Elas cantan soas

Galicia, polo menos musicalmente, ¨¦ m¨¢is matriarcado ca nunca. Elas dominan os escenarios e os andeis de discos de m¨²sica galega. Rosa Cedr¨®n anda na xira de presentaci¨®n de Muller, o primeiro disco de Soas, o seu proxecto com¨²n con Cristina Pato. Ux¨ªa Senlle acaba de reeditar un dos cl¨¢sicos, Danza das areas, e dentro duns d¨ªas comeza a gravar en Brasil outro, Meu canto. Mercedes Pe¨®n v¨¦n de actuar en Copenhague na secci¨®n oficial do Womex, o certame internacional m¨¢is importante de world music, e presentar¨¢ a vindeira semana o seu cuarto disco, S¨®s. Marful, o conxunto liderado por Ugia Pedreira, foi invitado ao prestixioso marco da Casa da M¨²sica de Porto hai pouco para mostrar o seu segundo traballo, Manual de seduci¨®n (recente e xa esgotado). Todas elas, m¨¢is Guadi Galego, outra voz que tras varias independencias (Berrog¨¹etto, Nordestinas, Rosal¨ªa 21) gravou en solitario Benz¨®n; Silvia Penide, a solista pop que est¨¢ a penetrar nos mercados for¨¢neos e Sonia Lebedynski, a promesa consolidada, conformaron a pasada primavera o espect¨¢culo Sete sereas. Un piano e sete voces. Un proxecto impensable hoxe con cantantes masculinos. Porque non hai sete trit¨®ns con ese bagaxe ¨¢s costas, e menos con esa diversidade de tendencias.

Soas queren recuperar as ra¨ªces cl¨¢sicas de certa m¨²sica popular

"? que hai melod¨ªas que chegan ao coraz¨®n da xente", explica Rosa Cedr¨®n

"N¨®s transmitimos a m¨²sica cantada, por iso ¨¦ cousa de mulleres", di Ux¨ªa

"Os cantantes est¨¢n minorizados", opina Xabier D¨ªaz, "e vainos habendo"

"A verdade ¨¦ que non hai crooners", confesaba entre divertido e apesarado Fernando Luaces, o fact¨®tum de Boa, o grupo empresarial que incl¨²e a Do Fol, a discogr¨¢fica que coproduciu Muller na presentaci¨®n con aires de premi¨¨re de Soas, hai uns d¨ªas no Centro Galega da Arte Contempor¨¢nea de Santiago. Muller, con Cristina Pato ao piano, a voz de Rosa Cedr¨®n, arranxos dun mozo compositor residente en Nova York, Octavio V¨¢zquez, e todo arroupado pola Orquestra Sinf¨®nica de Bratislava, ¨¦ un intento de volver ¨¢s ra¨ªces cl¨¢sicas de determinada m¨²sica popular. "? recuperar a canci¨®n de concerto, os lieder de Schubert ou Schumann que n¨®s xa tivemos con Castro Chan¨¦ e Marcial del Adalid, que fixeron con poemas de Rosal¨ªa e Curros temas cultos que se fixeron populares", sinala Cristina Pato. "A xente pensa que a m¨²sica cl¨¢sica ¨¦ algo aburrido e solemne, cando ¨¦ un mundo cheo de sensaci¨®ns e de fantas¨ªa", engade Cedr¨®n.

As d¨²as botaron precisamente a andar Soas hai dous anos, cando coincidiron no backstage dun concerto e en confesar os seus desexos m¨¢is ou menos ocultos. "Rosa botaba de menos o cello e eu levaba os ¨²ltimos anos centrada no piano. As¨ª que lle dixen de quedar na mi?a casa para tocar Rachmaninov e cousas as¨ª. Acabamos facendo ese crossover, que ao fin e ao cabo, ¨¦ o que vi?amos facendo ela con Mike Olfield e eu con Yo Yo Ma. Ademais, a viaxe da m¨²sica popular ¨¢ cl¨¢sica non ¨¦ tan longa. Unha noite na eira do trigo ou Negra sombra son cl¨¢sicos da m¨²sica e da literatura galega que son populares", di Cristina Pato. Ningunha das d¨²as teme que o seu proxecto conxunto lle vaia chocar ao p¨²blico habitual. "O primeiro concerto foi en Carballo, na praza e nas festas patronais. Aos dez minutos a xente pensaba que eu ¨ªa sacar a gaita e ela cantar Camari?as, pero logo xa se enganchou", di Pato, rindo e con ese ton a contratempo do ingl¨¦s norteamericano. "? que hai melod¨ªas que chegan ao coraz¨®n da xente", di a sempre m¨¢is circunspecta Rosa Cedr¨®n.

Sobre a carencia de voces masculinas, Cedr¨®n non atopa raz¨®ns: "Hainas, pero ¨¦ certo que menos, e non sei por que, pero eu estar¨ªa encantada de que as houbera". Pato atopa contraexemplos e unha xustificaci¨®n: "En Berrog¨¹etto hai voces moi bonitas, e tivemos un pedazo de crooner que foi Pucho Boedo. Pero eu penso que o peso das mulleres na canci¨®n ¨¦ cousa da herdanza, ten que ver coa importancia e o papel da muller en Galicia". "? certo que a palabra cantada ¨¦ cousa de mulleres, posiblemente porque fomos as que nos encargamos da transmisi¨®n da m¨²sica cantada. Hai un nexo coa tradici¨®n e tam¨¦n hoxe as mulleres temos un discurso propio, contar as cousas coas nosas palabras e por n¨®s mesmas", opina Ux¨ªa Senlle.

Ux¨ªa, unha das promotoras de Sete sereas e de anteriores proxectos similares como O cantar das mulleres o Son delas, considera que a forza da presenza feminina actual nos escenarios d¨¦bese en boa parte "ao traballo referencial de Mar¨ªa Manuela ou de Pilocha, que marcaron unha forma de facer, dos arranxos, de escoller repertorio". E pensa que cantantes masculinos hainos, pero daquela maneira: "Ademais de Pucho Boedo, agora hai crooners, pero sui generis. Est¨¢ Germ¨¢n Fandi?o

[Tony Lomba y Elio dos Santos], ou Paco Lodeiro, pero est¨¢ m¨¢is centrado na televisi¨®n, e Mini

[Fuxan os Ventos, A Quenlla]. E calquera d¨ªa Xabier D¨ªaz, a voz poderos¨ªsima de Berrog¨¹etto, nos sorprende cun disco en solitario. E hai cantautores como Emilio R¨²a, ou Xo¨¢n Curiel, con linguaxes moi persoais, por non falar de Fran P¨¦rez, Narf", degra?a exemplos. Ux¨ªa Senlle, reco?ece, por¨¦n, que un crooner, ademais dunha voz, precisa unha actitude, a¨ªnda que aventura que, "por tradici¨®n xeogr¨¢fica, ter¨¢ que vir do norte".

Por alusi¨®ns, Xurxo Souto, home e do norte, admite que non hai moitas voces masculinas, pero asegura que si hai crooners. "Etimoloxicamente significa o que vocaliza moi ben, e o que fala susurrando. A min par¨¦ceme que tanto Mini como Xabier D¨ªaz cumpren co papel. Non todo ¨¦ smoking, fai falta gorxa, e Xabier D¨ªaz tena, a¨ªnda que apareza dilu¨ªdo dentro do grupo que ¨¦ Berrog¨¹etto". As¨ª que, en conclusi¨®n, Xabier D¨ªaz, tru¨¢ pu¨¢nts. "Eu son un humilde cantor. Autodenominarse crooner no concepto cl¨¢sico ¨¦ unha exaltaci¨®n impropia, eu fago o que podo", nega entre risas o papel Xabier D¨ªaz. "O que si ¨¦ verdade ¨¦ que os cantantes como x¨¦nero estamos minorizados, sempre lle digo ¨¢s compa?eiras que hai que facer espect¨¢culos para presentar cantantes novos. Pero vainos habendo: Fran P¨¦rez, Xo¨¢n Curiel, Emilio R¨²a, e a Paco Lodeiro ac¨¢elle ben o papel... O que si me parece ¨¦ que, m¨¢is ca unha necesidade musical, ¨¦ da sociedade, do p¨²blico".