As contradici¨®ns da 'xeraci¨®n Songoku'

Naceron en democracia, son coet¨¢neos do Estatuto de Autonom¨ªa, creceron coa TVG e tiveron galego na escola. Por¨¦n, son os que menos galego falan. O documental Linguas cruzadas, estreado o D¨ªa das Letras Galegas na televisi¨®n auton¨®mica e agora dispo?ible en Internet, retrata a esta xeraci¨®n nacida nos 80 que algu¨¦n xa bautizou como xeraci¨®n Songoku. Para moitos a ¨²nica referencia medi¨¢tica en galego foron os famosos debuxos animados da galega. Case todos te?en carn¨¦ do Xabar¨ªn. Pero tam¨¦n hai moitas circunstancias que os separan e que condicionan a s¨²a diferente relaci¨®n coa lingua.

Mar¨ªa, que naceu en 1989, teno claro: "O castel¨¢n ¨¦ para a clase de lingua". Estuda segundo de Bacharelato no instituto da Terra Cha, un caso particular de monoling¨¹¨ªsmo onde se contan cos dedos dunha man os alumnos que falan castel¨¢n e ademais non son moi ben vistos polo resto dos rapaces. "Eu creo que ¨¦ por darse a m¨¢is", di Mar¨ªa, "ser¨¢ por darse un aire pijo, porque se non non se entende".Tampouco se explican a actitude de seus pais, os que lles trasmitiron a s¨²a lingua, que te?en m¨¢is vergonza de falar galego. "Por exemplo cando van a unha tenda a Lugo axi?a cambian de idioma, non sei, pensan que non os van entender", din con ton de burla, porque eles xa nunca cambian de idioma "a menos que te?a que ir f¨®ra de Galicia, claro, pero a¨ªnda as¨ª c¨²stame m¨¢is expresarme en castel¨¢n". Son conscientes da s¨²a excepcionalidade a respecto a outros mozos da s¨²a quinta. "Dende aqu¨ª non co?ecemos ben o que est¨¢n pasando moitos sitios. N¨®s pensamos que vai moi ben, pero claro, despois vaste a Lugo ou A Coru?a e non oes mais que castel¨¢n".

"Meus pais cando van a Lugo cambian de idioma, pensan que non os van entender"

E as¨ª ¨¦. Na Coru?a atopar algu¨¦n de menos de 20 anos que fale galego non ¨¦ que sexa raro, ¨¦ que xa se d¨¢ por feito que non ¨¦ coru?¨¦s. Polo menos iso lles pasa aos amigos de Roli, estudante de Turismo nacido no 86, que s¨® o falan cos av¨®s, ou nin sequera. Estudaron galego na escola e a maior¨ªa afirma ter un co?ecemento total do idioma, pero a "falta de costume" imp¨ªdelles atreverse a utilizalo.

Alg¨²ns amosan certo pesar por non usar a lingua de seus pais, que sendo galegofalantes decidiron educalos en castel¨¢n para que non o pasasen mal na escola. Porque se ben agora non, reco?ecen certa crueldade cando eran rapaces. "Ven¨ªa uno en mi clase que hablaba gallego y s¨ª que se le quemaba un poco", admite Roli. "Pero por garrulo, no porque hablara en gallego". "Tambi¨¦n hay mucho garrulo que habla castellano", engaden os colegas.

Moitos din que lles gustar¨ªa falar m¨¢is en galego pero cren que xa ¨¦ demasiado tarde, e depositan as culpas nos seus pais, nos pol¨ªticos, na moda... "A pouca xente que co?ecemos que fala galego cambia para falar con n¨®s, ent¨®n n¨®s que imos facer", din Ana e Raquel con resignaci¨®n. N¨®tanse as clases de galego, e vese que non lle supor¨ªa moito esforzo falalo. Se tivesen con quen.

Outros casos demostran que esa contradici¨®n interna p¨®dese superar, con esforzo e vontade, a¨ªnda que se cadra hai que desintoxicarse un pouco do ambiente de orixe para atreverse a dar o paso. As¨ª nacen os neofalantes, un neoloxismo alcu?ado entre a mocidade universitaria santiaguesa no que se reco?ecen centos de mozos que decidiron empezar -ou volver- a falar galego ao chegaren ao campus. ? o caso de Fer, estudante de F¨ªsica de 22 anos que de criarse na Coru?a sen ning¨²n contacto co galego pasou a falalo con todo o mundo... ag¨¢s cos seus pais, cos que a¨ªnda lle ¨¦ dif¨ªcil cambiar de idioma, a¨ªnda que ten o prop¨®sito de facelo.

Fer nega o t¨®pico de que os neofalantes sexan todos nacionalistas, a¨ªnda que admite que na maior¨ªa dos casos priman as raz¨®ns pol¨ªticas, mesturadas coas raz¨®ns de inmersi¨®n social, mesmo sentimental. Desta ¨²ltima d¨¢ boa conta Eva, a s¨²a moza, que empezou a falar galego dende que sae con el. O galego como ETS (enfermidade de transmisi¨®n sexual) ¨¦ un chiste privado cun gran fondo de verdade que circula moito entre os neofalantes compostel¨¢ns.

? fenda xeracional na transmisi¨®n do galego ¨²nese a fenda socioxeogr¨¢fica, que ten un dos seus puntos m¨¢is cr¨ªticos nas vilas. O documental ach¨¦gase ata Bueu, onde, a trav¨¦s dos xogadores dun equipo de balonm¨¢n, constatamos a hexemon¨ªa total do castel¨¢n entre os rapaces. "Os nosos pais falannos galego pero n¨®s falamos castel¨¢n por levar a contraria", confesan entre risas Andr¨¦s e Mauro, dous irm¨¢ns de 16 e 18 anos. Andr¨¦s conta como cando era pequeno falaba en galego con todo o mundo, ata que chegou ¨¢ escola e viu que todos os profesores lle falaban castel¨¢n. Os seus pais non o tomaron moi ben a¨ªnda que xa est¨¢n resignados, e albiscan a esperanza de que alg¨²n d¨ªa volvan falar galego. Pero a¨ªnda ten que pasar moito para iso. A Andr¨¦s de momento d¨¢lle vergonza falar en galego cos seus pais.

"Botamos de menos todo en galego". Niso concordan falantes de galego e castel¨¢n, monoling¨¹es ou a tempo parcial. A televisi¨®n, os c¨®mics, Internet, a prensa ... O pouco que hai en galego as¨®ciano ¨¢ escola, a¨ªnda que todos mencionan a Harry Potter e a Shin Chan como referentes nesta lingua. O que m¨¢is estra?an ¨¦ a m¨²sica. "? que todo o que hai son canci¨®ns moi vellas ou gaitas", din na Terra Cha.

Cando se lles comenta que algo de m¨²sica moderna en galego existe, non o acaban de crer. O ¨¢mbito cultural no que se prodigan esas cousas ¨¦lles completamente alleo. E xa o di Fer, o noso f¨ªsico: "Estase enfocando a normalizaci¨®n cara ¨¢s letras, as artes, as Humanidades, pero non hai ciencia en galego". E Tania, que ¨¦ unha das primeiras da s¨²a clase na Terra Cha, fala con sinceridade: "Os concursos literarios est¨¢n moi ben para a xente que escribe, pero ¨¢ outra ?como a incentivas para que use o galego?".