Sen cartos pero con pol¨¦mica

Os premios son sempre pol¨¦micos, porque supo?en elixir o traballo de algu¨¦n por riba do dos seus pares. Pero o debate case sempre se produce baixo da superficie. Os Premios da Cultura Galega que concede a Xunta naceron (ou renaceron das cinsas dos Premios Nacionais de Cultura) xa discutidos. Primeiro porque, en relaci¨®n cos anteriores, perderon a dotaci¨®n econ¨®mica (15.000 euros), o adxectivo Nacionais e tres categor¨ªas (Arquitectura, Pensamento Cient¨ªfico, Cultura Tradicional), que en principio ¨ªan ser cinco (recuper¨¢ronse os de M¨²sica e Audiovisual). Pero a pol¨¦mica abrollou con forza cando se deron a co?ecer o 16 de outubro.

"Cando os Premios da Cultura Galega foron convocados, manifestei o meu desacordo. Sigo a pensar o mesmo. En coherencia, non podo aceptar este premio". Agust¨ªn Fern¨¢ndez Paz, o galardoado co das Letras, rexeit¨¢bao nun breve comunicado no que tam¨¦n agradec¨ªa ao xurado a s¨²a decisi¨®n. O escritor galego m¨¢is traducido, Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil, daba por rematadas as s¨²as explicaci¨®ns remit¨ªndose ao chamamento Rosal¨ªa nunca aceptar¨ªa ese premio que fixera o 8 de outubro a plataforma Prolingua. "Nin a actual Xunta nin o seu Presidente, responsables ante a Historia de lexislaren por vez primeira contra a nosa lingua, poden atribu¨ªrse agora o papel de benfeitores da cultura galega", dic¨ªa o manifesto, "polo tanto xulgamos lex¨ªtimo non aceptar ning¨²n premio que ve?a hipotecado por agresi¨®ns contra a cultura".

"Quitamos o de Nacionais porque ti?a ecos pol¨ªticos", aduce o conselleiro

O tam¨¦n escritor V¨ªctor Freixanes, director xeral de Editorial Galaxia (Premio ¨¢ Promoci¨®n Cultural), cuestionaba antonte esa lexitimidade de non aceptar un galard¨®n, invocando respecto "¨¢s regras do xogo". "Galicia ten as s¨²as instituci¨®ns e estes premios tam¨¦n son instituci¨®n dun pa¨ªs. Non te?o nada claro que cando est¨¢n os nosos te?amos que aplaudir e, rexeitar cando non est¨¢n os nosos", dixo no Diario Cultural da Radio Galega. "Estes premios non se aceptan porque non sexan dos nosos, caso de que saibamos quen son os nosos. ? que non son os nosos premios, desprestixi¨¢ronos e rebaix¨¢ronos. Primeiro suprim¨ªronos, logo fixeron outros sen dotaci¨®n econ¨®mica. Os premiados non xulgan os premios polos cartos, pero a sociedade si. Non creo que Vargas Llosa necesite o mill¨®n de euros do Nobel, e a Ana Mar¨ªa Matute tam¨¦n lle deron o Cervantes cunha dotaci¨®n, e tanta austeridade ten un Goberno como o outro", contestoulle onte un dos voceiros de Prolingua, o escritor Xabier Docampo que, cos outros creadores galegos ganadores dun Premio Nacional de Literatura, criticou a reforma dos Premios de Cultura.

"Todos somos Agust¨ªn. Cunha elegancia exquisita, fixo un comunicado e deu o asunto por rematado, sen leas nin controversias. As regras de xogo mudaron co partido comezado e foi este Goberno quen as trocou, retirando do premio o termo nacional e deix¨¢ndoos sen dotaci¨®n econ¨®mica, cando Fraga recibiu 30.000 euros por unha defensa da nosa cultura que ningu¨¦n co?ece. Non ¨¦ unha cuesti¨®n de cartos, sen¨®n de dignidade. Quen non o entenda ten un problema", opina o novelista Marcos Calveiro. Un compa?eiro de oficio e xeraci¨®n, Santiago Jaureguizar, tam¨¦n valora a decisi¨®n do xurado, xa que "por vez primeira o mellor novelista resultaba exaltado cun premio nacional como escritor sen adxectivos, sen ese trato degradante co que se contempla aos que escriben para rapaces". Pero non a do galardoado: "O seu rexeitamento sorprendeume. Secundo a opini¨®n de Freixanes de que estes premios non os concede un partido, sen¨®n a m¨¢xima autoridade do pa¨ªs".

F¨®ra da escrita, as augas baixan m¨¢is calmas. A cantante Mercedes Pe¨®n, hai dous anos Premio Nacional con dotaci¨®n, non ve mal que agora non a te?an. "O problema ¨¦ que lle chamen Nacionais, porque en vez de tomalo con naturalidade, hai xente que non o tolera. Son competici¨®ns patriarcais de a ver quen ten o poder. O malo ¨¦ que afecta a unha cultura harm¨®nica, en perigo de desaparecer, e que hai que mimar". Enma Lustres, directora de Vaca Films (Premio de Creaci¨®n Audiovisual) cree que "todos os premios culturais son bos porque dan repercusi¨®n nos medios, a¨ªnda que haxa alg¨²ns que son para que un pol¨ªtico faga a foto. A min non se me pasou pola cabeza renunciar ao premio, pero entendo o cabreo da xente". "Eu preferir¨ªa que se chamasen Nacionais, porque creo que Galicia ¨¦ unha naci¨®n, e te?o boa relaci¨®n co conselleiro Roberto Varela, pero foi unha torpeza cambiarlle o nome. Non ga?aron nada e creou pol¨¦mica", di a produtora de Celda 211.

"Vexo ben a pol¨¦mica, e estou cos que est¨¢n en contra de quitarlle a dotaci¨®n econ¨®mica e o calificativo de Nacionais, porque ¨¦ baixalos de categor¨ªa", sinala Eduardo Alonso que non renunciou ao Premio das Artes Esc¨¦nicas. "porque mo deron os compa?eiros de profesi¨®n, non unha instituci¨®n. ? m¨¢is, non estou especialmente cabreado con este Goberno, sen¨®n con quen os votou". Por alusi¨®ns, Roberto Varela, asegura ter "a conciencia moi tranquila. Quitamos o de Nacionais porque ti?a connotaci¨®ns pol¨ªticas coas que eu e o Goberno non estamos de acordo. O da dotaci¨®n econ¨®mica ¨¦ discutible, hai premios con ela e sen ela, pero considerei que hab¨ªa que premiar as traxectorias, e o ¨²nico que lle ped¨ªn ao xurado, porque me abstiven nas votaci¨®ns, era que non escollera xente nova, porque que non haxa cartos afecta m¨¢is aos que empezan. Eu respecto moito a decisi¨®n de Fern¨¢ndez Paz, non ¨¦ a primeira vez que algu¨¦n non acepta un. Estou moi orgulloso dos premios, e non te?o que pedir perd¨®n por iso".