Entre Australia e Extremadura

Un total de 43 centros de estudos galegos esparexidos por todo o mundo, 32 deles con lectorados, te?en arestora a misi¨®n de incorporar o estudo do galego aos programas das universidades respectivas, xeralmente en forma de lingua e literatura galegas, e organizar actividades de divulgaci¨®n relacionadas coa cultura galega. De Australia a San Petersburgo e de Bos Aires a Barcelona.

Desde a c¨¢tedra de filolox¨ªa galego-portuguesa da Universidade de Barcelona, a profesora Sabela Labra?a coordina ademais o proxecto Galauda, orientado cara ao ensino secundario. A posibilidade de inclu¨ªr unha lingua auton¨®mica nas programaci¨®ns da ESO ocupa ¨¢ Casa das Linguas, co pulo do Instituto Cervantes e a Universidade de Alcal¨¢ e apoios galegos, vascos e catal¨¢s. Para Manolo Gonz¨¢lez, o coordinador cient¨ªfico do Instituto da Lingua Galega (ILGA), tr¨¢tase de actuar "coma un lobby de presi¨®n que fomente o co?ecemento do pluriling¨¹¨ªsmo no Estado espa?ol".

"Os problemas para ensinar galego son a falta de material e un enfoque pasado de moda"

No que respecta aos centros de estudos galegos, na parte que lle toca ¨¢ Xunta, o seu orzamento en 2007 foi de 924.162 euros. A raz¨®n de 21.000 euros por centro, inclu¨ªndo os soldos dos lectores (uns 1.000 euros netos ao mes). ? dicir, cada centro disp¨®n duns 6.000 euros anuais para desenvolver as s¨²as angueiras como embaixada galega nunha universidade do exterior.

Non hai a¨ªnda censo de alumnos porque, segundo Pol¨ªtica Ling¨¹¨ªstica, "non se estaban remitindo as listas", algo que se intenta enmendar desde 2005. Os lectores falan das dificultades de dese?ar un programa docente para unha bolsa de lector "sen saber o destino". E tam¨¦n dos atrancos, incluso maiores, por non cotizar por seren bolseiros. Desde este ano est¨¢se intentando solventar esta cuesti¨®n con propostas de contrato por parte da Universidade de Santiago, en cofinanciaci¨®n coa instituci¨®n de destino, punto no que interv¨¦n a influenza do director do centro. A s¨²a elecci¨®n non obedece a unha cl¨ªnica espec¨ªfica.

Os vencellos de John Rutherford (Oxford) coa cultura galega son co?ecidos, pero ningu¨¦n soubo explicar a¨ªnda que fac¨ªa o xe¨®logo Mois¨¦s Ponce de Le¨®n como director do centro de estudos galegos de Rennes. A poeta Olga Novo, lectora no centro bret¨®n, denunciou a finais de 2005 a edici¨®n dun monogr¨¢fico en castel¨¢n adicado a Emilia Pardo Baz¨¢n, "entroutras cousas radicalmente alonxadas de calquera visi¨®n da lingua e da literatura galegas". "Nunca quixen dar a visi¨®n de que todos os lectorados fosen as¨ª", subli?a. "Pero pareceume que se calaba era c¨®mplice".

Ant¨®n Porto, lector de ¨²ltimo ano en Berl¨ªn, con 20 alumnos en cada semestre, sinala as dificultades de non poder acreditar experiencia docente. Despois de cinco anos en Alema?a (desde este ano s¨® se admitir¨¢n estancias de tres anos), desde onde comezou a catalizar o esforzo dos lectores por unificar o traballo e intentar regularizar a s¨²a situaci¨®n, Porto reco?ece que non sabe que far¨¢ cando chegue a Galiza. Desde Oxford, Mar¨ªa Li?eira engade que precisar se o enfoque do galego ¨¦ bo ou malo presup¨®n "unha organizaci¨®n inicial da que carecemos". "Cada centro que oferta cursos de cultura e lingua galegas ten total libertade para adaptarse ao seu grupo e cultura meta", di. "Isto a priori ¨¦ bo, pero dada a escasa formaci¨®n pedag¨®xica dos fil¨®logos trad¨²cese en falta de programaci¨®n".

"Isto non s¨® nos afecta s¨® a n¨®s, aos universitarios estranxeiros e ¨¢s persoas que acoden aos cursos de ver¨¢n que organizan o ILGA e a RAG", subli?a Li?eira. "Desde hai dez anos a porcentaxe de suramericanos en Galiza converteu a docencia dos cursos de iniciaci¨®n e perfeccionamento nun curso de galego como lingua estranxeira, e non o curso de alfabetizaci¨®n que adoitaba ser". Para a lectora de galego de Oxford, os problemas que ten o ensino de galego a nativos, neofalantes e estranxeiros son os mesmos que hai 20 anos: "A falta de material e o enfoque te¨®rico, claramente pasado de moda".

Segundo Li?eira, Pol¨ªtica Ling¨¹¨ªstica "parece disposta a solucionar o problema". Xa se conseguiu que a lingua galega estea na plataforma ALTE (Association of Language Testers in Europe

). O que se quere crear ¨¦ un novo sistema de certificaci¨®ns que aval¨ªe as destrezas comunicativas dos usuarios e que permita clasificalos segundo o seu nivel de competencia nunha escala de contidos baseada no Marco europeo com¨²n de referencia para as linguas (aprendizaxe, ensino, e avaliaci¨®n). Estes Certificados de Lingua Galega (CELGA) est¨¢n divididos en cinco niveis, por orde de dificultade. O Centro Ram¨®n Pi?eiro, en colaboraci¨®n con Pol¨ªtica Ling¨¹¨ªstica, traballa no homologaci¨®n dos exames de galego segundo a normativa do ALTE. Xa te?en debullado o CELGA 1. A¨ªnda que a Li?eira lle parece que deben ser as instituci¨®ns do pa¨ªs as que lideren o proxecto, par¨¦celle necesario facer fincap¨¦ na "desidia da empresa privada". "Aqu¨ª deber¨ªa ver, cando menos, un nicho de mercado", afirma.

Pol¨ªtica Ling¨¹¨ªstica traballa tam¨¦n na posibilidade de establecer un circu¨ªto cultural galego que puidese itinerar Europa adiante, pero precisan que "non ¨¦ factible" facelo extensible a todos os centros. Co gallo das Letras Galegas, o ciclo Portugalizando, no que colaboraron o centro galego da Universidade Nova de Lisboa, a Conseller¨ªa de Cultura e o Instituto de Estudos de Literatura Tradicional, serviu para levar ao sur a Cami?o Noia, Mar¨ªa do Cebreiro ou Xan Leira, cunha selecci¨®n da m¨²sica, banda dese?ada e cine galego en formato individual. O primeiro audiovisual galego en chegar ¨¢ Cinemateca de Lisboa, unha selecci¨®n de nove curtas, proxectouse o 14 de maio deste ano.

Desde outra perspectiva, hoxe comeza no CEG de Oxford o XII Forum para Estudios Ib¨¦ricos, co ciclo Queer, queerer, queerest. no ronsel do que a tradici¨®n anglosaxona cu?ou como identidades de x¨¦nero. Entre o m¨¢is pr¨®ximo a Galiza, a intervenci¨®n da lusitanista Isabel Mor¨¢n sobre o Padre Ant¨®nio Vieira; Carme Fern¨¢ndez, cunha ponencia sobre Cibr¨¢n [o personaxe d'A esmorga] "e o engano da heterosexualidade presumida", e a profesora americana Isabel Castro-V¨¢zquez (Towson University) sobre Manuel Rivas.

"Non se poden homologar programaci¨®ns culturais", di Ant¨®n Porto, "pero ¨¢s veces si ¨¦ posible unificar axendas culturais para os centros galegos". En Tubinga, Trier, Heidelberg e Berl¨ªn procuran facelo entre eles.