Galicia escrita en franc¨¦s

Desde a menci¨®n ao pa¨ªs coma unha sorte de El Dorado no texto fundacional da literatura gala, o poema ¨¦pico La Chanson de Rolland, ata novelas actuais ou reportaxes xornal¨ªsticas sobre a cat¨¢strofe do Prestige, Galicia tivo o seu papel, pequeno pero "sorprendente", ao longo de m¨¢is de 1.000 anos de cultura escrita en Francia. As referencias -algunhas t¨®picas, outras fantasiosas, moitas certeiras- p¨®dense atopar en Internet e de balde no estudo, escrito en franc¨¦s, Le Galice racont¨¦e par des Fran?ais, do fil¨®logo Henrique Harguindey.

Tradutor ao galego de Moli¨¨re ou Rabelais, entre outras figuras, Harguindey foi atopando durante 40 anos de lecturas e investigaci¨®ns alusi¨®ns a Galicia. "Este ¨¦ un pa¨ªs pequeno para a literatura francesa, non ten grande impacto, pero sorprende a cantidade de referencias e a s¨²a continuidade porque se pensaba que non hab¨ªa case nada", exp¨®n. Ante o material achado, en 2004 decidiu darlle forma de estudo e acordou publicalo cunha editorial francesa. Por¨¦n, a publicaci¨®n non se materializou, as¨ª que o editou a trav¨¦s da Universidade de Santiago en galego. Agora retomou a idea orixinal de dirixirse ao p¨²blico franc¨¦s, engadindo novos ach¨¢degos, e colg¨¢ndoo no seu sitio web (www.palabrasdesconxeladas.com).

Davillier, coet¨¢neo de Rosal¨ªa, capta o drama da emigraci¨®n galega

V¨ªctor Hugo narra a usurpaci¨®n da coroa do rei Garc¨ªa n' 'A lenda dos s¨¦culos'

A presenza galega nas letras francesas ¨¦ ben heterox¨¦nea e abrangue campos do saber diversos coma a literatura, a sociolox¨ªa ou a investigaci¨®n cient¨ªfica. Por exemplo, Alberto de M¨®naco, bisav¨® do actual rei monaqu¨¦s, estudou no s¨¦culo XIX a pesca da sardi?a en Galicia para averiguar por que en Francia se estaba a esgotar e conclu¨ªu que os mari?eiros galegos fac¨ªan unha explotaci¨®n racional e conservacionista dos recursos. Na segunda metade desa centuria, o hispanista Jean Charles Davillier, acompa?ado do xenial ilustrador Gustave Dor¨¦, percorre Espa?a redactando unhas cr¨®nicas que se publicaban no xornal de viaxes Le Tour du monde. Chama a atenci¨®n como nos seus textos, coet¨¢neos do Cantares gallegos de Rosal¨ªa, capta o drama da emigraci¨®n e a actitude de desprezo que se ti?a cara aos emigrantes galegos espallados polo resto do Estado, as¨ª coma a emoci¨®n destes cando lembran a s¨²a terra. Avanzando no tempo, un dos escritores clave da literatura do s¨¦culo XX, Raymond Queneau, deixa constancia do seu paso por Vigo cunha surrealista (como non) chanza a conta do imaxinario can Dino. M¨¢is afamada ¨¦ a localizaci¨®n en Rande dun dos episodios das 20.000 leguas de viaxe submarina de Jules Verne.

Malia esta variedade de miradas e enfoques, o autor atina a trazar alg¨²ns f¨ªos de continuidade. As¨ª, no primixenio Chanson de Rolland, amais de referirse ao "ouro de Galicia" -que alude de xeito case m¨ªtico ¨¢s minas aur¨ªferas de ¨¦poca romana- un dos seus protagonistas ¨¦ Hem¨®n de Galice, o hist¨®rico Reimundo de Borgo?a e pai de Afonso Reim¨®ndez, quen logo foi coroado rei de Galicia na Catedral de Santiago e m¨¢is tarde tam¨¦n de Castela e Le¨®n, como Alfonso VII o emperador. Esta tem¨¢tica din¨¢stica at¨®panse en textos dos s¨¦culos XI, XV, XIV e ata do XIX, cando V¨ªctor Hugo, unha das cimeiras da literatura gala, incl¨²e na magna A lenda dos s¨¦culos un poema que narra a usurpaci¨®n da coroa ao rei Garc¨ªa por parte dos seus fillos -en realidade foron os seus irm¨¢ns, Sancho de Castela e o citado Alfonso VII.

Desta veta sobre as leas de poder, con base hist¨®rica pero con altas doses de ficci¨®n, Harguindey salienta outro aspecto: as relaci¨®ns que os textos reflicten entre as chamadas naci¨®ns celtas. De feito, no Roman de Ponthus et Sidoine, unha novela cabaleiresca bretona que serv¨ªa de modelo de conduta para os fillos da nobreza, rel¨¢tanse as peripecias de Ponthus nunha imprecisa e temper¨¢ Idade Media. O protagonista, fillo de rei suevo galego, consegue escapar por mar da Coru?a tras un ataque musulm¨¢n que destr¨²e a cidade. Establ¨¦cese en Breta?a, nam¨®rase da filla do rei, ¨¦ traizoado por un compa?eiro galego, pero tras variadas reviravoltas narrativas ¨¢ fin reconquista a s¨²a terra, casa coa namorada e ¨¦ nomeado soberano de Galicia e Breta?a. Polo cami?o ten contactos, ademais, con Irlanda e Escocia, o que fortalece a tese do celtismo.

Outra das constantes son os diversos conflictos que desde comezos do XIX implican a franceses no Estado espa?ol. A crueza da Guerra de Independencia narraa nas s¨²as memorias o capit¨¢n Nicolas Marcel, quen fica abraido pola barbaridade de ¨¢mbolos dous bandos e relata como as tropas das que el participaba arrasan Camari?as asasinando homes, mulleres e nenos sen distinci¨®n. Ademais destas e moitas m¨¢is olladas francesas sobre Galicia, no web de Harguindey p¨®dense consultar algunhas das traduci¨®ns ao galego que ten feito, aquelas non suxeitas a dereitos do autor, cuxa descarga autorizaron as editoriais que as publicaron. As¨ª, pode lerse en galego a Moli¨¨re, Voltaire, Fran?ois Rebelais ou mesmo o citado poema de V¨ªctor Hugo sobre O reici?o de Galicia.