Censuras en vida, censuras p¨®stumas

Cadroume ler no d¨ªa 2 deste mes o artigo de Suso de Toro Aquilinaria carballesa, en que se fac¨ªa eco da censura que se cerneu no seu d¨ªa sobre a persoa e obra de Ricardo Carvalho Calero, no comezo da cativa institucionalizaci¨®n auton¨®mica. Agradoume moito o seu contido, pois o escritor evocaba os termos principais dun conflito onde o profesor mantivo a s¨²a independencia de criterio e a s¨²a defensa da lingua de xeito tal que non cab¨ªa no marco de control e distribuci¨®n regulada da mesma e da s¨²a literatura.

D¨²as semanas despois, lin tam¨¦n con atenci¨®n o artigo da profesora Helena Migu¨¦lez Carballeira, O outro tab¨² sobre Carvalho Calero, indubitabelmente provocado polo que citei de Suso de Toro, mais que non aparece nomeado por nengures. Nen este artigo nen neng¨²n outro, ou estudo ou an¨¢lise onde se examine a obra do profesor e se reivindique o seu legado. Bon comezo, abof¨¦: denunciar pretensamente un silencio, aplicalo estritamente a quen se critica! Mais vaiamos aos termos principais do que ¨¢ autora lle produce, seica, grande irritaci¨®n.

A profesora da Universidade de Bangor, pola s¨²a idade, nen foi alumna de Carvalho nen o pode recordar na s¨²a derradeira d¨¦cada de vida (1980-1990), en que, xubilado como catedr¨¢tico da Univdersidade de Santiago de Compostela (USC), exerceu por todo o pa¨ªs un eficaz labor de maxisterio e divulgaci¨®n, para al¨¦n de seguir escrebendo sobre lingua e literatura galegas at¨¦ a fin dos seus d¨ªas. Estou convencida (e alg¨²n testemu?o del proprio poder¨ªa citar neste sentido) de c¨®mo esta derradeira etapa vital significou para el un reencontro, un retorno aos seus tempos xuven¨ªs, antes do treb¨®n do 36, cando xa publicara tanto libros de creaci¨®n literaria como agudas cr¨ªticas e artigos nas principais revistas nacionalistas da ¨¦poca. Fala a autora do artigo cunha frivolidade ou malevolencia asombrosas do que nen co?eceu nen puido xulgar directamente; fala de ouvidas, sen o menor contraste valorativo e, na escalada de fals¨ªas, chega a converter a Carvalho na ant¨ªtese do que foi: ¡°Axente regulador¡±, nada menos!, da cultura galega do momento.

A profesora Migu¨¦lez denuncia o silencio que ela aplica a quen critica

Perm¨ªtome facilitarlle ¨¢ autora algunhas informaci¨®ns totalmente gratis. Foi Carvalho protector directo de Xohana Torres; cr¨ªtico atento de Amantia, de Mar¨ªa Xos¨¦ Queiz¨¢n. Unha vez estabelecido o marco auton¨®mico e as s¨²as axencias, a editora que acollera a s¨²a obra (Galaxia) e que el proprio contribu¨ªra a prestixiar paralisan a reedici¨®n e non volve publicar nada do noso autor. ? altura de 1986, literalmente, non ten quen lle publique a novela Sc¨®rpio, que sair¨¢ en Sotelo Blanco, grazas aos bons oficios de Francisco Pillado e ¨¢ boa vontade de Olegario Sotelo, o seu promotor. Constantino Garc¨ªa e af¨ªns intentan a p¨¦ feito impedir a publicaci¨®n desta novela, que acada suceso inusitado: os citados poden corroborar o que afirmo. Preside, en 1985, o Congreso Internacional sobre Rosal¨ªa de Castro e o seu mundo, grazas ¨¢ ponderaci¨®n e reco?ecemento obxectivo de m¨¦ritos do daquela reitor da USC, Dar¨ªo Villanueva, como presidiu o tribunal que xulgou a primeira, e ¨²nica en moitos anos na USC, tese de doutoramento sobre aquela escritora, da autor¨ªa de Francisco Rodr¨ªguez.

¡°Licenzas sexistas dos seus textos¡±: Laus Deo! Acaso desco?ece a autora que, en falando de escritores e de homes en xeral, o sexismo (ou a s¨²a excrecencia, o machismo) ¨¦ un pleonasmo? Ignora o que, xa en 1726, en aserto autocr¨ªtico, afirmaba o benem¨¦rito Padre Feixoo: defender as mulleres significa ofender case todos os homes? ? Carvalho o ¨²nico en reproducir clis¨¦s e estereotipos provenientes dunha cultura e dunha educaci¨®n secularmente discriminatorias, xerarquicamente binarias e dualistas? M¨¢is ben, a teor dos feitos, caracterizouse polo contrario. Dedicarlle 90 p¨¢xinas da s¨²a monumental Historia da Literatura Galega Contempor¨¢nea a Rosal¨ªa de Castro e proceder a analisar a s¨²a obra cun rigor non exento de paix¨®n e de admiraci¨®n constante, elev¨¢ndoa non s¨® ao que hoxe reco?ece todo o mundo (escritora fundacional) sen¨®n ¨¢ primeira escritora universal galega, non significa nada? D¨ªgame a autora do artigo que profesor-escritor non era machista rotineiro ou renovado na ¨¦poca: Constantino Garc¨ªa, Moralejo Laso, Moreno B¨¢ez, Ram¨®n Lorenzo¡­? S¨® por citar colegas epocais.

Elevar a Rosal¨ªa a primeira escritora universal galega non significa nada?

Se a profesora Migu¨¦lez se molestase en ler as mi?as p¨¢xinas de apresentaci¨®n do volume Ricardo Carvalho Calero: a ciencia ao servizo da naci¨®n inteirar¨ªase de quen negou e de quen reco?eceu o pol¨ªgrafo galego e poder¨ªa comprobar como non houbo unha s¨® instituci¨®n oficial que se dignase lembrar o centenario do seu nacemento, como a s¨²a obra leva sen se reeditar anos e anos ou como todos os actuais mandar¨ªns da literatura galega beberon aplicadamente na s¨²a historia da literatura e noutros mil traballos e estudos, para, co silenciamento debido, of course, non reco?ecer a fonte de que se partiu. Se o fixo e omite a cita, incorre no mesmo vicio que quer denunciar. Recom¨¦ndolle, as¨ª e todo, que se ilustre coa bibliograf¨ªa ad hoc de Aurora Marco, Martinho M. Santalha, Francisco Pillado, Miguel Annxo Fern¨¢n Vello, Asociaci¨®n Socio-Pedag¨®xica Galega (AS-PG), Francisco Salinas¡­ e alg¨²ns m¨¢is, desde logo todos eles f¨®ra do holding reinante.

Neste 25 de Marzo c¨²mprense 22 anos da morte de Carvalho: a¨ªnda hai que render culto ¨¢ oficialidade triunfante queimando a s¨²a figura no altar da ortodoxia imposta?

Mar¨ªa Pilar Garc¨ªa Negro ¨¦ profesora na facultade de Filolox¨ªa da Universidade da Coru?a e ensa¨ªsta