"Ipuinak ezinbestekoak dira haurrak gizaki bezala hezteko"

Literatur sarien berri dutenek ondo baino hobeto dakite nor den Gustavo Mart¨ªn Garzo (Valladolid, 1948). El lenguaje de la fuentes liburuarekin Espainiako Narratiba Saria lortu zuen, eta gero, Miguel Delibes eta Nadal sariak eskuratu ditu. Azken golardoa, 2004ko Haur Eta Gazte Literaturako Sari Nazionala, Tres cuentos de hadas idazlanaren bitartez lortu du. Hainbat pertsonaia mitologiko elkartzen dituen liburu hau da, hain zuzen ere, euskarara itzuli dioten lehendabizikoa, Maitagarrien hiru ipuin (Xaguxar-Elkar) izenburupean. "Atsegin eta sorpresa handia izan da niretzat", esan du idazleak.

Galdera. Maitagarrien mundua gatazkaz beteta dagoela esan ohi duzu. Zer esan nahi duzu zehazki?

"Bada beste errealitate bat, gure, ametsez, pentsamenduez eta nahikariez osatutakoa"

"Gizakiak ulertzeko psikologoari galdetu barik, literatura irakurri beharko genuke"

Erantzuna. Maitagarriena oso mundu konplexua da, halakoxeak baitira haurrak eta haurren mundua. Haztea gatazkaz beteriko prozesua da. Bestalde, denok nahi dugu irakurtzen ditugun istorioak kezkatzen gaituzten gauzen isla izatea, baita haurrek ere.Horregatik dira horren gatazkatsuak. Horrexegatik agertzen dira beldurrak, estuasunak, inbidiak, handinahiak eta kontraesanez beteriko osagariak. Sentimendu positibo eta negatibo guztiak uztartzen dira.

G. Beraz, guztia ez da fikzioa.

E. Chestertonek zioenez, maitagarrien ipuinak dira ipuinik errealistenak, gure errealitatea islatzen baitute oso-osorik. Bada beste errealitate bat, gure pentsamenduez, ametsez, nahiez eta nahikariez osatutakoa.

G. Mundu onirikoarekin bat egiten duena, alegia...

E. Norberaren baitako munduarekin bat egiten duena:gogoaren munduarekin. Gizakia bihotzaren barrenean gordetzen duena besterik ez da. Ildo honetan, ipuinek bizitzari buruzko jakinduria aparta eskaintzen dute.

G. Ez dira, beraz, denbora-pasa edo jostaketarako gauza.

E. Ez. Heziketarako garrantzi handia dute. Haurraren alderdi emozional eta formatibo sakonak, hein handi batean, ipuinen bitartez mamitzen hasten dira. Ipuinak kontatzea ez da soilik haurrak entretenitu eta lasai edukitzeko modu bat. Ahalegina, adiskidantza, eskuzabaltasuna eta zintzotasuna bezalako kontzeptuak sustatzen dituzten aldetik, ipuinak ezinbestekoak dira haurrak gizaki bezala hezteko.

G. Grimm anaiak eta Andersen hartu omen dituzu oinarritzat. Ez al dago gaur egungo erreferentzia berriagorik?

E. Bai, baina oso deigarria da, belaunaldiz belaunaldi igorri diren ipuin hauek beren horrexetan irautea, gaur egun ere kontatzen jarraitzea. Horrek ematen digu ipuin hauen garrantziaren neurria.

G. Zein da haur-literatura eta helduentzako literaturaren arteko aldea?

E. Niretzat elkarrengandik oso hurbil daude. Idazle batentzat garrantzitsuena da kontatu behar duen istorioak beretzat esanguratsua izatea eta bere bizitzan garrantzia duen zerbait jokoan egotea istorio hori kontatzeko ekintzan. Gero, istorio horrek herensugeei, etxejaunei eta maitagarriei buruz hitz egiten badu, zera pentsatzen du: "hobe izango dut hau haurrei azaltzea, ziur asko helduek baino hobeto onartuko dute eta". Orduan nolabaiteko ahalegina egin behar duzu solaskide horrekin egokitzeko, hizkuntza gardenagoa erabiltzeko.

G. Horrek ez du esan nahi lan samurragoa denik.

E. Beti pentsatu izan dut idazleak edo narratzaileak ez luketela estilorik eduki behar, kontatu nahi duen istorioari zerbitzatu beharko baliokete; egokiena litzateke hizkuntza ahalik eta gardenen horrekin topo egitea, hitzak ez daitezen bera eta kontatzen ari den horren erdian jar. Ildo horretan, gardentasuna eta xalotasunaren bilaketa horretan, gauzarik konplexuenak erarik errazenean esatea litzateke idazlearen helbururik gorena. Hortaz, haur bati ipuin bat kontatzean nork bere buruari jarri behar dion automugaketa hori, funtsean ez zaio kontrajartzen helduentzako idazle gisa dudan izaerari.

G. Itzulpenek jatorrizko testuak indargabetzen dituzte?

E. Itzulpen-lana oso garrantzitsua da eta, ondo eginez gero, ez du jatorrizkoa indargabetzen. Eta, gaur egun, asko zaintzen da.

G. Sari ugari irabazi dituzu. Zein da publikoari zein kritikari atsegin izateko sekretua?

E. Ez dakit, halabeharrez gertatu baita. Zorioneko sentitzen naiz eta ez dut guztiz ulertu..

G. Urte askotan psikologo jardun zenuen. Zure pazienteek zure liburuetarako ideiarik eman zizuten?

E. Funtsean, psikologiak eta literaturak puntu komun asko dituzte, bien erdigunea gizakia baita eta, bereziki, gatazkan bizi den gizakia. Niri dagokidanez, nire literaturzaletasunak eragin handiagoa izan zuen psikologo gisa egin nuen lanean, alderantziz baino. Literaturak gizakiaren osotasuna jakintzaren beste edozein adarrek baino hobeto adierazten duela uste dut. Gizakiak benetan zer diren jakin nahi badugu, psikologiari galdetu baino lehen, literatura-liburuetan begiratu beharko genukeela uste dut.