"Como escritora, contrad¨ªgome todo o tempo"

En Objetos perdidos, que publica a editorial asturiana Trea, Mar¨ªa do Cebreiro (Santiago de Compostela, 1976) escolma e traduce ao castel¨¢n os seus cinco libros de poemas. O estadio do espello, de 1999, supuxo o primeiro chanzo dunha traxectoria na que ningunha etapa reincide na anterior. Entre a escrita frondosa e manifestaria de (n¨®s, as inadaptadas) e o desaf¨ªo ¨¦tico, e r¨ªtmico, d'Os hemisferios -a s¨²a ¨²ltima obra-, a poeta asegura sentir "pavor" perante a repetici¨®n. "A poes¨ªa ten que ver coa idea de ilusi¨®n, con pensar que podes facer. Coa produci¨®n do novo, en definitiva".

Pregunta. Na nota introdutoria de Obxectos perdidos fala de "liquidaci¨®n". Agora que?

Resposta. Emprego liquidaci¨®n nun sentido an¨¢logo ao Manuel Outeiri?o que fala de Letras vencidas [t¨ªtulo do segundo poemario do autor]. A met¨¢fora econ¨®mica: liquidar, vencer. Case sempre que acabo de escribir un libro penso que vai ser o ¨²ltimo, que me baleirei e que non necesito dicir nada m¨¢is. Sempre escribo dende a sensaci¨®n de que non ¨¦ necesario dicir nada m¨¢is e, ao mesmo tempo, non podo evitar seguir escribindo. Como escritora, estoume contradicindo todo o tempo.

"Aprend¨ªn a vivir escrib¨ªndo e agora resultar¨ªa dif¨ªcil vivir sen escribir"

"Cando se di sistema literario galego qu¨¦rese dicir literatura nacional galega"

"Esf¨®rzome por dar algo que non dei. Para min a poes¨ªa est¨¢ ligada ¨¢ produci¨®n do novo"

P. Certa cr¨ªtica cu?ou a s¨²a obra de posmoderna...

R. Non me gusta esa etiqueta. Entendo o sentido no que o din, pero hai palabras m¨¢is exactas. Se cadra est¨¢n pensando na poes¨ªa como construci¨®n, na identidade como construci¨®n, nas moitas perspectivas, pero far¨ªan ben en dicilo. Para min, a posmodernidade ¨¦ unha cara m¨¢is da modernidade, que non ¨¦ un proceso pechado. O problema de posmoderno ¨¦ que nunca se sabe moi ben se se quere falar dun estilo ou dun tempo. Para falar dun tempo non ¨¦ oportuna, xa sabemos que non, e como concepto estil¨ªstico hainos m¨¢is precisos.

P. Cada un dos seus libros semella fuxir do anterior. Nesas variaci¨®ns, canto hai de premeditado e canto hai de ach¨¢dego?

R. Na variaci¨®n tonal e de voces de cada libro hai moi pouco de azoroso. Penso nos libros como unidades de sentido pechadas. A construci¨®n ¨¦ important¨ªsima, o que fai un libro de poemas. E a¨ªnda que un autor non queira constru¨ªr, a mirada constr¨²e. Eu, como un pintor, creo as cores, os materiais, e logo recomp¨®?oos, p¨¦goos, ¨²soos. Ao final, todo o traballo ¨¦ imperfecto e nun intre cansamos e temos que rematar, a¨ªnda que sexa s¨® por cansazo. O que non resulta premeditado ¨¦ o impulso de dicir e cada vez que me atrevo a facelo te?o que xustificalo, nun sentido que non sexa s¨® individual.

P. Hai progreso en literatura?

R. Existe. E a cr¨ªtica ¨¢ posmodernidade tam¨¦n v¨¦n por a¨ª, porque a posmodernidade en xeral ataca o progreso partindo dunha idea de progreso que non est¨¢ vixente: unha cr¨ªtica falsa. O progreso non ¨¦ li?al nin teleol¨®xico, ¨¦ unha noci¨®n m¨¢is aberta ca iso. Na concepci¨®n art¨ªstica, danse fluxos e refluxos, ¨¢s veces ao xeito pendular. Mais non podo evitar ver como retrocesos moitas cousas das que leo.

P. Avance mellor que progreso...

R. Por fortuna a literatura avanza, e tam¨¦n retrocede. En poes¨ªa n¨®tase cando se est¨¢ escribindo noutros tempos. Hai que escribir en presente e facer un esforzo moi grande por saber que chan pisamos ao escribir. Sentir o lugar como algo cargado de tempo.

P. Por que escribe?

R. O meu modo de relacionarme co mundo, a mi?a educaci¨®n sentimental, est¨¢ mediatizado pola escritura. Escribir e ler te?en algo f¨ªsico ligado ao xeito en que me constru¨ªn na infancia, algo encarnado, corporal. Relaciono escribir con dar e recibir co?ecementos e afectos, como se fosen o mesmo. Aprend¨ªn a vivir escribindo e agora resultar¨ªame dif¨ªcil vivir sen escribir.

P. Interfire a s¨²a condici¨®n de te¨®rica da literatura?

R. ?s veces non ¨¦ f¨¢cil ser parte e xu¨ªz, tratar de observar a realidade circundante e ao mesmo tempo estar plenamente instalada nela. Mais para min non son condici¨®ns incompat¨ªbeis. Estr¨¢?ame que no noso entorno se vexan como tales. Porque hai moitas tradici¨®ns que proban que esa foi a condici¨®n natural de quen escrib¨ªan. Am¨®lame que se desvinculen os dous procesos porque ao final iso abunda nunha imaxe naif, rom¨¢ntica no mal sentido da palabra, do que ten que ser un escritor. Un escritor ten que ser unha persoa consciente. A teor¨ªa d¨¢ co?ecemento e desapego do inmediato. Tam¨¦n me serve para restarlle valor ao que fago, para tirarlle sentido rom¨¢ntico da individualidade.

P. E refl¨ªctese nos textos?

R. A imaxe que o explica ¨¦ a do deus romano das encrucilladas, Xano, o que miraba a un lado e a outro ao mesmo tempo, con dous pares de ollos, e s¨® se comunicaba pola caluga. O co?ecemento nunca estorba pero, e isto pode entrar en contradici¨®n co que dixen antes, cando est¨¢s coas mans na fari?a un debe gardar a inconsciencia. D¨ªxoo T.S. Eliot: "Ao mal escritor reco?ec¨¦molo porque ¨¦ inconsciente cando debe ser consciente". E ao rev¨¦s.

P. Nos seus libros, a posici¨®n perante a linguaxe resulta moi diferente...

R. A escultura non ¨¦ a arte de po?er sen¨®n a de baleirar e a min o baleirado inter¨¦same moito. Quizais hab¨ªa certo horror vacui en (N¨®s, as inadaptadas) ou en O estadio do espello, e n'Os hemisferios quixen que se sentisen os baleiros, que respirasen. F¨ªxenme un pouco m¨¢is postat¨®mica, poscu¨¢ntica, non ¨¦? No que escribo agora, Non son de aqu¨ª, volve haber fluxo, unha narratividade enganosa. Pero a aprendizaxe d'Os hemisferios vai comigo. D¨¢me pavor a repetici¨®n e, a¨ªnda que poida ser un erro, penso que te?o a obriga de arriscar de cada vez. Isto parte dunha idea de orixinalidade non apegada ao individuo sen¨®n ¨¢ comunidade. Esf¨®rzome por dar ¨¢ comunidade algo que non dei. Para min a poes¨ªa est¨¢ ligada ¨¢ produci¨®n do novo.

P. Resulta operativo falar de sistema literario na Galiza?

R. ? perverso non nos interrogar sobre o uso das palabras e a tarefa do pensamento ¨¦ loitar contra as evidencias. O que se quere dicir cando se di sistema literario galego ¨¦ literatura nacional galega. O sistema literario galego ¨¦ m¨¢is amplo e complexo. Ademais, sempre que se utilizan adxectivos territoriais para cualificar a literatura, entramos nun denso pozo de problemas. Xente como Fernando Cabo, Arturo Casas ou Iris Coch¨®n te?en reflexionado en profundidade sobre este asunto.

P. Por onde avanza a poes¨ªa galega?

R. Inter¨¦same a oralidade de Anxo Angueira ou de Emilio Ara¨²xo, tan diferentes entre si. Xavier Cordal como poeta, de quen me encantar¨ªa un libro novo. Te?o especial devoci¨®n por Manuel Outeiri?o. Logo de ler o seu Dep¨®sito de espantos, pouco menos que me decid¨ªn a escribir. A potencia imaxinativa e de crear mundos de Chus Pato. M¨¦ndez Ferr¨ªn, por supost¨ªsimo. Xohana Torres, Afonso Pexegueiro. Para min debuxan unha tradici¨®n oculta que hai que recompo?er: escollemos os nosos avances, o noso progreso, a nosa tradici¨®n e iso atenta contra o concepto li?al. Rosal¨ªa de Castro, claro.