Virtuosos para minor¨ªas

Non venden tantos discos como os cantantes de Operaci¨®n Triunfo, nin os aclaman en estadios como a El Canto del Loco, pero tr¨¢tase de m¨²sicos cun enorme prestixio internacional, malia ser pouco menos que desco?ecidos en Galicia. Tocan instrumentos como a guitarra cl¨¢sica, o banjo ou a zanfo?a, e obte?en premios a nivel internacional. Son alg¨²ns exemplos de c¨®mo virtuosos de instrumentos minoritarios logran gran reco?ecemento mundial, ¨¢ marxe das instituci¨®ns e dos grandes selos discogr¨¢ficos.

"Empecei estudiando guitarra, pero fixen un curso de zanfo?a e vin que era un instrumento m¨¢xico", declara Germ¨¢n D¨ªaz, un virtuoso deste instrumento que naceu en Valladolid, e hai catro anos que vive en Santiago. Con s¨® 27 anos, este licenciado en Filolox¨ªa Cl¨¢sica e sobri?o do etn¨®logo Joaqu¨ªn D¨ªaz est¨¢ considerado un dos maiores virtuosos do mundo neste instrumento de fonda raigame galega. D¨ªaz abandonou os par¨¢metros do son cansino e mon¨®tono da zanfo?a para introducila polos carreiros da contemporaneidade, moi lonxe do uso que os cegos e os esmoleiros lle deron a este aparello a principios do s¨¦culo pasado. Este zanfo?ista logra sacar incre¨ªbles riffs a golpe de manivela e consegue unhas sorprendentes distorsi¨®ns que deixar¨ªan abraiado ¨® mesmo Faustino Santalices, o m¨²sico que recuperou e impulsou este instrumento a mediados do s¨¦culo XX.

Germ¨¢n D¨ªaz logra sacar incribles riffs e distorsi¨®ns sonoras a golpe de manivela

?ngel Ruiz ga?ou un concurso nos EE UU con Taj Mahal e Macy Gray no xurado

"Cando por a¨ª afora ven a un tipo d¨¢ndolle a unha manivela e frotando cordas, ¨¢ xente ch¨¢malle a atenci¨®n, sobre todo cando saen sons que non esperaban", explica este m¨²sico que autoedita os seus traballos no seu selo Producciones Ef¨ªmeras. Polo seu xeito peculiar de tocar a zanfo?a, Germ¨¢n D¨ªaz ¨¦ co?ecido nos medios especializados como "o Jimi Hendrix da zanfo?a". O m¨²sico vallisoletano afincado en Compostela ¨¦ un alumno avantaxado do franc¨¦s Pascal Lefevbre, considerado o maior virtuoso mundial deste instrumento, un m¨²sico que ata ten feito ins¨®litas versi¨®ns de Stockhausen con zanfo?a e baixo el¨¦ctrico. Lefeuvbre incluso convidou a Germ¨¢n D¨ªaz a formar parte da Viellistic Orquestra, unha formaci¨®n de zanfo?as asentada en Francia s¨® reservada aos mellores do mundo.

"Aqu¨ª os programadores non o te?en claro", explica D¨ªaz con humor, ao tempo que engade "nos escenarios folk din que ¨¦ jazz, e nos de jazz din que iso non ¨¦ jazz, e mentres tanto imos tirando polo estranxeiro, onde esta m¨²sica funciona moi ben". De feito, este mes estar¨¢ de xira por cinco cidades de Marrocos cos irm¨¢ns Pedro e Pablo Pascual. No ano anterior tocou co seu grupo, Rao Tr¨ªo, en Noruega e Finlandia, convidados pola Uni¨®n Europea de Radiodifusi¨®n, e no 2005 no PopKorn de Alema?a, reclamados pola SGAE.

A zanfo?a ¨¦ un instrumento para minor¨ªas, pero que haxa unha certa tradici¨®n hist¨®rica sempre axuda, moi ao contrario que o banjo, que non ten p¨²blico nin moito menos tradici¨®n. "Sei que toco un anaco de tripa cun aro de madeira, pero quero que sexa un instrumento atractivo", explica ?ngel Ru¨ªz, banjista do Barco de Valdeorras, que hai tres anos ga?ou, na s¨²a modalidade, o prestixionso concurso International Newsletter Songwriter. Para facerse unha idea do que ¨¦ este concurso bastar¨ªa con dicir que no xurado do ano no que ga?ou estaban m¨²sicos como Taj Majal, Macy Gray ou David Hidalgo, de Los Lobos, e este ano, s¨® por citar algunha celebridade, un dos seus membros ¨¦ nada menos que Tom Waits.

"Hai unha chea de prexu¨ªzos co banjo. A xente imax¨ªnase que vou nun cabalo cun gorro de cowboy e dando berros como o home de Marlboro", ironiza Ru¨ªz, que vive reclu¨ªdo en Gij¨®n, como unha especie de anacoreta do banjo. Consciente da dificultade de vivir dando concertos en directo, o m¨²sico valdeorr¨¦s trata de buscar outros cami?os, como a composici¨®n de m¨²sica para series, pel¨ªculas e documentais, ao tempo que contin¨²a gravando discos. "Sei que fago unha m¨²sica moi persoal, pero intento chegar a todo o mundo, que escoiten a mi?a m¨²sica o carniceiro e a peixeira, e que a xente se sinta atra¨ªda por un instrumento minoritario", afirma este m¨²sico ao que lle foi menos complicado penetrar no mercado americano que no espa?ol. De feito acaba de asinar un contrato coa compa?¨ªa americana ACM Records, que distrib¨²e os seus discos en Francia e Alema?a. "Co banjo te?oo claro en Espa?a. Nin siquera os grandes mestres do banjo se publican aqu¨ª, porque nin venden nin te?en mercado", explica Ru¨ªz ao tempo que aporta un dato pouco alentador : "Nin siquera un grande como Bela Fl¨¦ck se edita aqu¨ª".

En Nigr¨¢n vive desde hai 15 anos David Russell, nacido en Escocia e casado cunha galega. Russell ¨¦ un dos mellores concertistas de guitarra cl¨¢sica do mundo, como as¨ª o certifica o seu reco?ecemento cun Grammy ao mellor solista de m¨²sica cl¨¢sica que recibiu hai dous anos. Malia ter acadado este galard¨®n, Russell segue a tocar en salas que non rebasan as 500 persoas, porque explica que "de a¨ª en diante xa ser¨ªa preciso utilizar amplificaci¨®n e eu prefiro tocar sen amplificador". Cada ano, Russell bota arredor de oito meses de xira por todo o mundo, e adoita actuar en pa¨ªses como Estados Unidos, Xap¨®n, Corea, Alema?a ou Italia. E as¨ª desde hai 25 anos. Russell publica os seus discos na compa?¨ªa Telarc, un selo prestixioso no mundo da m¨²sica cl¨¢sica, moi distanciado doutro tipo de estilos. "No cl¨¢sico, os n¨²meros est¨¢n moi por debaixo do que ¨¦ a m¨²sica de masas como o rock, a¨ªnda que tam¨¦n ¨¦ certo que os discos duran m¨¢is no mercado e seguen vend¨¦ndose durante anos, non coma noutros estilos nos que os discos caducan m¨¢is r¨¢pido", explica o m¨²sico escoc¨¦s desde a s¨²a casa nas R¨ªas Baixas.

A concesi¨®n do Premio Grammy mudou a s¨²a situaci¨®n, sobre todo para os concertos. "O interese da televisi¨®n e dos medios en xeral subiu moito desde que me deron o premio. Hai que entender que ¨¦ unha m¨²sica minoritaria e ¨¦ dif¨ªcil que a xente se entere dos concertos, pero se pos ¨® lado que ese m¨²sico ten un Grammy, esperta moito m¨¢is interese", comenta Russell, que d¨¢ ¨® ano arredor de 40 concertos, alg¨²ns dos cales combina con master class en instituci¨®ns ou entidades educativas.

Tanto David Russell como Germ¨¢n D¨ªaz ou ?ngel Ru¨ªz elixiron converterse en virtuosos para auditorios minoritarios, e am¨®sanse orgullosos de seren libres tocando este tipo de instrumentos e de seguir unha evoluci¨®n persoal. Alg¨²ns, como o zanfo?ista Germ¨¢n D¨ªaz incluso desbordan optimismo: "?Dif¨ªcil ser profesional da zanfo?a? ?Que va! Mais dif¨ªcil ¨¦ ser profesional do piano ou da guitarra que hai un mont¨®n de xente moi boa, pero na zanfo?a somos poucos".