"Pi?eiro formulou a viabilidade pol¨ªtica do galeguismo"

Logo de d¨¦cadas de militancia no PSdeG, ao que se afiliou en 1978, e de exercer responsabilidades p¨²blicas en diferentes ¨¦pocas como deputado no Parlamento de Galicia e como edil en Vigo, Miguel Barros (Carballedo- Cotobade, 1944) ¨¦, na actualidade, presidente do consello de administraci¨®n de Promoci¨®ns Culturais Galegas, a empresa editora do semanario A Nosa Terra, e membro do consello de administraci¨®n de Xornal de Galicia. En xu?o de 2006 abandonou o exercicio activo da pol¨ªtica, pero a pol¨ªtica non o deixou a el. A Editorial Galaxia v¨¦n de publicar o seu ensaio Ram¨®n Pi?eiro e a revisi¨®n do nacionalismo, dous volumes que conte?en a s¨²a tese de doutoramento. A obra significa tam¨¦n a posta en valor da acci¨®n pol¨ªtica de toda unha xeraci¨®n, a das mocidades galeguistas que sobreviviron ¨¢ Guerra Civil.

"Obriga a tomar posici¨®ns, por iso se lle impuxo unha tumba de silencio"

"Fixo unha analise cruel do escaso ¨¦xito dos postulados nacionalistas"

"Como cidad¨¢n sinto unha dor inmensa polo que est¨¢ a pasar co galego"

"Sempre estivo lonxe do poder e pr¨®ximo ao mesmo tempo"

Pregunta. A idea central do seu estudo sobre o pensamento de Ram¨®n Pi?eiro ¨¦ a condici¨®n radical da cultura no seu paradigma pol¨ªtico.

Resposta. Na filosof¨ªa de Pi?eiro, o pobo, colectivo humano por definici¨®n, ¨¦ o suxeito hist¨®rico por excelencia, o concepto pol¨ªtico central e salvador que ten todas as posibilidades de realizaci¨®n hist¨®rica. A posibilidade de reingreso na historia ¨¦ o concepto motivador de Pi?eiro. Mais s¨® poden escribir no libro da historia aqueles pobos que te?en conciencia da s¨²a propia personalidade, e s¨® poden escribir dende a vontade ou dende a cultura. No programa pol¨ªtico de Pi?eiro, a recuperaci¨®n da cultura antecede aos feitos derivados da forza colectiva dirixida pola vontade, da¨ª que erixa ¨¢ cultura na ra¨ªz dos pobos.

P. E ¨¦ arredor da cultura onde Pi?eiro constr¨²e a arquitectura do que vostede denomina no seu ensaio "a nova interpretaci¨®n do galeguismo".

R. Despois dun s¨¦culo de nacionalismo galego, Pi?eiro obra a primeira mitose entre nacionalismo puro e galeguismo. El fai unha an¨¢lise cruel do escaso ¨¦xito dos postulados nacionalistas en Galicia e concl¨²e que a nosa conciencia de pobo ¨¦ escasa. Observa que hai moita distancia entre o horizonte ideol¨®xico que formulan os partidos e os l¨ªmites da xente. Era s¨ªntoma de cegueira hist¨®rica ignorar eses feitos! Xa que logo, vai ¨¢ procura dun pragmatismo ideol¨®xico que sexa asum¨ªbel en termos electorais. Atendendo ¨¢ sanguinolenta historia de Europa e perante a imposibilidade pol¨ªtica de que ese axioma tivese aplicaci¨®n, Pi?eiro cambia a secuencia naci¨®n-soberan¨ªa-Estado novo por pobo-cultura-federaci¨®n, como nova sem¨¢ntica do poder. Non se trata de negar, sen¨®n de superar, de se adaptar ¨¢s determinaci¨®ns que nos imp¨®n a nosa situaci¨®n no mundo. Busca superar o "principio de nacionalidades" como principal soporte do mito do Estado, e tenta recuperar o concepto de pobo como suxeito preexistente ¨¢ realidade estatal. Tal superaci¨®n ¨¦ o punto central do proceso de revisi¨®n da fase nacionalista do galeguismo e separa a Pi?eiro da ortodoxia mecanicista que demanda un Estado a partir da existencia dunha naci¨®n. El insiste en que a expresi¨®n do ser do pobo a trav¨¦s da cultura pode igualmente realizarse como Estado, ou pola contra non acadar esa forma ou caracterizaci¨®n pol¨ªtica. A s¨²a revisi¨®n do galeguismo consiste en crear un punto de encontro, integrador e non exclu¨ªnte, ao que todas as forzas pol¨ªticas poder¨ªan sumarse. Temos que volver vindicar o concepto de "revisi¨®n": todos os esquemas te¨®ricos son revis¨¢beis porque, e isto ¨¦ unha obriga nas ciencias sociais, a realidade excede o paradigma. Pi?eiro faino con toda a conciencia pol¨ªtica, audacia, intelixencia e realismo.

P. Pagou un prezo elevado por iso, como o de entrar na posteridade como o "liquidador do nacionalismo". Vostede reparte un milleiro de p¨¢xinas en dous volumes para demostrar a solidez do pensamento de Pi?eiro e o grosor da s¨²a acci¨®n pol¨ªtica.

R. Ese ¨¦ o gran sofisma! Estaba considerado como un desertor ou un escurantista e n¨®s achegamos moitos documentos que proban o volume da s¨²a acci¨®n. O punto de encontro ideol¨®xico que Pi?eiro formulou ten hoxend¨ªa id¨¦ntico valor, o de dar viabilidade pol¨ªtica ao galeguismo. No seu momento, foi combatido porque a capacidade explicativa do seu discurso coloca en grandes dificultades ao nacionalismo, dado que cuestiona fatalmente o principio de nacionalidades que equiparaba naci¨®n a Estado. A mi?a presencia con Pi?eiro no Parlamento durante catro anos levoume ¨¢ intuici¨®n de que al¨ª se agochaba m¨¢is vida pol¨ªtica da que se percib¨ªa no Parlamento. Eu nunca sentei ¨¢ s¨²a mesa, pero a mi?a teimos¨ªa compensoume coa riqueza documental que atopei grazas ¨¢ simpat¨ªa polo meu proxecto por parte de Teresa Garc¨ªa-Sabell, cuxos arquivos despois pasaron ¨¢ Fundaci¨®n Penzol. A documentaci¨®n ¨¦ un tesouro que demostra a existencia dun pensamento longamente decantado, coherente e claro, sen sombra de improvisaci¨®n, e outorga a formulaci¨®n acad¨¦mica que obxetiva este discurso pol¨ªtico e que posibilita a s¨²a entrada no debate, cal ¨¦ a mi?a intenci¨®n. O Pi?eiro que escribe na revista Yunque ten 17 anos. Como dixo Fern¨¢ndez del Riego, "Pi?eiro nunca foi mozo, sempre foi as¨ª, xa naceu vello!". Foi un pol¨ªtico de principio a fin, pero sen vocaci¨®n representativa: el sempre estaba o suficientemente lonxe do poder para non ser absorbido polas s¨²as perversidades, pero suficientemente pr¨®ximo para influ¨ªlo.

P. E hoxe? Segue sendo inc¨®modo?

R. O debate ilustrar¨ªa moito ¨¢ opini¨®n p¨²blica; ¨¦ m¨¢is, se o adiamos, agochamos aos cidad¨¢ns as raz¨®ns que se ocultan detr¨¢s de cada voto. O pensamento de Pi?eiro obriga a tomar posici¨®ns, por iso se lle impuxo unha tumba de silencio. Ser¨ªa un debate f¨¦rtil, que renovar¨ªa as premisas fundamentais dunha democracia tediosa desde o punto de vista ideol¨®xico que, unha vez conseguidos os valores m¨ªnimos do Estado do benestar, practicamente se limita ¨¢ discusi¨®n dos orzamentos cada ano e permite a banalizaci¨®n da pol¨ªtica. A viraxe ser¨ªa recomendable aos partidos de esquerda e de dereita, porque o galeguismo de Pi?eiro ¨¦ un construto pol¨ªtico pluralista que d¨¢ cabida ¨¢ diversidade ideol¨®xica. E o punto de encontro poder¨ªa ser o debate do novo Estatuto, que xa deber¨ªa ser un obxetivo de pa¨ªs.

P. As controversias actuais arredor da lingua, na educaci¨®n ou na vindicaci¨®n dun top¨®nimo en castel¨¢n, por po?er dous exemplos, afastan as posibilidades dese encontro.

R. Iso ¨¦ para chorar! Coas terribles dificultades que houbo que superar para acadar a lexitimaci¨®n institucional da lingua galega, non ¨¦ pos¨ªbel que despois de 30 anos de praxe pol¨ªtica esteamos volvendo atr¨¢s deste xeito! Vindicar un L ¨¦ unha trivializaci¨®n do debate pol¨ªtico que indica que non temos demasiada ambici¨®n de futuro. Entendo que nos seus programas as forzas pol¨ªticas deber¨ªan ter unha ambici¨®n moi superior, se a oferta que lles fan aos electores ¨¦ volver a 30 anos atr¨¢s, eu dubido moito de que para isto tivese sido preciso mesmo institucionalizar a autonom¨ªa! Como cidad¨¢n sinto unha dor inmensa. Se aniquilamos a lingua, eliminamos toda posibilidade de crearmos algo singular, negamos a creaci¨®n colectiva que nos fai ser pobo. Calquera ataque ¨¢ lingua ¨¦, por derivaci¨®n, un ataque estrito aos dereitos pol¨ªticos do pobo galego como suxeito hist¨®rico, porque priva da caracter¨ªstica diferencial fundamental. O delito ¨¦ m¨¢is grande porque aqu¨ª nunca se invocou ¨¢ violencia, e o car¨¢cter pactista do galeguismo faino elemento equilibrador no conxunto do Estado de cara ao futuro. Queremos evitar desaparecer nun cosmopolitismo que todo o iguala! O paradigma da unidade ¨¦ un anacronismo ideol¨®xico dif¨ªcilmente asum¨ªbel.