A s¨ªndrome de Rimbaud

? celebre a decisi¨®n de Arthur Rimbaud. Logo de reconfigurar a modernidade po¨¦tica con Illuminations ou Une Saison en Enfer, e con 19 anos, abandonou a literatura para sempre. Morreu en 1891. Tam¨¦n Juan Rulfo escribiu os libros que, segundo el, faltaban na s¨²a librar¨ªa -El llano en llamas e Pedro P¨¢ramo- e calou. No abrente da Nova Narrativa Galega, e antes de facer 20 anos, Gonzalo Rodr¨ªguez Mourullo deu ¨¢ luz Nasce un albre (1954) e Memoria de Tains (1956), revolucionou as letras e retirouse ¨¢ avogac¨ªa en Madrid. O editor V¨ªctor Freixanes, que hai 12 anos editou a s¨²a terceira e ¨²ltima novela, cita a M¨¦ndez Ferr¨ªn: "O silencio ¨¦ unha das opci¨®ns do escritor, administrar o que publica". F¨®ra dos casos de dominio p¨²blico, a historia recente da literatura galega aparece puntuada por autores dun s¨® libro e ausencias delongadas da praza p¨²blica.

"O silencio ¨¦ unha das opci¨®ns do escritor", cita Freixanes a Ferr¨ªn

Casas: "Naquela altura angostura do formato 'l¨ªrica' non daba m¨¢is de si"

O segundo premio Esqu¨ªo de poes¨ªa recaeu, en 1982, nun rapaz de 21 anos. ? sombra dos pavill¨®ns titul¨¢base o libro de Anxo Quintela (Vigo, 1960). S¨® en 1998 volveu publicar, O asasino estr¨¢bico, "e por un cambio de quenda no traballo". "De s¨²peto tiven tempo e escribino en catro meses", explica. Pero Quintela xa non escribe. "Deixei de escribir nun proceso natural, nada traum¨¢tico", explica. Complicado na pregunta "?por que se escribe?", asegura que non volver¨¢ ao x¨¦nero e que lle interesa o ensaio.

"Levo m¨¢is de 15 anos sen pensar en libros de poemas". Para Arturo Casas (A Coru?a, 1958), con todo, non existe unha "separaci¨®n r¨ªxida" entre discursos. "Res¨²ltame igual de estimulante facer un poema, facer cr¨ªtica ou escribir un recado para algu¨¦n", afirma, antes de comentar a s¨²a alerxia ¨¢ linguaxe formularia. Casas traballa como profesor de Teor¨ªa da Literatura e coa s¨²a sinatura agromaron poemas en Sombra de unidade, Nadir e Momentum, este ¨²ltimo en 1997.

"Naquela altura, a angostura do formato 'l¨ªrica' non daba m¨¢is de si", lembra Arturo Casas, "e no momento actual podo aliviar o tedio, por exemplo, coa tensi¨®n directa e sometida a caducidade do blog". Un coet¨¢neo do mantedor de landoas.blogspot.com, Xavier Rodr¨ªguez Barrio (Lugo, 1954), compre xa 17 anos de silencio editorial. Antiga claridade, premio da Cr¨ªtica Espa?ola en 1992, foi o seu d¨¦cimo primeiro libro de poemas. "Non quer¨ªa rematar como Manuel Mar¨ªa", di divertido, "e naquel intre pareceume que xa dixera todo o que ti?a que dicir en poes¨ªa". O nome de Rodr¨ªguez Barrio formou entre os principais da Xeraci¨®n dos 80. Ga?ou o Esqu¨ªo ou o Lorenzo Baleir¨®n. "Agora decid¨ªn impo?erme unha severa lentitude na escrita", declara, "e unha reflexi¨®n profunda sobre que haxa de publicar". Barrio, que antes de encaixar na promoci¨®n dos 80 publicara na pol¨¦mica antolox¨ªa de Mar¨ªa Victoria Moreno Os nov¨ªsimos, prepara arestora un novo libro.

A recolleita de Moreno, datada en 1973, tam¨¦n entraba obra en verso do xornalista Lu¨ªs ?lvarez Pousa. "Sempre dixen que me dediquei ao xornalismo da man da literatura", admite o director de Tempos Novos. Pero o relato de ?lvarez Pousa, autor da letra do popular tema de Fuxan Os Ventos Sementeira, remite ao tempo colectivo no que naceu Os cans da vida (1972, na colecci¨®n Val de Lemos de Manuel Mar¨ªa): "No tardofranquismo encar¨¢bamos un tempo novo e optei polo xornalismo; amais, hab¨ªa que procurar unha sa¨ªda profesional". Segundo o profesor, "o xornalista matou ao literato". E, no entanto, aquel poeta que se define debedor de Celso Emilio Ferreiro ou Manuel Mar¨ªa, "da tensi¨®n entre realidade e cristianismo progresista", non desbota o regreso ¨¢ literatura "en forma de contos".

Tam¨¦n o xornalismo deu en absorber a An¨ªbal C. Malvar (A Coru?a, 1964). Practicante da narrativa noir, deixou nas librar¨ªas catro novelas, a ¨²ltima, ? de mosca, hai once anos. "Non ti?a nada que contar, non ti?a esa pulsi¨®n necesaria para a novela", apunta, "a¨ªnda que, ao traballar de reporteiro [no xornal El Mundo], dalg¨²n xeito ach¨¦gome ¨¢ literatura". Malvar desvela, con todo, que traballa nunha novela "que xa est¨¢ avanzada". Unha trama complexa vertebra un libro que non se afasta do x¨¦nero negro: "Os miser¨¢beis, de V¨ªctor Hugo, eran x¨¦nero negro, e tam¨¦n unha novela pol¨ªtica".

En Madrid reside o soci¨®logo Ferm¨ªn Bouza ?lvarez (Santiago de Compostela, 1946). Escritor activo na d¨¦cada dos 80, a s¨²a ¨²ltima incursi¨®n literaria sit¨²ase en 1990 e nos poemas de Labirinto de inverno. "Est¨¢s en Madrid e escribes en galego, iso xa ¨¦ unha aberraci¨®n; o mercado galego ¨¦ pechado e os de f¨®ra non importamos", l¨¢iase. Bouza ?lvarez non atopa est¨ªmulo para publicar, "pero si para pensar literariamente". Logo de Labirinto..., o tam¨¦n profesor da Universidad Complutense dera ao prelo Las bodas secretas de Lilia (1991). Malia a que a versi¨®n orixinal da novela era en galego, non houbo editorial que se interesase por ofrecela ¨¢ luz e finalmente saiu en Destino. "Pero non se vendeu".

Silencio, cando non paus, ¨¦ o pouco que, seg¨²n Ferm¨ªn Bouza, pode agardar un escritor galego. Xabier Cid (Orense, 1975) s¨²mase ¨¢s protestas de Bouza, a¨ªnda que noutro campo. "S¨® se me ocorren d¨²as raz¨®ns para publicar", explica, "unha, o ego, que satisfago por outras v¨ªas; d¨²as, pola pasta". Cid procurara a segunda alternativa no premio Lueiro Rey do ano 2000, no que ficou en segunda posici¨®n con Ter¨¢ as t¨²as balas. "Non a quer¨ªa publicar, porque non ga?ara e non levara a pasta, pero convenc¨¦ronme e a¨ª est¨¢", relata, "e supo?o que se me publicaron daquela un mal libro tam¨¦n me publicar¨ªan agora".

O desv¨ªo cara ¨¢ escrita na Rede non influ¨ªu de xeito determinante na actitude de Xabier Cid cara ao papel. "O blog non o fago eu exactamente", enuncia, "pero escribir se non hai pasta ao final do t¨²nel...". ? V¨ªctor Freixanes quen se refire ¨¢ "cantidade de texto que se escribe no traballo". Freixanes, logo d' O tri¨¢ngulo inscrito na circunferencia (1982), O enxoival da noiva (1989) e A cidade dos C¨¦sares (1993), profesionalizouse como editor: "Tam¨¦n te sintes, sen¨®n pai, si padri?o das criaturas que vas editando". Anuncia un volume de relatos contra fin de ano e, con certa melancol¨ªa, arg¨²e: "A min o que me houbese gustado ser de maior era escritor".