O rexurdir dos ser¨¢ns
As reuni¨®ns tradicionais de m¨²sicos p¨®?ense de moda e c¨®menlle terreo ¨¢s verbenas
"Por favor, tocade s¨® tres pezas, que ¨¦ tard¨ªsimo e todos queremos actuar". Estamos no ser¨¢n de Amor¨ªn en Tomi?o, ¨¦ a unha da ma?¨¢ e a pandereteira Bea Cela, presentadora do evento, p¨ªdelle aos grupos que faltan por tocar que non se demoren. Hoxe hai anotados arredor de vinte grupos de m¨²sicos afeccionados, e a¨ªnda faltan case a metade por actuar. Se?oras con aspecto de pensionistas, mozos cun look m¨¢is propio do Festival de Benic¨¢ssim, paisanos conxuntados con gorros de palla, e at¨¦ nenos de pantal¨®n curto. Todos agardan pacientemente con pandeiretas, bombos, gaitas ou acorde¨®ns na man, ao p¨¦ dun improvisado palco enriba dun tr¨¢iler. Previsiblemente ningu¨¦n marchar¨¢ para a casa antes das cinco da ma?¨¢. E iso que no mesmo d¨ªa cel¨¦brase outro ser¨¢n en Budi?o, a menos de vinte kil¨®metros. Hai s¨¢bados que te?en coincidido at¨¦ media d¨²cia de ser¨¢ns nun radio de poucos kil¨®metros, sobre todo no sur da provincia de Pontevedra.
Os ser¨¢ns celebr¨¢banse nos d¨ªas de inverno, pero agora prol¨®nganse durante todo o ver¨¢n
Os ser¨¢ns viven un momento de esplendor e parece non ter l¨ªmite. "Os ser¨¢ns est¨¢n tradicionalmente asociados ao mundo rural, eran reuni¨®ns musicais de veci?os que se fac¨ªan en casas, no inverno, cando os d¨ªas son m¨¢is curtos, ao rematar as labores do agro, pero agora hai tantos, que xa se prolongan incluso ao longo do ver¨¢n", explica Chisco Feij¨®o da agrupaci¨®n O Fiadeiro, de Vigo, unha das asociaci¨®ns claves na recuperaci¨®n deste tipo de reuni¨®ns musicais, moi arraigadas, sobre todo, nas comarcas pontevedresas do Condado e A Paradanta. Feij¨®o ten 34 anos, leva desde os 17 anos traballando co seu grupo na colleita de pezas tradicionais, e hai pouco m¨¢is dunha d¨¦cada iniciaron un proceso de recuperaci¨®n dos ser¨¢ns, o que, para a s¨²a sorpresa, se foi achegando m¨¢is e m¨¢is xente de xeito espont¨¢neo.
Moitos destes m¨²sicos afeccionados empezaron en clases de gaita ou de pandeireta xa cunha certa idade, ao abeiro de agrupaci¨®ns folcl¨®ricas tradicionais ou de actividades de asociaci¨®n de veci?os. A presentadora do ser¨¢n de Amor¨ªn, Bea Cela, da clases de canto vocal e pandeireta en diversas asociaci¨®ns na provincia de Pontevedra. Esta profesora de pandereteiras ¨¦ unha habitual dos ser¨¢ns e normalmente arrastra a tres ou catro grupos con ela, aos que adoita acompa?ar no escenario: "Subo con eles para guialos un pouco, sen¨®n p¨¦rdense". Para ela, o obxectivo destas reunions ¨¦ "pasar un bo momento e esquecer os problemas". Bea Cela leva case unha d¨¦cada aprend¨¦ndolles a moitos dos centos de m¨²sicos que agora vai atopando polos ser¨¢ns adiante. No ser¨¢n de Amor¨ªn hai m¨²sicos chegados do Rosal, de diversas parroquias de Tomi?o, de varias localidades de Portugal, ou de A Guarda. Hainos de todas as idades, coma o neno acordeonista Daniel Vilanova, de dez anos, un dos m¨¢is aplaudidos, ou as pandereteiras e pandereteiros do Centro Social do Aloia, en Tui, no que se mesturan desde mozos ata xubilados.
"Agora, nalg¨²ns ser¨¢ns igual se re¨²nen cerca de 200 m¨²sicos para tocar e rematan as seis ou sete da ma?¨¢. ?s veces hai tanta xente que quere actuar que non d¨¢ tempo e te?en que marchar para a casa sen tocar", explica Chisco Feij¨®o, nun descanso do ensaio de O Fiadeiro, outra agrupaci¨®n coa que aprenderon un bo n¨²mero de m¨²sicos.
Pero tanta troula tam¨¦n precisa algo de sustento. En Amor¨ªn dan de balde vi?o tinto e pan con chourizo, e noutros lados rosca, empanada e, por suposto, licor caf¨¦. Se un ten m¨¢is apetito, tam¨¦n pode comer un prato de churrasco, por exemplo. En Amor¨ªn, a comisi¨®n de festas da Virxe da Agon¨ªa, aproveita para recadar cartos po?endo unha cantina no ser¨¢n. O presidente da comisi¨®n vende os tickets para o churrasco, apoiado nunha furgoneta multiusos: "? que hai que recadar por onde sexa, que este ano a verbena vainos a sete mill¨®ns e medio de pesetas", xustifica, mentres ao fondo, ¨¢ beira do r¨ªo Mi?o, uns mozos p¨¦ganlle ao calimocho, nun h¨ªbrido de ser¨¢n-botell¨®n.
"Se algu¨¦n se quere anotar, te?o eu a libreta", com¨¦ntalle Bea Cela a un grupo de m¨²sicos. Na libreta establ¨¦cese a orde de actuaci¨®ns seg¨²n vaian chegando. Os gaiteiros de Lirolai, do Rosal son os pr¨®ximos en subir ao palco-tr¨¢iler do ser¨¢n de Amor¨ªn. "Met¨¦monos tarde na m¨²sica, e ¨¦ o terceiro ser¨¢n ao que vimos. Imos enter¨¢ndonos por outra xente ou polo que van anunciando en Malmequer", comenta Luis Iglesias, un dos seus membros entusiastas. Malmequer ¨¦ unha p¨¢xina web de referencia para os afeccionados aos ser¨¢ns. No seu foro hai interesantes opini¨®ns sobre a evoluci¨®n e recuperaci¨®n dos ser¨¢ns, e debates sobre se a tradici¨®n se est¨¢ recuperando con xeito.
"Os vellos fac¨ªan o que se chamaban botar un ser¨¢n enteiro, con pezas bailables, empezando por jota, mui?eira e algo de agarrado como vals, pasodobre ou mazurca, e botaban as¨ª horas e horas", lembra o estudioso Chisco Feij¨®o, ao tempo que engade que "iso ser¨¢ moi dif¨ªcil mantelo as¨ª, pero hai que ter coidado, e que este auxe non leve a converte-lo s¨® nun nome comercial, e chamarlle ser¨¢n a calquera cousa, porque ultimamente xa te?en aparecido a tocar at¨¦ tipos con djemb¨¦s" (instrumento africano de percusi¨®n).
En Amor¨ªn, ¨¢ unha e pico da ma?¨¢, a xente segue chegando ao ser¨¢n, os coches invaden un p¨¢rking improvisado no medio das leiras, as pandereteiras e gaiteiros esperan en ringleira para subir a tocar ao palco-tr¨¢iler, e o presidente da comisi¨®n de festas non para de despachar tickets para o churrasco, ao tempo que saca a s¨²a propia conclusi¨®n: "As verbenas son moito m¨¢is caras, a Orquesta Sinton¨ªa c¨®branos este ano dous mill¨®ns trescentas mil pesetas e iso ¨¦ dif¨ªcil de xuntar. Os ser¨¢ns dan moito ambiente e ademais son moito m¨¢is baratos". Non ¨¦ de estra?ar que os ser¨¢ns te?en tanto ¨¦xito. Pola megafon¨ªa anuncian novas reuni¨®ns para xullo e agosto. Polo que se ve, a ¨¦poca dos ser¨¢ns rachou definitivamente as barreiras do inverno, para instalarse sen reparos na ¨¦poca estival, un espazo ata o de agora acoutado ¨¢s orquestras. En Amor¨ªn, un grupo acaba de baixar do palco-tr¨¢iler logo de tocar A Carolina. Que suban os seguintes anotados na libreta.
A tradici¨®n m¨®vese por Internet
Se hai un punto indiscutible de referencia no rexurdir que est¨¢n a vivir estas reuni¨®ns tradicionais, ese ¨¦ sen d¨²bida a p¨¢xina web de Malmequer, un espazo que se converteu no aut¨¦ntico libro de ruta para seguir os ser¨¢ns. Todos os afeccionados aos ser¨¢ns est¨¢n ao d¨ªa a trav¨¦s de Malmequer, un foro no que paga a pena entrar, para ter unha idea da dimensi¨®n destas reuni¨®ns, que moven a centos de persoas dun lugar para outro coa gaita ou co bombo ao lombo. Desde calendario de ser¨¢ns, mapas de ubicaci¨®n, cr¨®nicas de cada un dos festivais, pasando por fotograf¨ªas, chats entre afeccionados, e ata v¨ªdeos. ? o mellor exemplo do bo rendemento que a tradici¨®n pode sacarlle ¨¢s novas tecnolox¨ªas. "S¨® levamos catro meses, pero estamos sorprendidos da repercusi¨®n que a web est¨¢ a ter", explica Henrique Mac¨ªas, un dos responsables de Malmequer. "Somos varios amigos, que non te?en nada que ver cun grupo musical, e que nos gusta a cultura tradicional, a m¨²sica, o baile e a etnograf¨ªa", comenta Mac¨ªas. Nesta p¨¢xina p¨®dense contar at¨¦ medio cento de ser¨¢ns que empezan en outubro e semellan non dar rematado nunca. "Eran tradicionalmente unha festa de inverno, porque cando chegan os d¨ªas m¨¢is longos hab¨ªa que traballar no campo at¨¦ m¨¢is tarde, e hab¨ªa menos tempo para festas, pero agora xa se prolongan ao aire libre, todo o ver¨¢n", comenta Mac¨ªas. "Atopamos un xeito
de divertirnos que non co?ec¨ªamos e que nos ¨¦nche moito. Nos ser¨¢ns hai unha relaci¨®n interxeracional, e aprendes moito de ver tocar e bailar ¨¢s persoas maiores", di este seguidor incondicional dos ser¨¢ns. Neste espazo de Internet, un pode enterarse de que hai "estrelas" dos ser¨¢ns, persoas maiores dos que os novos aprenden, persoas moi respectadas, como a cantadeira Rosa de Moscoso, ou o bailador Eugenio de Tout¨®n. Henrique Mac¨ªas teno moi claro: "Temos moita sorte
de poder disfrutar a¨ªnda desta xente e seguir aprendendo deles".
Tu suscripci¨®n se est¨¢ usando en otro dispositivo
?Quieres a?adir otro usuario a tu suscripci¨®n?
Si contin¨²as leyendo en este dispositivo, no se podr¨¢ leer en el otro.
FlechaTu suscripci¨®n se est¨¢ usando en otro dispositivo y solo puedes acceder a EL PA?S desde un dispositivo a la vez.
Si quieres compartir tu cuenta, cambia tu suscripci¨®n a la modalidad Premium, as¨ª podr¨¢s a?adir otro usuario. Cada uno acceder¨¢ con su propia cuenta de email, lo que os permitir¨¢ personalizar vuestra experiencia en EL PA?S.
?Tienes una suscripci¨®n de empresa? Accede aqu¨ª para contratar m¨¢s cuentas.
En el caso de no saber qui¨¦n est¨¢ usando tu cuenta, te recomendamos cambiar tu contrase?a aqu¨ª.
Si decides continuar compartiendo tu cuenta, este mensaje se mostrar¨¢ en tu dispositivo y en el de la otra persona que est¨¢ usando tu cuenta de forma indefinida, afectando a tu experiencia de lectura. Puedes consultar aqu¨ª los t¨¦rminos y condiciones de la suscripci¨®n digital.
