Memorias dun neno vilego

Acaba de cumprirse o cincuentenario da publicaci¨®n das Memorias dun neno labrego, de Xos¨¦ Neira Vilas, unha das obras m¨¢is populares da literatura galega. A mi?a primeira lectura da novela ¨¦ vella de 30 anos, as¨ª que cando a rel¨ªn, con anovado deleite, na edici¨®n conmemorativa que deu ao prelo Galaxia, decateime ben da diferente perspectiva con que se pode abordar o mesmo texto cando un ¨¦ mozo e cando ¨¦ adulto. As lembranzas da mi?a propia vida petaron ¨¢ porta do recordo, e o max¨ªn comezou a gurgullar.

Te?o familiares pr¨®ximos na aldea, pero o certo ¨¦ que fun criado nunha vila e ao xeito vilego. Nun porto de mar, Muros, de tama?o reducido e cunha localizaci¨®n perif¨¦rica, pero cunha tradici¨®n moi arraigada. Un dir¨ªa, sen pecar de localismo, que as s¨²as pequenas dimensi¨®ns non se gardan proporci¨®n co seu notable cosmopolitismo, que lle v¨¦n da s¨²a dupla tradici¨®n mari?eira e emigrante. Aos 18 anos ti?a eu amigos que xa atracaran en portos dos dous hemisferios, e cont¨¢banche de Hong Kong, Rotterdam ou Capet¨¢un coma quen fala de Louro, Carnota ou Esteiro. Boa parte dos meus compa?eiros da escola residen desde hai d¨¦cadas en Nova York e o seu xiro, e xa se deu o caso de asistirmos a unha festa de ano vello no medio e medio de Queens os mesmos colegas que quince anos antes compartiamos troula na sala de festas da nosa mocidade, O Para¨ªso.

Na mi?a vila, o castel¨¢n xa ti?a notable presenza sendo eu mozo

Co galego saltei barreiras que pechaban os meus horizontes

Na vila o castel¨¢n ti?a unha notable presenza xa sendo eu cativo. A mi?a avoa, coma case todo o vecindario adulto, falaba sempre en galego, pero no colexio das monxas os escolinos cortabamos un castellano de quen quen. Eu practicaba o ghallegho local cos mosi?os do Campo da L¨²a. Pura xustiza po¨¦tica, pois nais hab¨ªa que animaban os fillos a enredar comigo por ver de que eu lles apegase castel¨¢n, e acontec¨ªa ¨¢ inversa. De mozos, os mesmos rapaces que platicabamos aquela xerga castel¨¢ nas monxas, tornaramos galegofalantes, influ¨ªdos polos monoling¨¹es de sempre, que s¨® foran ¨¢ escola p¨²blica (latando seguido), de contado abandonada para "iren ao mar" ou ¨¢ obra. Falar galego fac¨ªa parte dos rituais de paso ¨¢ mocidade. As¨ª, a diferenza do que pasou coa xeraci¨®n de Neira, para a cal o galego ¨¦ o idioma da infancia, para moitos de n¨®s foi m¨¢is ben un c¨®digo adolescente.

Os nosos gustos e h¨¢bitos eran de corte urbano. Sabiamos canci¨®ns populares, que cantabamos ¨¢s veces a coro, conforme manda a tradici¨®n da vila. Pero as nosas m¨²sicas preferidas eran outras. Estabamos ¨¢ ¨²ltima de canto disco de Lou Reed (por sinal) sa¨ªa ao mercado, novidades que nos chegaban axi?a a trav¨¦s dos amigos que moraban nos Estados Unidos e vi?an de vacaci¨®ns. A m¨¢quina de discos dos bares que frecuentabamos ofrec¨ªan un mostrario do m¨¢is escolleito do pop rock da ¨¦poca: al¨ª pod¨ªas o¨ªr The Passenger (Iggy Pop) ou Starway to Heaven (Led Zeppelin). Iguali?o que no Plater¨ªas de Compostela. Poucas cousas me retraen ¨¢ mocidade coa forza de Ramblin' Man -e non cito os Allman Brothers ¨¢ vaiche boa!

Como se ve, a mi?a bagaxe vital ten pouco que ver co Balbino das Memorias. O certo ¨¦ que se me deixase levar por certos preconceptos, nunca ler¨ªa esa obra. Pero tampouco falar¨ªa galego, e xamais me ter¨ªa rozado con rapaces que foron os meus amigos a pesar de que eu ¨ªa para a Universidade e eles ¨ªan ao mar ou curraban na obra. A perda ser¨ªa mi?a, pois co galego saltei barreiras que pechaban os meus horizontes. Permitiume trabar amizades das que aprend¨ªn e coas que viv¨ªn unha morea de cousas estupendas, que non ¨¦ o caso contar aqu¨ª. O relato de Neira Vilas engaioloume non porque eu sexa "un rapaz da aldea" ou te?a a aldea mitificada -mad¨ªa leva!- sen¨®n porque retrata un mundo que atesoura unha poderosa verdade humana, e faino con delicada firmeza, honestamente, sen concesi¨®ns a unha enganosa saudade por un suposto para¨ªso perdido.

Entrementres, Marta da Coru?a confesaba en Gran Hermano que co?ecera un mozo guapo, pero ao sentilo falar galego lle deu "un baj¨®n". Que "le tiene pasado" m¨¢is dunha vez. Que os rapaces de Lugo cortan un galego brut¨¢n. Que na cidade s¨® o falan os nacionalistas. Que caneou para non aprendelo no colexio, trampeando a canto pod¨ªa. Que ¨¦ unha m¨¢goa que se perda, pero que lle imos facer! Atrapadas nunha ara?eira de pezo?entos prexu¨ªzos, as Martas viven condenadas a non sa¨ªr do seu cativo mundo, tan longo de pretensi¨®ns coma curto de miras, erguido sobre a negaci¨®n, a ignorancia e o desprezo das propias ra¨ªces. Coitadas de v¨®s! Non quero qui?¨®n!