O m¨²sculo da cultura

"A arte irlandesa ¨¦ o espello roto dunha criada", definiu entre o amor e o odio a produci¨®n creativa da s¨²a incipiente naci¨®n James Joyce hai un s¨¦culo, no Ulises. O estado do espello da creaci¨®n cultural galega p¨®dese comprobar esta fin de semana no Cultur.gal. Inaugurada onte no Palexco da Coru?a, a Feira Galega das Industrias Culturais servir¨ªa para po?erse ao d¨ªa a calquera sedento de apurar en catro d¨ªas o tipo de produtos que se crean aqu¨ª baseados na imaxinaci¨®n. M¨¢is de cen entidades e empresas con pavill¨®n propio, concertos, presentaci¨®ns, proxecci¨®ns, obradoiros e showcases. Non est¨¢n todos os que son, pero si son todos os que est¨¢n.

O Cultur.gal na Coru?a sucede ao que se celebrou o ano pasado en Pontevedra, centrado exclusivamente no libro e organizado pola Asociaci¨®n Galega de Editores. Nesta ocasi¨®n, a cita organizouse ao abeiro da Conseller¨ªa de Cultura e ¨¢brese a todas as artes creativas, da m¨²sica ¨¢s empresas de servizos, "porque se entende que uns sectores tiran dos outros", asegura Nel Vidal, director do certame. Non ¨¦ o ¨²nico cambio. Mudou de Pontevedra ¨¢ Coru?a "por ser unha cidade m¨¢is grande e porque ten o maior ¨ªndice de vendas de produtos culturais", asegura o seu responsable, quen tam¨¦n reco?ece que as datas, entrado decembro, est¨¢n escollidas a prop¨®sito para o efecto Nadal. Vidal non teme que a crise contrarreste ese efecto: "? industria cultural ¨¦ das que menos lle afecta, quizais porque vive en crise permanente e est¨¢ afeita a sobrevivir nesas circunstancias, ou quizais porque nesta situaci¨®n, a xente recorta gastos m¨¢is importantes e procura agasallos m¨¢is econ¨®micos".

"A industria cultural ¨¦ das que menos lle afecta a crise, est¨¢ en crise permanente"

A cultura achega un 2% ao PIB galego, a transformaci¨®n do leite, o 0,26%

A implantaci¨®n dunhas industrias culturais galegas e a existencia ou non dunha burgues¨ªa con sentido do pa¨ªs son os dous cl¨¢sicos, ou as d¨²as caras dun mesmo t¨®pico, dos debates de cafetar¨ªa. Un c¨¢lculo moi conservador estima que a achega da cultura ao PIB de Galicia ¨¦ dun 2% (se parece pouco, a transformaci¨®n do leite ¨¦ o 0,26%). Aqu¨ª te?en a sede social case o 11% das empresas de edici¨®n, o 10% das audiovisuais e o algo m¨¢is do 1% das de gravaci¨®n, a¨ªnda que soamente 38 desas empresas contan con m¨¢is de 50 traballadores. Con todo, o espello roto da criada mant¨¦n arredor de 25.000 postos de traballo.

Claro que non a todos os sectores lles vai igual. O do libro ¨¦ o m¨¢is estable, con presenza propia en feiras internacionais, e empresas consolidadas, pero rexistra un certo estancamento e dous aspectos un tanto preocupantes: a metade da produci¨®n ten orixe ou destino escolar, e a Xunta segue a ser a meirande editora en n¨²mero de t¨ªtulos, dos que nin a metade est¨¢n en galego.

O audiovisual vai vento en popa, dentro dos par¨¢metros patrios. En 2007, a produci¨®n global de creaci¨®ns foi de 273, cando en 2004 soamente se produciron 101. O ano pasado, por vez primeira, o n¨²mero de curtametraxes subiu do cento. No primeiro semestre deste 2008 produc¨ªronse 13 longametraxes de ficci¨®n, oito delas en versi¨®n orixinal en galego, cando nos 16 anos anteriores fix¨¦ronse no noso idioma unicamente catro. Neses seis meses grav¨¢ronse catro filmes de animaci¨®n, 15 documentais e 60 curtas, e o 90% foron en galego.

"A m¨²sica est¨¢ nun momento dif¨ªcil e nunha etapa de transici¨®n. Non se venden discos, a m¨²sica galega ¨¦ dif¨ªcil de visibilizar, porque, por exemplo, nas grandes superficies p¨®?ennos no apartado de M¨²sicas do mundo, pero hai empresas que se est¨¢n consolidando, a Radio Galega est¨¢ a facer un labor importante e a creaci¨®n musical cada d¨ªa vai a m¨¢is", analiza o seu sector Cristina Labandeira, xerente de Agaphono (Asociaci¨®n Galega de Produtoras Fonogr¨¢ficas), unha das entidades que organizan as II Xornadas da Industria Musical Galega dentro de Cultur.gal. Nel Vidal ¨¦ mais optimista, polo menos no que se refire ¨¢ m¨²sica en vivo: "A m¨²sica deu un salto tremendo en dous anos, houbo m¨¢is concertos que nos ¨²ltimos dez".

Tam¨¦n, segundo os datos do que foi o Instituto Galego das Artes Esc¨¦nicas e Musicais (Igaem), houbo un salto nas artes esc¨¦nicas. Na Rede Galega de Teatros e Auditorios, as 365 funci¨®ns que se deron ata xu?o de 2007 ascenderon a 432 no primeiro semestre de 2008, e con elas o p¨²blico (de 42.647 espectadores a 58.279), a porcentaxe de ocupaci¨®n (do 29,71% ¨® 37,04%) e a facturaci¨®n: de 127.500 euros, en n¨²meros redondos, a 175.000. O teatro galego tam¨¦n demostrou, segundo o responsable da nova Axencia Galega de Industrias culturais (Agadic), Miguel Mart¨ªn, que funciona f¨®ra. De 70-80 representaci¨®ns no exterior de Galicia, pasouse a 320.

"O papel da Administraci¨®n ¨¦ po?er m¨¢is recursos para axudar a que os diferentes sectores sexan menos dependentes e m¨¢is aut¨®nomos", explica Mart¨ªn sobre o cambio de chip que tenta facer na Agadic e no campo da creaci¨®n en xeral. "Sodes v¨®s os que tedes que vender a vosa produci¨®n', d¨ªgolles aos que ve?en con ideas de que lles coloquemos os seus produtos", asegura, antes de concretar: "N¨®s podemos dar subvenci¨®ns para distribuci¨®n, para ir a feiras pero non asumimos o papel de empresas". E tam¨¦n subli?a un cambio de actitude: "Vemos a diferenza cultural, ter unha lingua propia, como un problema, cando en realidade ¨¦ unha vantaxe competitiva e temos que aproveitala para comernos o mundo".

"As ideas son o valor m¨¢is potente dunha sociedade para desenvolverse por si mesma. O que hai que crear son as estruturas, resolver os problemas de instrumentalizaci¨®n, capacitaci¨®n e financiaci¨®n", di un dos referentes m¨¢is claros do que se conseguiu, Vitor Belho, da empresa Nordes¨ªa. "Hai ganas, ideas, ilusi¨®n. Prec¨ªsase pulm¨®n, m¨²sculos", sintetiza Belho. "A creaci¨®n sen m¨¢is non vale de nada", sentencia Miguel Mart¨ªn.