O segredo Xoh¨¢n Xes¨²s Gonz¨¢lez

O rastro m¨¢s co?ecido sobre Xoh¨¢n Xes¨²s Gonz¨¢lez at¨®pase probabelmente no poema que abre Con p¨®lvora e magnolias. "En Compostela soterraron a semente / chamada Xoh¨¢n Xes¨²s Gonz¨¢lez, porta / dun futuro suntuoso e proletario", escrib¨ªa Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn no seu libro de 1976. Refer¨ªase ao home que, en 1933, armou a Uni¨®n Socialista Galega e anticipou a historia do nacionalismo pol¨ªtico ao xuntar galeguismo e socialismo cient¨ªfico 30 anos antes da fundaci¨®n da Uni¨®n do Povo Galego. "Intr¨¦sanos somentes precurar un vencello que nos xunga a todol-os socialistas galegos, que, sentindo fondamente a vida de Galicia, sentimos tam¨¦n as doutri?as marxistas e nos afanamos en interpretal-as e adaptalas ? realidade galega", declaraba o manifesto fundacional da organizaci¨®n, recollido n'A Nosa Terra.

"Sentimos as doutri?as marxistas e nos afanamos en adptalas a Galicia"

A "ins¨®lita" Uni¨®n Socialista Galega foi partido nacionalista non interclasista

Pero Xoh¨¢n (ou Xo¨¢n) Xes¨²s Gonz¨¢lez ficou na face escura da historia galega. Fusilado o 12 de setembro de 1936, logo de organizar a breve resistencia ao golpe fascista en Santiago de Compostela, Gonz¨¢lez nacera na parroquia de Cequeril, concello de Cuntis, en novembro de 1895. A loita permanente de Xo¨¢n Xes¨²s Gonz¨¢lez, de Marcos Seixo Pastor e editado por A Nosa Terra, e Xoh¨¢n Xes¨²s Gonz¨¢lez: un precursor do soberanismo galego, de H¨¦itor Picallo e na r¨²a da man de Edici¨®ns Laiovento, ve?en de coincidir nas librar¨ªas. "Tr¨¢tase dun personaxe importante na historia de Galiza", sinala Marcos Seixo, "implicado nas loitas estudant¨ªs e agrarias, e na pelexa polo galeguismo".

Antes de trazar o perfil pol¨ªtico-cultural de Gonz¨¢lez n' A loita permanente..., Seixo xa reeditara a noveli?a A modelo de Paco Asorey, publicada orixinalmente na colecci¨®n Lar, precedida dunha ampla biograf¨ªa de Gonz¨¢lez. "Agora entrei m¨¢is a fondo no seu pensamento", sinala Seixo, o dun sindicalista da UGT, posterior militante do PSOE e galeguista irredento: "Rompeu co PSOE porque consideraba que o socialismo deb¨ªa ter base nacional". Seixo reivindica o "ins¨®lito" da Uni¨®n Socialista Galega, "un partido nacionalista e non interclasista", min¨²sculo pero no que mesmo se integrou o xornalista Raimundo Garc¨ªa Dom¨ªnguez, Borob¨® e no que o historiador detecta "ideas independentistas".

O home de "posicionamentos radicais", que facturou literatura en funci¨®n da s¨²a ideolox¨ªa, tam¨¦n desenvolveu traxectoria xornal¨ªstica. D'A Nosa Terra a El Pueblo Gallego, o volume de H¨¦itor Picallo, prologado precisamente por M¨¦ndez Ferr¨ªn, repasa as actitudes do Gonz¨¢lez escritor na prensa: a defensa dos dereitos da muller, a cr¨ªtica de pintura ou a lingua. "Estoy de acuerdo con Felipe Fern¨¢ndez Armesto, en la designaci¨®n de [Eugenio] Montes y [Ram¨®n Otero] Pedrayo para representar al idioma gallego en la Academia de Lenguas Ib¨¦ricas, como en lo sucesivo se debe llamar a la Real Academia de la Lengua Espa?ola", matinaba, en El Pueblo Gallego, contra 1926.