O santuario de Paz

"Manolo, est¨¢s facendo uns santos moi raros, non sei se con esas cousas vas a ir ao ceo". As esculturas de Manolo Paz (Cambados, 1957) poden dar p¨¦ a este tipo de comentarios, coma o que fai unha veci?a do lugar onde o artista leva alg¨²ns anos constru¨ªndo o seu particular santuario: un museo ao aire libre situado a car¨®n do seu taller, perto de Cambados, onde se espallan algunhas das pezas m¨¢is representativas da s¨²a traxectoria, a maior¨ªa delas feitas en pedra.

"E bo que as mi?as esculturas estean no exterior, que poidan respirar en lugar de atoparse agochadas no almac¨¦n dalg¨²n museo. G¨®stame que poidan sa¨ªr ¨¢ horta a pastar", explica Paz, un artista que forma, xunto aos seus coet¨¢neos Francisco Leiro e Ant¨®n Lamazares, o tr¨ªo m¨¢is representativo da arte galega f¨®ra das nosas fronteiras. Parece mentira pero a obra do escultor de Cambados a¨ªnda non puido verse nunha exposici¨®n individual nalg¨²n dos grandes museos existentes en Galicia. Sen embargo, as pezas do artista galego viaxan continuamente por distintas partes de Espa?a e doutros pa¨ªses para formar parte de feiras de arte e exposici¨®ns.

O caso de Manolo Paz ¨¦ unha mostra m¨¢is do dif¨ªcil que resulta ¨¢s veces ser profeta na t¨²a terra. Malia a que a cr¨ªtica reco?ece a calidade da s¨²a obra e de que o seu traballo desperta inter¨¦s en pa¨ªses tan diversos coma Estados Unidos ou Xap¨®n, en Galicia case pasa inadvertido. O mesmo est¨¢ a ocorrer co museo que Paz comezou a constru¨ªr hai seis anos a car¨®n do seu obradoiro. "Por aqu¨ª pasaron responsables do museo MOMA de Nova York e doutros centros de fama mundial, pero ata o momento ningunha instituci¨®n galega amosou interese por facer algo, por dar a co?ecer este lugar, nin sequera o Concello de Cambados. O certo ¨¦ que problemente a¨ªnda non se enteraron da s¨²a existencia", sinala o artista, quen considera que o problema pode estar en que a burgues¨ªa galega non foi quen -a diferenza do ocurrido en Catalu?a- de defender a cultura propia.

"Non se trata de queixarse porque Galicia non me queira, pero gostar¨ªame que reco?ezan o que alg¨²ns artistas temos traballado por este terra", di. "As cousas ser¨ªan moi diferentes se eu fose catal¨¢n, vasco ou alem¨¢n, pero aqu¨ª temos problemas coma o feito de que os centros de arte se utilizan moitas veces coma ferramenta pol¨ªtica e non coma o que deber¨ªan ser, espazos para comunicarse co mundo".

Paz ¨¦ un escultor puro que, a diferenza do que sucede con outros artistas da s¨²a xeraci¨®n, apenas fixo algunha incursi¨®n noutras disciplinas. "Te?o algunha obra feita en papel, pero o que pasa ¨¦ que a¨ªnda non tiven tempo de traballar con outro tipo de materiais. Fronte ¨® que sucede noutras disciplinas a escultura esixe un traballo f¨ªsico, en certa forma ¨¦ coma un deporte. Penso que eu me fixen escultor porque desde pequeno estiven acostumado ¨¢ actividade f¨ªsica. Ao mellor cando te?a menos forza empezo a facer outro tipo de traballos".

Paz sinala que na actualidade hai moi poucos escultores "puros" e os que hai te?en unha identidade moi marcada. Entre eles cita nomes como os do artista de orixe india Anish Kapoor, o brit¨¢nico Tony Cragg ou o catal¨¢n Jaume Plensa.

O artista cambad¨¦s bota en falta que a escultura contempor¨¢nea non est¨¦ presente nos espazos p¨²blicos, coma ocurr¨ªa noutras ¨¦pocas. "Ter¨ªamos que utilizar a escultura para humanizar os parques e os paseos como ocurre nalgunhas cidades modernas, caso de Chicago. Aqu¨ª predomina a escultura popular e o dese?o no mobiliario p¨²blico, e quizais iso te?a que ver co feito de que a xente non entende moi ben o significado da escultura abstracta. En realidade o que ter¨ªa que acontecer ¨¦ que as persoas sintan alg¨²n tipo de vibraci¨®n ao pasar ao lado dunha escultura. A obra de arte ten que contribu¨ªr a mellorar a existencia do ser humano", apunta Paz. No seu caso, un proxecto co que quedou especialmente satisfeito foi cos menhires situados a car¨®n da Torre de Hercul¨¦s da Coru?a, un bo exemplo de como a escultura pode integrarse sen problemas na paisaxe urbana.

Como ocorre con Lamazares e Leiro, a obra de Paz ten moito que ver coa s¨²a infancia e co feito de medrar nun ambiente rural, pero os tres son artistas que alcanzan reco?ecemento nas grandes capitais da arte. "As cidades tam¨¦n son selvas pero te?en unha cultura propia. Para min non ten sentido facer unha arte urbana porque eu traballo co esp¨ªritu do rapaz pequeno que viviu na aldea. Non podes negar o que es, e moitas veces o teu traballo apr¨¦ciase moito nas grandes cidades porque, en certa forma, ti lles podes amosar o que eles non te?en".

Paz non ¨¦ un te¨®rico que se adique a po?er etiquetas para calificar a s¨²a traxectoria art¨ªstica pero esta dacordo con que nela poden atoparse elementos do land-art. De t¨®dolos xeitos, puntualiza que o que se trata e de "xogar" coa natureza pero sin molestala. "Para min unha terra ben labrada ¨¦ unha demostraci¨®n do que chamamos land-art", sinala Paz, un artista que bota de menos un maior reco?ecemento na s¨²a terra e que, ao mesmo tempo, disfruta viaxando e co?ecendo outras culturas.

O escultor viviu durante unha etapa da s¨²a vida en Nova York e destaca que o feito de viaxar permite incluso apreciar mellor as vantaxes que sup¨®n vivir nunha terra coma Galicia. "A verdade ¨¦ que galego s¨® se pode ser unha vez na vida, non d¨²as", comenta divertido o artista. Tam¨¦n ¨¦ interesante para un creador tan vencellado ¨¢ terra como Paz ter a oportunidade de adaptarse aos materiais que se atopan noutros pa¨ªses.

"O mundo ¨¦ tan grande como ti andes por ¨¦l. O bo do meu traballo ¨¦ que me permite viaxar e co?ecer outras formas de traballar coa pedra. O noso traballo non necesita idioma e, polo tanto, pode ser apreciado noutros lugares. Por sorte iso tam¨¦n me ocorreu a min", sinala Paz.