reflex?es sobre O atraso econ¨®mico de Galicia, nace en Ferrol a comezos de 2010, cando Felix Rodrigo Mora presentou Naturaleza, ruralidad y civilizaci¨®n. "Continuamos o contacto na segunda manifestaci¨®n de Galiza non se vende", explica o historiador e prologuista d'O atraso pol¨ªtico... Eliseo Fern¨¢ndez, "e falabamos moito da fascinaci¨®n por Beiras que existe na esquerda de Galicia e a visi¨®n desenvolvimentista impl¨ªcta na s¨²a obra central". O que ¨ªa ser un artigo para a revista do colectivo Uni¨®n Libertaria, ao que pertence Fern¨¢ndez, desembocou nun libro de 165 p¨¢xinas.

Rodrigo Mora procede de Zamora pero as s¨²as ra¨ªces son galegas. "A pol¨¦mica coas teses de Beiras resultan, en realidade, accesorias no libro", exp¨®n o autor do limiar, "o importante ¨¦ a reivindicaci¨®n da cultura popular tradicional como algo vivo". O atraso pol¨ªtico do nacionalismo autonomista galega reivindica a democracia directa e as instituci¨®ns propias da organizaci¨®n da vida com¨²n no rural e mesmo exemplifica con que "antes en Galicia, traball¨¢base cantando". Non ¨¦ o menos contundente dos ataques o que recibe a ideolox¨ªa do progreso e o progresismo.

"Nos animados debates de presentaci¨®n", lembra Eliseo Fern¨¢ndez, "percib¨ªase a conexi¨®n do libro coa teor¨ªa do decrecentismo [que se op¨®n ¨¢ doctrina do crecemento continuo propia do liberalismo econ¨®mico] e os efectos que o libro pode ter nos ¨¢mbitos da esquerda antiautoritaria ou no independentismo". Distribu¨ªdo de maneira artesanal, "o que limita a s¨²a repercusi¨®n", o volume de F¨¦lix Rodrigo ¨¦ o ¨²nico libro editado pola Uni¨®n Libertaria de Ferrol. "Non somos unha editora", explica Fern¨¢ndez, , "pero realizaremos outras edici¨®ns conxunturais".

POLA LENTITUDE Carlos Taibo

Se Hessel ou Sampedro aparecen nos rotativos como as pantasmas que percorren as prazas do 15 de Maio, o profesor Carlos Taibo (Madrid, 1956) xa pisou unha pr¨¦sa delas. Non s¨® como partidario da democracia directa e contrario ¨¢ globalizaci¨®n, sen¨®n tam¨¦n como analista en tempo real do que acontece. Dentro da s¨²a abondosa produci¨®n editorial en galego, o colectivo autoxestionado Estaleiro puxo en circulaci¨®n o pasado ano Decrescimento, crise, capitalismo. "No Norte desenvolvido", presenta intenci¨®ns o propio Taibo no p¨®rtico do ensaio, "non ¨¦ imaxin¨¢bel un proxecto anticapitalista que non aposte ao mesmo tempo no decrecemento; da mesma maneira que non ¨¦ doado imaxinar un proxecto de decrecemento que non sexa ao mesmo tempo contestatario do capitalismo e as s¨²as l¨®xicas".

Estaleiro atende dende a s¨²a fundaci¨®n en 2008 ¨¢ literatura de pensamento social e pol¨ªtico. Amais, mant¨¦n unha colecci¨®n compartida co colectivo de fil¨®sofos Derriba coa que facturan introduci¨®ns a autores como Toni Negri ou Giani Vattimo. Os dous ¨²ltimos en aparecer, este curso, dedic¨¢ronse ao marxista estadounidense Fredric Jameson -Entre posmodernidade e utop¨ªa- e a Jacques Derrida, o pai do deconstrutivismo -Deconstruci¨®n).

RECESI?N OU COLAPSO? Escola Popular Galega

As pr¨¢cticas editorias da Escola Popular Galega, colectivo con sede en Vigo, consagran a autor¨ªa colectiva e an¨®nima das s¨²as obras -f¨®ra o seu primeiro t¨ªtulo, unha escolma de artigos do fil¨®sofo Santiago Alba Rico, Todas as guerras. Co'A defesa da Terra e a dial¨¦ctica do progresso, a Escola Popular, en coedici¨®n coa web Galiza Livre, situouse nas teses de impugnaci¨®n do crecemento econ¨®mico e do modo de acumulaci¨®n do capitalismo, aquelas que entornou Walter Benjamin nos anos trinta.

Agora Recessom ou colapso?, en colaboraci¨®n co centro social M¨¢dia Leva de Lugo, indaga en como certa tradici¨®n marxista analizou as crises. O libro percorre a noci¨®n na historia te¨®rica do movemento obreiro e, nunha segunda parte, xunta fragmentos de autores diversos -Marx, Robert Kurz, o galego Felipe Mart¨ªnez Marzoa ou o aut¨®nomo italiano Giacomo Marramao- debatidos polo grupo de estudos do centro social. "? posible reencontrarmos nun certo consenso: os tempos endur¨¦cense para todos e todas, e a situaci¨®n ben merece intensificar colectivamente a reflexi¨®n", colocan de entrada.

REGRESO AOS CL?SICOS Antonio Gramsci

A m¨¢is decidida das editoras convencionais na aposta polo ensaio, Laiovento, tam¨¦n ofrece materiais para pensar no vendaval da crise. Pero faino, logo de sucesivos ¨¦xitos de vendas con libros arredor da cuesti¨®n ling¨¹¨ªstica e o retroceso do galego co Goberno Feij¨®o, a trav¨¦s dos cl¨¢sicos do pensamento pol¨ªtico da emancipaci¨®n. "Volver a Gramsci nestes momentos pode servir para atopar respostas ao que est¨¢ a suceder, que ¨¦ tremendo", considera Xes¨²s Gonz¨¢lez G¨®mez, tradutor de Escritos de mocidade e Os intelectuais e a organizaci¨®n da cultura, "ou para pensar a autoorganizaci¨®n m¨¢is al¨¢ das asembleas".

Segundo Gonz¨¢lez G¨®mez, os traballos do comunista italiano -e fundador do partido-, malia estar datados na d¨¦cada dos vinte, "hoxe cobran e recobran sentido". "Coa ca¨ªda do chamado socialismo real", engade, "non remataron nin a inxustiza nin as respostas da xente a esas inxustizas". O ademais cr¨ªtico, residente en Barcelona e sabuxo das librar¨ªas de vello, sinala como s¨ªntoma do estado de cousas e do apuro das persoas por procurar sa¨ªdas ¨¢ dominaci¨®n dos mercados o Mercat de Sant Antoni, na capital catal¨¢. "Os libreiros esgotan os vellos libros de marxismo e anarquismo de segunda man", di, "a xente busca respostas".

A NACI?N CARA AO EXTERIOR Varios autores

A Fundaci¨®n Galiza Sempre, do BNG, leva anos po?endo a disposici¨®n dos lectores documentos hist¨®ricos do nacionalismo e dos movementos sociais. A ollada exterior do nacionalismo recolle dez asedios das relaci¨®ns entre a corrente nacionalista e a pol¨ªtica exterior. "Constatar o interese polo mundo exterior que se transloce nestas p¨¢xinas", introduce o director da fundaci¨®n, Xabier Mac¨ªas, "debera rachar estereotipos e estimular novas xeraci¨®ns de nacionalistas que afirmen a vontade existir por n¨®s mesmos".

A ollada exterior... mira adiante e atr¨¢s a un tempo e nel escriben, por caso, Justo Beramendi sobre o nacionalismo de entreguerras, Luis Gon?ales Blasco, Foz sobre a Carta de Brest que asinou a UPG nos setenta, o economista Xavier Vence sobre a Uni¨®n Europea, Xulio R¨ªos sobre o galeguismo e os asuntos exteriores ou Ux¨ªo-Breog¨¢n Di¨¦guez sobre a relaci¨®n co anticolonialismo. Ademais, participan ex dirixentes da organizaci¨®n como Encarna Otero, Pilar Garc¨ªa Negro, Camilo Nogueira ou Xos¨¦ Manuel Beiras.

CHAMADO ? REVOLTA An¨®nimo

"C¨®mo viabilizar algo alleo ¨¢ constante e atafegante forma institucional de facer cultura". O proxecto de Ax¨®uxere Editora, aberto e con plataforma audiovisual, informa ?scar Iglesias. arrinca con dous t¨ªtulos de actualidade renovada que se poden mercar na s¨²a web: TAZ (Zona Temporalmente Aut¨®noma), do estadounidense Hakim Bey, publicado en 1991 con licenza anticopyright, e Chamamento, un texto an¨®nimo aparecido en 2003 nas r¨²as de Par¨ªs. Os dous fan un retrato biopol¨ªtico da revolta f¨ªsica que ani?a nas novas pr¨¢cticas sociais.

A chiscadela ¨¦ situacionista -menos distancia entre o dito e o feito-, pero dir¨ªxense a todo o mundo: para fuxir da ditadura invis¨ªbel do Estado e ser libres e ¨²tiles c¨®mpre ser invisibles. A Roberto Abu¨ªn, no proxecto de Ax¨®uxere, faille algo de graza que os dous t¨ªtulos coincidan no tempo co 15-M e cun fato de editoriais comprometidas publicitando o manifesto socialdem¨®crata dun vello partisano. "? un momento cr¨ªtico nas relaci¨®ns entre sociedade e pol¨ªtica", conv¨¦n. Interesados na elaboraci¨®n colectiva do co?ecemento, s¨¦ntense parte da mesma "marea de emerxencias" que abrolla na sociedade galega, de Estaleiro a Urco Editora ou Cors¨¢rias. Coas d¨²as ¨²ltimas partillan Pragma, canle de distribuci¨®n. "Colaborar coas instituci¨®ns non ¨¦ un problema, porque o di?eiro p¨²blico tam¨¦n ¨¦ noso, pero ¨¦ a instituci¨®n tende a dominar. Antes diso, deixamos morrer o proxecto".