A marabillosa crise de Galicia

En Galicia non hai crise. En todo caso, haber haina, mais ¨¦ unha crise marabillosa.

?Quero dicir, pertence ao x¨¦nero do ¡°real marabilloso¡±. Esa foi a atinada denominaci¨®n que Dar¨ªo Villanueva acu?ou para ourivar¨ªas literarias como a de ?lvaro Cunqueiro en lugar do insatisfactorio binomio de ¡°realismo m¨¢xico¡±. Cando as cifras non cadran ou entran no terreo do irreal, os pol¨ªticos respons¨¢beis da xesti¨®n p¨²blica te?en d¨²as alternativas: enfrontar a realidade ou situarse nun lugar imaxinario. Para isto ¨²ltimo ¨¦ fundamental substitu¨ªr a informaci¨®n por propaganda. Mais chega un intre que non ¨¦ dabondo. O escr¨²pulo da informaci¨®n, un biscallo, un chisco, unha chini?a, un titular verdadeiro, pesan m¨¢is que as moreas de propaganda. E ent¨®n ¨¦ cando o pol¨ªtico decide botar man dunha ferramenta allea, literaria, para intentar acadar, como nos contos, a ¡°suspensi¨®n da incredulidade¡±.

? as¨ª como nace a pol¨ªtica do ¡°real marabilloso¡±. Afund¨ªmonos, mais felizmente afundidos. ?monos ao carallo, si, mais co entusiasmo de irmos ¨¢ l¨²a.

Na Breve gu¨ªa de lugares imaginarios (Alianza Editorial), de Alberto Manguel e Gianni Guadalupi, hai varias referencias que lle acaen a esta Galicia. Dende logo, o Pa¨ªs das Marabillas. Pero podemos afinar algo mellor a partir da borrosa noticia achegada por Plinio O Vello, na s¨²a Historia natural, do s¨¦culo I. Fala dunha rexi¨®n xeogr¨¢fica do Mar Hiperb¨®reo (Atl¨¢ntico setentrional) chamada Hiperb¨®rea: ¡°En Hiperb¨®rea non se co?ece a tristura¡±. Non o di Plinio, mais por Antonio Rodr¨ªguez Miranda, voceiro do Partido Popular, sabemos que m¨¢is ao sur de Hiperb¨®rea ach¨¢base o Antigo Reino de Hiperb¨®lea. Os seus habitantes eran moito m¨¢is felices a¨ªnda que os de Hiperb¨®rea, pois ¨¦rano ao xeito hiperb¨®lico.

Unhas das actividades m¨¢is practicadas polas elites de Hiperb¨®lea era a arte de hiperbolizar. A hip¨¦rbole, segundo a etimolox¨ªa, ¨¦ unha esaxeraci¨®n desmesurada. Se unha esaxeraci¨®n xa ¨¦ de por si esaxerada, imaxinen o ben que o pasaban os dirixentes de Hiperb¨®lea cando describ¨ªan hiperbolicamente Hiperb¨®lea.

Eran, por dicilo as¨ª, esaxeradamente felices. Coma n¨®s.

Un vai perdendo as tradici¨®ns. A identidade secreta. Os galegos sempre aparentamos tristura para enganar, para que non nos rouben esa felicidade ¨ªntima que herdamos de Hiperb¨®lea. Mais chega un intre en que rebentamos. Cansos dos profesionais da tristura, dos ronchas apocal¨ªpticos, imos e rescatamos a nosa identidade hiperb¨®lica. Hab¨ªa tempo que eu non me sent¨ªa feliz, tan desmesurada e esaxeradamente feliz, tan felizmente feliz, como cando lin o comunicado da Xunta que seguiu ao chamado encontro hispano-alem¨¢n en Santiago de Compostela, un cumio conservador ao abeiro da fundaci¨®n Adenauer.

Segundo o comunicado, o encontro ¡°confirma a Galicia como capital nacional do d¨¦ficit¡±. Non ¨¦ extraordinaria esa hip¨¦rbole? Non ¨¦ realmente marabillosa? Todo o mundo devece por ser capital. Capital cultural, capital espiritual, capital sexual, gastron¨®mica, capital do crime... S¨® hai que ter paciencia e teimar at¨¦ caer de p¨¦. Mais hai capitais e capitais. O mundo enteiro est¨¢ a falar do D¨¦ficit. ? asunto universal. C¨®smico. En todos os despachos m¨¢is influentes do planeta est¨¢n a sinalar un punto no mapamundi: ollade, a capital do D¨¦ficit!

E como as alegr¨ªas sempre ve?en xuntas, hai a¨ªnda outra hip¨¦rbole, real e marabillosa, na declaraci¨®n do noso hist¨®rico Goberno: ¡°Mentres hai comunidades que est¨¢n indo cara ¨¢ austeridade e o rigor, Galicia xa volve¡±. Non me digan que non ¨¦ para chorar de felicidade. Semella un haiku. Ese final conmovedor: Galicia xa volve.

Onde volve Galicia? Pois Galicia volve a Galicia, non ¨¦?

Non sei como anda de asesores ¨¢ulicos o presidente da Xunta, mais deber¨ªa contratar alg¨²n buf¨®n que ousase dicir as verdades. C¨®ntase que en ¨¦poca triunfal, un conselleiro de Cultura, nunha arroutada haxiogr¨¢fica, comparou a Fraga co Supremo: ¡°O que diga vostede vai a Misa; para min ¨¦ palabra de Deus¡±. Ao que o mandatario respondeu con temperada modestia: ¡°Tam¨¦n pode chamarme don Manuel¡±. Mentres a parte m¨¢is consciente da profesi¨®n sae ¨¢ r¨²a para expresar o dilema dram¨¢tico que vive o xornalismo, ese ser ou non ser, esganado por unha corda que ten un extremo f¨®ra e outro dentro, os voceiros do Goberno est¨¢n que se saen do papel. Pensan que o papel terma do que lle boten. Mais os que gustamos do papel, os que amamos o papel, o xornal que se toca coas mans, que se pesa, que se apalpa, sabemos que a verdade non se corresponde coa superficie que ocupan as hip¨¦rboles, a igual que o tama?o da esquela non reflicte a calidade da alma.

Ese mesmo d¨ªa en que Galicia era ¡°a capital nacional do D¨¦ficit¡±, hab¨ªa outras noticias que nos afastaban do ¡°real marabilloso¡±, que nos pu?an a rentes do chan. Unha, a que Galicia xa ten m¨¢is pensionistas e parados que traballadores activos. En Ourense, esa situaci¨®n chega a un extremo que fai desa provincia unha ¡°capital nacional do subsidio¡±. E isto pouco ten que ver con Zapatero, ese demo gafado que todo o explica.

E d¨²as: Galicia ¨¦ a comunidade que m¨¢is envellece e, de seguir a este ritmo, perder¨¢ en 40 anos un mill¨®n de habitantes. Al¨¦n das cifras, ese horizonte demogr¨¢fico ¨¦ unha cat¨¢strofe. Florentino Cuevillas, da xeraci¨®n N¨®s, deixou unha frase estarrecedora: ¡°Galicia ¨¦ un pa¨ªs que quere suicidarse e non o consegue¡±. Agora, cos datos demogr¨¢ficos na man, o xornal terma e trema con outro aforismo sociol¨®xico: ¡°Galicia est¨¢ suicid¨¢ndose e non o sabe¡±.