Edici¨®n de guerrilla e novas resistencias na escuridade

Na edici¨®n tradicional, unha empresa con boa sa¨²de recupera, cos t¨ªtulos afortunados, entre un 3% e un 7% do investimento. Nestas xeiras do ¨²ltimo capitalismo, Random House xa case non edita libros cunha previsi¨®n de vendas inferior a 60.000 volumes, e esixe ¨¢s s¨²as filiais marxes de beneficio superiores ao 15%. F¨®ra das pol¨ªticas p¨²blicas e lonxe dos mecenados, os grandes medios de produci¨®n non distinguen o libro da tele ou da prensa.

As¨ª as cousas, este xornal preguntou a Francisco Pillado (Laiovento), Mois¨¦s Barcia (Rinoceronte), Tom¨¢s Gonz¨¢lez (Urco Editora) e Xos¨¦ Ballesteros (Kalandraka), que se fai para tornar o marasmo no oficio de editor. Ou para vender un libro en Galicia, onde m¨¢is da metade da facturaci¨®n se despacha nas librar¨ªas, sen falar s¨® de produto.

"A pequena edici¨®n abrolla en todo o Estado", defende Mois¨¦s Barcia

"Quen paga 14 euros por un arquivo electr¨®nico?", preguntan en Urco

Pillado, fact¨®tum de Laiovento, que traduciu a Badiou e a Zizek, opina que nos gobernan "inimigos". "A sa¨²de da edici¨®n est¨¢ como todo o que ten que ver coa lingua e o pa¨ªs", resume. E chama "ao combate con dignidade e est¨¦tica". "Popularizando o elitismo, como dic¨ªa [o poeta polaco] Stanislaw Jerzy Lec". Non hai naves nin se destr¨²en libros en Laiovento, sempre ameazada e invis¨ªbel na maior¨ªa dos andeis. Se este modelo antigo subsiste ¨¦ por unha certa estrutura cooperativa. Tampouco esperan beneficio: "N¨®s resistimos porque ese ¨¦ o noso proxecto, pero unha cultura non pode alicerzarse s¨® no voluntarismo".

Rinoceronte, especializada en traduci¨®n ao galego de obra estranxeira, foi o primeiro selo que partillou papel e versi¨®ns de balde para descargar na Rede. Deix¨¢rono tras comprobar que os libros m¨¢is vendidos eran, polo xeral, os que non se pod¨ªan ler gratis. D'A posibilidade dunha illa, de Houellebecq, s¨® venderon en 2007 o exemplar que pagou o poeta Alberte Mom¨¢n, segundo afirmou Barcia daquela. O mercado, di o cangu¨¦s, est¨¢ "verd¨ªsimo". Tam¨¦n a lexislaci¨®n est¨¢ feita para o papel. Desde os axentes dos autores que traducen -que seguir¨¢n chamando, de momento, cando o contrato caduca- ¨¢s axudas para compra de novas adquisici¨®ns editoriais para bibliotecas [de Cultura, o maior substento do sector este ano], que a¨ªnda se dirimen por x¨¦nero e tirada, o que non favorece nin a transparencia.

Na interpretaci¨®n dos datos da Panor¨¢mica de la edici¨®n espa?ola de libros 2010, filtrados por Bragado no seu blogue Br¨¦temas canda as ¨²ltimas estat¨ªsticas do Anuario del Libro 2010 e un hist¨®rico da evoluci¨®n do libro en Galicia, algunhas marcas hist¨®ricas sono en t¨ªtulos (2.544, un 20% m¨¢is c¨® ano pasado), na edici¨®n p¨²blica en galego (s¨® un 10%, con record da Xunta, que s¨® editou 22 libros) e no peso do castel¨¢n na edici¨®n en Galicia, que rexistra case o 60% dos ISBN. Rinoceronte engade indicadores para rexeitar o discurso de que os selos pequenos xibarizan o libro galego pola v¨ªa de facerlle perder visibilidade. "Na Panor¨¢mica tam¨¦n se di que as editoriais pequenas rexistramos 959 referencias no ISBN, 800 as medianas e s¨® 350 as grandes. ? un fen¨®meno que abrolla en todo o Estado e non se pode obviar". Por facturaci¨®n, as grandes editoriais en Galicia, segundo datos do Rexistro Mercantil, son H¨¦rcules Ediciones, especializada en enciclopedias (2,62 mill¨®ns no 2009), Xerais (2,514), Galaxia (2,043) ou Kalandraka, que sumou 1,8 mill¨®ns sen contar a filial andaluza. O descenso na facturaci¨®n supera o 8% de media, pero destru¨ªuse un 20% do emprego fixo (e a metade dos colaboradores foron ¨¢ r¨²a).

"Estase dando un proceso de edici¨®n de guerrilla", sintetiza o tradutor de Lovecraft Tom¨¢s Gonz¨¢lez Ahola, de Urco Editora, "agora que os libros non saen do almac¨¦n, sen¨®n dunha m¨¢quina que os imprime". "E iso ¨¦ bo, non falamos de d¨²as editoriais no medio dunha econom¨ªa irreal". Con 40 t¨ªtulos no mercado e a piques de dixitalizalos "pensando nas bibliotecas e no esforzo de 30 librar¨ªas preocupadas", en Urco acabaron "fartos" da distribuci¨®n tradicional (Arnoia e a s¨²a escisi¨®n, o Consorcio Editorial Galego) e rexistraron a s¨²a, Pragma, que lles serve a eles e a Cors¨¢rias, Atrav¨¦s Editora e Edi??es da Galiza. O do e-book a¨ªnda non est¨¢ claro: "Quen vai pagar 14 euros por un arquivo, descontando s¨® dous euros de imprensa?".

No pensamento do af¨®ra, literalmente, paira a experiencia da editora de ¨¢lbume ilustrado Kalandraka, pioneira en internacionalizaci¨®n ao pouco de a fundaren, en 1998. "Levabamos dous anos publicando en galego e ti?amos moi claro que as editoras espa?olas estaban chegando aqu¨ª e publicando a trav¨¦s de Tambre [Edelvives], Rodeira [Edeb¨¦] ou Xerme [SM], case todas vencelladas a ordes relixiosas", evoca o director, Xos¨¦ Ballesteros. A primeira ¨¢ncora foi en Portugal. Hoxe botan f¨®ra o 80% dos seus libros producidos en imprensas galegas. "Exportamos libros OQO, Nova Galicia e n¨®s", resume o panorama. "E te?o claro que o tracexamos a pulso, sen estratexia institucional nin apoios importantes m¨¢is al¨¢ dalgunhas bolsas de viaxe".