"Facer lectores en galego debe ser prioridade da Administraci¨®n"

Fundador de Edici¨®ns Xerais en 1979, Xuli¨¢n Maure (Vigo, 1941) foi tam¨¦n subdirector xeral do libro no primeiro Goberno auton¨®mico. Retirado parcialmente do labor editorial, hoxe ¨¦ un dos animadores da traduci¨®n ao galego e organizou nunha p¨¢xina de Internet a Biblioteca Virtual (www.bivir.com), na que atopamos unha chea de obras de literatura universal na s¨²a versi¨®n galega, libres xa de dereitos de autor. Con versi¨®ns directas desde o chin¨¦s, o ruso, o checo, o hebreo e por suposto o ingl¨¦s, o franc¨¦s, o alem¨¢n ou o italiano, a p¨¢xina ¨¦ unha mostra de como cubrir as necesidades da traduci¨®n. Ao tempo Maure v¨¦n de publicar o seu traballo Para unha escriptolox¨ªa do galego. Edici¨®n e estudo escriptol¨®xico do tombo do hospital dos pobres de Tui (1436-1490) (Fundaci¨®n Barri¨¦). A escriptolox¨ªa ¨¦ unha disciplina recente, apenas articulada en 1948, que estuda como se representaban graficamente as linguas antes de estar fixadas normativamente. Preocupado m¨¢is que pola sa¨²de do sector empresarial pola necesidade de ga?ar lectores, Maure estivo presente na comisi¨®n de estudo previa ¨¢ elaboraci¨®n da actual Lei do Libro na que deixou o documento Lectores inapetentes, no que afirma que "a ¨²nica meta que debe ter presente tanto a Administraci¨®n p¨²blica como os distintos sectores do libro en lingua galega ¨¦ acadar no prazo de cinco ou dez anos unha ben nutrida colectividade de lectores en lingua galega".

"Para as multinacionais da industria cultural os seus produtos son o mesmo que calquera mercanc¨ªa"

"A cultura non ¨¦ cousa para deixar ao mercado, ¨¦ responsabilidade dos que coidan do ben com¨²n"

Pregunta. Sempre nos referimos a que a primeira lingua peninsular que traduciu fragmentos do Ulises de Joyce foi o galego da man de Otero Pedrayo. Hoxe comezan a publicarse en galego simultaneamente co castel¨¢n, e mesmo antes, obras internacionais de autores contempor¨¢neos.

Resposta. ? un cambio moi positivo. Hai un esforzo das editoriais m¨¢is fortes, sobre todo Galaxia, por publicar novidades e best sellers de autores actuais, e despois est¨¢ unha pequena editorial, Rinoceronte, que est¨¢ a facer un traballo destac¨¢bel ao publicar obras que mesmo non contan con versi¨®n castel¨¢n. A sociedade deb¨ªa apoiar este esforzo, pero ¨¦ un traballo a¨ªnda insuficiente, porque estamos falando de literatura e unha lingua ten que alimentar outros rexistros con produci¨®ns de f¨®ra en versi¨®n galega. N¨®s en bivir.com comezamos a publicar divulgaci¨®n cient¨ªfica, porque ¨¦ unha maneira dos investigadores poder contar co galego como ferramenta b¨¢sica. En Islandia, que apenas son 200.000 e dominan o ingl¨¦s e moitos o franc¨¦s, invisten todos os anos en publicar en island¨¦s libros cient¨ªficos. Son conscientes de que a s¨²a comunidade, precisa desa linguaxe especializada para comunicarse entre eles. E hoxe en Galiza non se est¨¢ dando porque o mercado non o demanda, e a cultura non ¨¦ cousa para deixar en mans do mercado, ¨¦ responsabilidade dos que coidan do ben com¨²n.

P. Daquela, seguindo unha sorte de darwinismo cultural, o mercado ir¨ªa ¨¢ contra do galego?

R. Naturalmente. O mercado centraliza para obter m¨¢is beneficios, pero a sociedade non pode ser unha minor¨ªa que acapara di?eiro e unha masa uniforme de consumidores. A variedade que existe na natureza ten que darse no mundo social. Non todos imos falar igual, nin comer, xogar, cantar ou bailar. O mercado empobr¨¦cenos, vai contra a variedade.

P. Onde radica a importancia do acceso ¨¢ literatura contempor¨¢nea no propio idioma?

R. Primeiro no valor simb¨®lico de auto aprecio da comunidade: se sae unha novela en Alema?a dispo?emos dela decontado no noso idioma. O segundo aspecto positivo ¨¦ porque a literatura evoluciona grazas ao esforzo que se fai en todo o mundo e esas novas maneiras de narrar ou facer novela ch¨¦gannos ben por unha novela inglesa ou alem¨¢.

P. Vostede promove un lugar virtual no que acceder a moitas traduci¨®ns, pero o custo de levar iso ao libro f¨ªsico non semella pos¨ªbel para o galego nas actuais condici¨®ns editoriais. Precisamos dunha excepci¨®n cultural?

R. Coa globalizaci¨®n e a ca¨ªda nas mans de grandes multinacionais da industria cultural os seus produtos te?en o mesmo tratamento que calquera outra mercanc¨ªa. Precisan ter unha rendibilidade do 15% cando antes cun 3% era abondo. Fronte a iso xorden as editoras pequenas que saben que as obras de grande calidade son moitas veces de minor¨ªas e nunca van ter acollida nin nos quiosques nin nas grandes superficies. A maiores n¨®s lidamos co problema de non termos lectores que demanden espontaneamente o libro galego. Levamos vinte anos de atraso. Cando estiven de subdirector do libro na Xunta quixen montar unha editora nacional s¨® pensando en facer lectores, porque eles ser¨¢n os que regulen o mercado coas s¨²as demandas e despois s¨® quedar¨¢ un reduto de libros que ter¨ªan necesidade de ser apoiados para a s¨²a edici¨®n.

P. Facer lectores ¨¦ m¨¢is dif¨ªcil que fabricar libros. Cal ¨¦ a s¨²a receita?

R. Fanse lectores na casa, nos centros de ensino e tam¨¦n nos barrios, desde as bibliotecas. E dentro delas ten que haber dinamizadores porque o libro non se move s¨® desde os estantes, ten que haber bibliotecarios profesionais. Desde a Xunta propo?¨ªa uns cursos de posgrao para formar cando menos un para cada un dos 300 concellos, pero non se considerou prioritario. Nos institutos e nas escolas necesitas profesionais, non profesores que se ocupan da biblioteca por horas. E os rapaces necesitan tempo libre para ir ¨¢ biblioteca, e que haxa quen os aconselle e os interese. Na casa ten que haber bibliotecas familiares e xa unha vez a Asociaci¨®n de Tradutores prop¨²xolle ¨¢ Xunta crealas, para lograr un bo prezo, pero quedou en nada. As escolas te?en que ser bibliotecas p¨²blicas e se os concellos se preocupasen poder¨ªan usar un local propio ou aproveitar os dos centros de ensino. O modelo t¨¦molo aqu¨ª mesmo, ¨¦ Oleiros e a s¨²a rede de bibliotecas, unha por parroquia. Un modelo para toda Galicia exemplar en todos os sentido. E finalmente os medios de comunicaci¨®n son unha ferramenta para po?er os libros en mans dos lectores. Na prensa cada quince d¨ªas deb¨ªa sa¨ªr unha entrega de noticias de libros, moi ben feita, atractiva e en conexi¨®n con programas de televisi¨®n, prestixiados, mesmo a xeito de concurso con grandes premios.

P. Fronte a ese optimismo est¨¢n os augures dofin do libro.

R. Antes l¨ªa pouca xente porque a escolarizaci¨®n non era universal e hoxe quizais porque escollen outras formas de ocio. Pero se o p¨²blico galego ¨¦ dun 10%, temos 300.000 lectores potenciais, e iso non se cobre con tiradas de 1.500- 2.000 exemplares. Aparecen tam¨¦n lectores de biblioteca, que non rexistran as estat¨ªsticas de vendas. Ademais hai soportes novos que cada vez te?en m¨¢is demanda. Na nosa p¨¢xina houbo traduci¨®ns que foron baixadas miles de veces. A Xunta est¨¢ investindo moito en libros e apenas en soportes virtuais. Iso ¨¦ un erro.