A evidencia do novo cinema galego

Fran Gayo ¨¦ o coordinador da programaci¨®n do festival de Bos Aires (Bafici), a plataforma que catapultou en vagas consecutivas alg¨²ns dos cineastas arxentinos m¨¢is celebrados pola cr¨ªtica nos ¨²ltimos anos. Hai uns meses, intentou responder a unha pregunta nada banal sobre a deriva do cinema espa?ol contempor¨¢neo, cando se est¨¢ a "mitigar" xa a pegada de Jos¨¦ Luis Guer¨ªn e o impacto "clave" do c¨¦lebre documenal En construcci¨®n (2001). E agora, que? A resposta ¨¦ Nuevas Estrategias, un ciclo que en marzo chegar¨¢ ¨¢ sala Lugones da capital arxentina tras pasar pola Cinemateca de Montevideo. Cinco dos cineastas que se asomar¨¢n ¨¢ xanela son galegos. "Prefer¨ªa que fosen menos para equilibrar a presenza das distintas autonom¨ªas espa?olas, pero era impos¨ªbel", retruca Gayo. "Hai que rendirse ¨¢ evidencia".

"Faltan p¨²blico atento e espazos de exhibici¨®n", di o productor Pawley

'Todos v¨®s sodes capit¨¢ns' non superou en Galicia os 500 espectadores

De 'Vikingland' ocupouse con demora o cr¨ªtico Neil Young

A Alberte Pag¨¢n, Cineuropa ded¨ªcalle unha retrospectiva integral

"Se un quere falar da nova animaci¨®n, non queda m¨¢is remedio que mencionar a Peque Varela. Se o asunto ¨¦ a presenza espa?ola en festivais internacionais, xorde si ou si o nome de Oliver Laxe", explica o programador nun correo electr¨®nico. Gayo cre que existe "unha nova xeraci¨®n, ou mellor, un esp¨ªrito novo e mesmo desenfadado, a reescribir ou reenunciar todos eses cambios producidos no cinema espa?ol da ¨²ltima d¨¦cada, ¨¢s veces cunha certa reverencia e noutras m¨¢is en plan rompedor, pero sempre procurando seguir adiante, avanzar, non perder todo o terreo ga?ado at¨¦ agora. E a¨ª, Galicia presenta un n¨²mero importante de propostas de interese".

Ademais de Oliver Laxe e Peque Varela, no ciclo Nuevas estrategias figuraban pezas de Lois Pati?o, Ramiro Ledo e o colectivo We Are QQ, integrado polo galego Vicente V¨¢zquez e a vasca Usue Arrieta. Todos son menores de 35 anos e poder¨ªan inclu¨ªrse no que os cr¨ªticos Jos¨¦ Manuel Sande, Martin Pawley e Xurxo Gonz¨¢lez empezaron a chamar a comezos de 2010 o Novo Cinema Galego. Creadores para os que a presenza nos circu¨ªtos internacionais non ¨¦ extraordinaria, pero que ¨¢s veces carecen desa mesma atenci¨®n na s¨²a propia Galicia natal. Con Vikingland -un diario-correspondencia de navegaci¨®n no mar do norte a partir de metraxe atopada-, por exemplo, o guard¨¦s Xurxo Chirro iniciou no FID de Marsella unha longa xira internacional, pouco frecuente entre os seus contempor¨¢neos. Ao festival de Mar do Prata, por¨¦n, a pel¨ªcula viaxou sen apoio institucional.

Ademais de formar parte do pequeno equipo de Zeitun Films, a produtora que traballa xa na segunda pel¨ªcula de Oliver Laxe, Martin Pawley ¨¦ o respons¨¢bel do ciclo Panorama Audiovisual Galego: medio cento de pezas de trinta creadores e creadoras que abren unha xanela en Cineuropa a esa xeraci¨®n presumiblemente mellor valorada f¨®ra. "O que falta en Galicia ¨¦ un p¨²blico atento e unha rede de espazos de exhibici¨®n est¨¢beis", argumenta. "Tampouco hai infraestruturas de comunicaci¨®n aca¨ªdas: carecemos de cr¨ªticos de referencia, e ultimamente mesmo de medios de referencia. A¨ªnda que aparecese un cineasta maxistral entre n¨®s, non nos enterar¨ªamos".

O caso da ¨®pera prima de Laxe ¨¦ moi elocuente, por raz¨®ns obvias, para o tam¨¦n cr¨ªtico da Coru?a. Todos v¨®s sodes capit¨¢ns participou en maio do ano pasado na Quincena dos Realizadores do Festival de Cannes e recibiu o premio Fipresci que outorgan os cr¨ªticos, pero tardou case un ano en chegar ¨¢s pantallas comerciais espa?olas. Finalmente, pasouse en Madrid, Barcelona, A Coru?a, Vigo, Santiago e Ferrol ao longo de varias semanas. "En total, en Galicia non superou os 500 espectadores", recorda Pawley, "mentres que o portugu¨¦s Gon?alo Tocha, de 32 anos, ¨¦ capaz de encher tres veces seguidas un auditorio no seu pa¨ªs ou convocar 700 persoas nunha proxecci¨®n cun documental de tres horas, ? na Terra n?o ¨¦ na Lua. Esa ¨¦ a diferenza".

Outro tanto acontece coa cr¨ªtica: "A proxecci¨®n da pel¨ªcula nos Anthology Film Archives de Manhattan mereceu a atenci¨®n no New York Times, revistas como New Yorker e multitude de blogs, nalg¨²n caso con cr¨ªticas e entrevistas, todas elas moi eloxiosas. A s¨²a estrea na Coru?a, apenas unha rese?a nalg¨²n peri¨®dico". De Vikingland tam¨¦n se ocupou con m¨¢is demora o norteamericano Neil Young -o cr¨ªtico, non o m¨²sico- tras o seu paso pola secci¨®n oficial de Marsella que calquera outra instancia similar en Galicia. "Aqu¨ª nin sequera se poden ver estas obras", engade Pawley. "F¨®ra de Cineuropa ou o Centro Galego das Artes da Imaxe (CGAI), quen as vai proxectar?".

En efecto, o festival compostel¨¢n que dirixe Jos¨¦ Luis Losa si ten un espazo para este tipo de obras. No que vai de mes xa se puideron ver pezas de ?ngel Santos, Marcos Nine, Otto Roca, Alberto Gracia, Ant¨®n Caeiro ou Borja Mucientes, e o venres pr¨®ximo ser¨¢ a quenda de Vikingland no Teatro Principal de Santiago. O ciclo compl¨¦tase con pel¨ªculas de Carlos Meixide e Tom¨¢s Lij¨®, Sen¨¦m Outeiro, Sonia M¨¦ndez, Lois Pati?o, unha escolma de creadoras e Alberte Pag¨¢n, a quen se lle dedica unha integral. En moitos casos, ¨¦ a ¨²nica oportunidade para ver en Galicia fitas que xa est¨¢n na videoteca do festival de Marsella (Adolescentes), que ve?en de ser proxectadas en Nova York, como algunhas pezas de Lois Pati?o e Xacio Ba?o, ou que foron premiadas en Taiw¨¢n, caso d'As damas negras de Sonia M¨¦ndez. Noutros, tr¨¢tase de pulsar os novos riscos que son capaces de asumir creadores como Nine, que se entrega ¨¢ experimentaci¨®n coa serie Inasible tras comprobar que ¨¦ capaz de resolver artefactos m¨¢is convencionais como Radiograf¨ªa dun autor de tebeos.