"Non hai nada de heroico nos oitenta"

O 27 de decembro, Siniestro Total celebrar¨¢ o 30? aniversario do seu debut co primeiro concerto da s¨²a historia en La Iguana (Vigo). O 19 de maio tocaralle aos Resentidos. Ant¨®n Reixa, Rub¨¦n Losada e Javier Soto, con outros trinta no lombo, volver¨¢n subir xuntos a un escenario en Ourense. A festa chamarase A tribo toda baila, como aquel verso de M¨²sica feliz. D¨²as efem¨¦rides en menos de 12 meses, e non por casualidade. A historia das d¨²as bandas, se cadra as m¨¢is influentes no arrabaldo da m¨²sica popular contempor¨¢nea en Galicia, est¨¢ ensarillada dende o inicio. A primeira maqueta dos Resentidos gravouse nun catro pistas na casa de Juli¨¢n Hern¨¢ndez, e talvez nunca existir¨ªa Siniestro Total sen o baixo da familia de Reixa no que ensaiaban. A bater¨ªa que empezou a tocar o l¨ªder de Siniestro, e que a¨ªnda conserva, regal¨¢ralla o dos Resentidos. ? inversa, os discos brit¨¢nicos que arrincaron ao poeta, cineasta e produtor da fascinaci¨®n pola m¨²sica culta troux¨¦raos de Londres o seu colega e veci?o de Vigo. Os seus pais xa foran compa?eiros no colexio Labor, e a¨ª seguen 30 anos despois enrolados en proxectos com¨²ns. O ¨²ltimo ten ben pouco que ver co punk. O encontro ¨¦ na sede compostel¨¢ da Sociedad General de Autores y Editores (SGAE). Acaban de sa¨ªr dunha reuni¨®n. Os socios galegos da entidade, entre eles Juli¨¢n Hern¨¢ndez, aspiran a ga?ar peso na refundaci¨®n posbautista. Ant¨®n Reixa poder¨ªa optar ¨¢ presidencia.

Reixa: "Juli¨¢n ¨¦ un 'rocker'. Eu son un diletante disperso e promiscuo"

Hern¨¢ndez: "Dentro da m¨²sica galega, Os Resentidos marcaron a diferenza"

Hern¨¢ndez: "O Rockola era un sitio cutre, non o Madison Square Garden"

Reixa: "Sa¨ªamos en EL PA?S por ex¨®ticos. E aqu¨ª fac¨ªannos caso por EL PA?S"

Hern¨¢ndez: "A dereita francesa v¨¦n da Ilustraci¨®n. A nosa, dos cuarteis"

Reixa: "Aos 'neocon' de aqu¨ª d¨¢lles igual a cultura, por moito que insistamos"

Reixa: "Cos anos son m¨¢is militante. Te?o algo que devolverlle ao meu pa¨ªs"

Hern¨¢ndez: "Para n¨®s a frivolidade ti?a un significado pol¨ªtico"

Pregunta: Que fan dous heroes dos oitenta na sede da SGAE?

Ant¨®n Reixa: Expl¨ªcocho con moita convicci¨®n: no Estado espa?ol, SGAE ¨¦ sin¨®nimo de dereitos de autor, e o dereito da propiedade intelectual ¨¦ a base da independencia e a liberdade de creaci¨®n cultural. Por iso o que pasou na entidade foi un mazazo. En 25 anos de socio nunca me preocupara por todo isto.

Juli¨¢n Hern¨¢ndez: Eu tampouco.

A.R. Segu¨ªn con moit¨ªsima ilusi¨®n o 15-M, pero creo que o acento que se pon no dereito de propiedade intelectual e no canon dixital como obst¨¢culos para o acceso ¨¢ cultura ¨¦ unha cortina de fume. Os problemas son ben outros.

J.H. Como vas manter unha industria cultural?

A.R. Hai que refundar a SGAE, e iso depende da soberan¨ªa dos socios. Non me importa reco?ecer que ¨¦ unha cuesti¨®n de vontade pol¨ªtica.

P. O problema de imaxe da entidade ¨¦ serio, pero non son menores as dificultades ¨¢ hora de defender, ou mesmo explicar, un modelo de negocio que parece obsoleto.

J.H. Hai que falar tam¨¦n de Fu Manch¨², que ¨¦ quen est¨¢ detr¨¢s de todo: os servidores, as compa?¨ªas telef¨®nicas... O que ten que pagar non ¨¦ o usuario que baixa 500.000 canci¨®ns, sen¨®n o servidor.

A.R. ? importante que a opini¨®n p¨²blica non vincule os dereitos de autor a un privilexio de magnates do show business como Julio Iglesias ou Alejandro Sanz. As propias pr¨¢cticas da SGAE crearon situaci¨®ns moi dif¨ªciles de explicar. Hai que cambiar a imaxe e o nome da entidade, pero tam¨¦n as pr¨¢cticas. Non se pode seguir cobrando por concertos ben¨¦ficos. Hai que distinguir o que ¨¦ un aparello de radio soando nunha perruquer¨ªa nun segundo piso e unha industria da perruquer¨ªa. E co canon dixital, o mesmo. Os ordenadores e os soportes inform¨¢ticos non se utilizan unicamente para copiar contidos culturais; son un instrumento de traballo e de lecer para moita xente. As casetes us¨¢banse para gravar chistes ou para copiar m¨²sica, ti?a un certo sentido ese canon de copia privada. Agora hai que discriminar o uso do soporte. O que non se pode ¨¦ po?er en cuesti¨®n o dereito dos autores a remunerar o seu traballo. Poucas formas de remuneraci¨®n hai tan democr¨¢ticas: o autor recada na medida en que haxa usuarios.

J.H. Eu son autor e estamos na SGAE, pero te?o que aclarar algo. Hai moita confusi¨®n en todo isto. Se entendemos a pirater¨ªa como copia privada, te?o un mont¨®n de amigos delincuentes.

P. E o pos¨ªbel candidato a presidir a entidade?

A.R. Eu tam¨¦n te?o amigos delincuentes .

P. Por que duraron menos Os Resentidos?

A.R. Pola mi?a culpa. Juli¨¢n ¨¦ un rocker, est¨¢ condenado a ser un m¨²sico toda a vida. Eu son un diletante disperso e promiscuo. Un contrabandista. A m¨²sica foi unha casualidade feliz, e considerei que era mellor non estirala moito.

J.H. S¨® a teimos¨ªa e os cambios de formaci¨®n evitan que a historia dun grupo acabe nun duelo ao sol. Ese ¨¦ o caso de Siniestro Total.

A.R. Eu era un analfabeto musical. S¨® ti?a na casa discos de Bach, Miles Davis e Frank Zappa. O que quer¨ªa era escribir letras, como Manolo Rom¨®n, e foi Juli¨¢n o que me descubriu o punk. Os Resentidos e Siniestro seguiron cami?os irm¨¢ns, a¨ªnda que ao principio se percibise unha diferenza entre n¨®s, eles os mainstream e n¨®s os rari?os.

J.H. V¨®s fac¨ªades art rock!

A.R. Art rock, ruidismo... Caralladas!

J.H. No fondo era o mesmo.

A.R.Volv¨¦monos encontrar cando nos vimos convertidos...

J.H. En s¨²perestrelas?

A.R....En profesionais. Compartimos cartel moitas veces. A barreira xa desaparecera.

P. Os Resentidos e Siniestro Total encarnan dous vectores moi diferenciados na historia da m¨²sica popular contempor¨¢nea en Galicia. Te?en continuidade?

J.H. Dentro da m¨²sica galega o m¨¢is importante son Os Resentidos, sen d¨²bida. Marcaron a diferenza fundamental. Cando empezamos n¨®s, que ademais cantabamos en castel¨¢n, c¨®mpre telo en conta tam¨¦n, o rock and roll era m¨²sica imperialista. O nacionalismo galego desconfiaba.

A.R. Recordo que nos vetaran nun concerto solidario por unha agresi¨®n medioambiental, non recordo cal. Cantabamos en galego, pero faciamos m¨²sica anglosaxoa.

J.H. Ese foi o cambio fundamental: o rock pod¨ªase cantar en galego, non s¨® Andr¨¦s Dobarro.

A.R. Siniestro ¨¦ para n¨®s a pureza do rock. Os Resentidos era un grupo m¨¢is...

J.H. Bastardo?

A.R. Bastardo, si, putativo... En realidade, a min o que me gustaba era ver a Siniestro. Un hit atr¨¢s do outro e a xente botando. Iso un m¨²sico sabe aprecialo. Estamos para gustar. Parece pasteleo, pero a verdade ¨¦ que sempre houbo respecto e cari?o. Se non fose pola informaci¨®n que me foi subministrando Juli¨¢n de maneira espont¨¢nea e sen a s¨²a experiencia, abrindo cami?o en Radio 3...

J.H. O contacto en Madrid era Paco Trinidad, que foi produtor de Siniestro. Agora parece que Rockola era o Madison Square Garden, pero en realidade era un sitio ben cutre, e a informaci¨®n circulaba. Os Resentidos chegaron a trav¨¦s de n¨®s, pero xa logo veu o bombazo de Galicia can¨ªbal.

A.R. Somos vellos, e ¨¦ como se a vida che dese a raz¨®n. N¨®s eramos ex¨®ticos cantando en galego, e agora debe haber case cen grupos que o fan.

P. Non ¨¦ doado que as novas bandas verbalicen a s¨²a d¨¦beda con Siniestro Total e Os Resentidos. Pasa o mesmo co brav¨². Por que ese hiato?

A.R. A cada xeraci¨®n t¨®calle un punto de ruptura. Debe ser as¨ª.

J.H. E tampouco est¨¢ mal, ollo.

A.R. Debo confesar que me sorprende que nos vaian facer un disco de tributo. Xa non esperas estas cousas porque est¨¢s afeito a ese discurso do hiato.

P. Pode ter que ver con que a lexitimaci¨®n vi?ese de f¨®ra? Jei (1990), por exemplo, foi disco do ano para a revista Rockdelux. Ou sexa, en Barcelona.

A.R. O disco menos vendido dos Resentidos, por certo.

J.H. En serio?

A.R. Pux¨¦rannos por enriba de Veneno en la piel, de Radio Futura, que vendera moito m¨¢is. A ver, agora en serio: a memoria b¨®rrase porque no que fixemos n¨®s non hai nada de heroico.

J.H. Carallo!

A.R. ? verdade. Tiv¨¦molo m¨¢is f¨¢cil. Hab¨ªa unha expectativa sociol¨®xica que facilitaba moito o cami?o. O noso p¨²blico nin sequera era un p¨²blico de rock. Os oitenta foron os anos da conquista social do ocio, e n¨®s eramos parte de todo iso. O repertorio posterior ¨¦ t¨¦cnica e estilisticamente mellor que o noso. No rock brav¨² hai cousas cunha personalidade incr¨ªbel, e non tivo o mesmo reco?ecemento. N¨®s nutr¨ªmonos dun marketing equ¨ªvoco. En Madrid aparec¨ªamos en EL PA?S como resultado dunha mirada entre desconcertada e ex¨®tica, e aqu¨ª nos prestaban atenci¨®n porque sa¨ªamos en EL PA?S en Madrid. Moi galego.

J.H. ? verdade. Recordo que unha vez Almod¨®var me dixo en Rockola que hab¨ªa que facer un eixe Madrid-Vigo-Nova York. Non sab¨ªa o que dic¨ªa.

A.R. Pasei os anos oitenta atendendo xornalistas e con todos me mostraba esc¨¦ptico. Fal¨¢balles da reconversi¨®n do naval, de que Vigo non era Atenas, que era unha cidade arrasada... D¨¢balles igual. Eles escrib¨ªan sobre a movida e os l¨ªderes da movida e punto.

J.H. Pensaban que pod¨ªa haber grupos en Barcelona, en Valencia, en Bilbao, pero non en Vigo. At¨¦ ent¨®n, nin sequera sa¨ªa no mapa do tempo!

P. Hai outro hiato na s¨²a cultura pol¨ªtica ou ¨¦ este o pa¨ªs imaxinado daquela? Mentres a movida ocupaba a noite e os bares, de d¨ªa constru¨ªase o sistema auton¨®mico actual.

A.R. Iso ten unha lectura en clave de esquizofrenia. Estando nas mesmas posici¨®ns pol¨ªticas nas que estaba ent¨®n, dec¨¢tome de que viv¨ªn aqueles anos entregado ao meu traballo art¨ªstico, moi galeguista pero alleo ¨¢ pol¨ªtica xeral, e era cando se estaban a sentar as bases, non s¨® das infraestruturas e os resortes culturais de Galicia, sen¨®n do propio autogoberno. Confeso que te?o certo sentimento de culpa. Cos anos volv¨ªnme m¨¢is militante. Sei que te?o algo que devolverlle ao meu pa¨ªs. Eran tempos moi fr¨ªvolos, pero dunha liberdade e dunha tolerancia absolutas.

J.H. O co?azo do anterior esix¨ªa certa frivolidade, e para n¨®s ti?a un significado pol¨ªtico.

P. A xeraci¨®n anterior, m¨¢is ligada ao antifranquismo, empeza a constatar a s¨²a sensaci¨®n de estafa.

A.R. Xa se sent¨ªan estafados nos oitenta. Eu at¨¦ o 79 conviv¨ªa con ese ambiente antifranquista, que era extremadamente aburrido, engolado e solemne. Non entenderon a construci¨®n desa frivolidade, que tam¨¦n ten unha lectura pol¨ªtica, efectivamente. ? unha especie de impugnaci¨®n do sistema. N¨®s militabamos nesa frivolidade con sentido com¨²n e tolerancia, e o importante ¨¦ que nos mantemos nas mesmas posici¨®ns.

J.H. A palabra solemnidade utiliz¨¢baa moito Gila: os desfiles militares, as procesi¨®ns...

A.R. E o propio antifranquismo era solemne. As reuni¨®ns pol¨ªticas, as manifestaci¨®ns...

P. En todo caso, s¨¦ntense tam¨¦n estafados?

J.H. Si e non. O que pasa ¨¦ que agora estamos nunha situaci¨®n t¨¦cnica de golpe de Estado. Pasar polas urnas parec¨ªa intoc¨¢bel, e resulta que agora os gobernos os elixe Goldman Sachs.

A.R. Eu te?o unha sensaci¨®n contraditoria. Estou indignado, d¨¢ moita coraxe iso que di Juli¨¢n, pero te?o que facer compat¨ªbel ese cabreo co feito de lle estar agradecido ¨¢ vida.

J.H. Que sorte!

A.R. Si, home. Creo que nos foi ben. Puidemos facer o noso traballo art¨ªstico e pas¨¢molo moi ben. Eu daquela ti?a tendencia a pensar en clave de emancipaci¨®n, era a mi?a cultura pol¨ªtica. Os demais estaban equivocados e n¨®s ti?amos a raz¨®n hist¨®rica. Hoxe non estou nesas posici¨®ns. Creo que somos unha sociedade adulta e contraditoria, e de a¨ª certos comportamentos colectivos e electorais, pero cada un pode dispo?er das claves suficientes para actuar e intervir doutra forma.

P. Como se explica que unhas instituci¨®ns pensadas para garantir o acceso universal ¨¢ cultura e protexer a lingua e a cultura propias acaben constru¨ªndo o Gai¨¢s?

A.R. Como Pen¨¦lope, te?o a sensaci¨®n de tecer o mesmo manto unha e outra vez. M¨¢is que na propia situaci¨®n cultural, iso faise evidente na situaci¨®n ling¨¹¨ªstica. Cando empecei a publicar no ano 1978 ti?a que explicar por que escrib¨ªa en galego. Cos anos, iso superouse.

P. Parec¨ªa superado.

A.R. Xusto!

A.R. Co actual goberno da Xunta volvemos atr¨¢s. Hai que defender outra vez o obvio. E hai outro drama neste pa¨ªs. O do Gai¨¢s ¨¦ traum¨¢tico, pero a¨ªnda ¨¦ m¨¢is grave que todo o mundo coincida en que foi un disparate e ningu¨¦n o parase. Agora traslada iso a un pa¨ªs que ten tres aeroportos e que est¨¢ a ampliar os tres. Un pa¨ªs onde parece que a ¨²nica salvaci¨®n son as infraestruturas e que ve?a o AVE. Parece que hai un erro xen¨¦tico irrecuper¨¢bel que nos volve sempre ao mesmo sitio.

J.H. O galego non era un problema, e agora si. Pasa o mesmo coa relixi¨®n. Non fagas un chiste sobre Mahoma ou sobre Cristo!

A.R. O catolicismo ¨¦ o que separa a dereita espa?ola da europea.

J.H. A dereita francesa v¨¦n da Ilustraci¨®n; a espa?ola, dos cuarteis e os conventos.

A.R. O natural en Galicia era convivir coa dereita no poder, pero esa dereita ti?a un sentido reverencial da cultura. Carec¨ªa de camarillas propias. Gust¨¢balle facerse fotos con n¨®s. A actual ¨¦ tan neocon que nin sequera traga co argumento do potencial econ¨®mico e xerador do emprego que ten a cultura. D¨¢lle igual, e canto m¨¢is insistimos, menos lles interesa. A¨ª si que hai un sentimento de estafa.

J.H. A Consellar¨ªa de Cultura, como a televisi¨®n p¨²blica, creouse para que a nosa cultura, que ¨¦ minoritaria, tivese un apoio oficial. A¨ª tam¨¦n nos estafaron.

A.R. E que podes esperar? A cultura ocupa tres p¨¢xinas no programa electoral do PP. ? parte do canon dixital, que parece o gran problema do acceso ¨¢ cultura, s¨® falan de mecenado. ? moi pos¨ªbel que o sistema de axudas p¨²blicas te?a vicios, pero substitu¨ªr ese sistema polo mecenado ¨¦ pensar na cultura como un m¨¢is da beneficencia.

J.H. Os mecenas ianquis son os que pagan a Sinf¨®nica de Chicago, pero que mecenado lle podes pedir ao empresariado espa?ol? Probabelmente, ning¨²n.