Novas paisaxes, novas imaxes

"Inter¨¦same a paisaxe como rexistro da memoria e coma un xeito de apoiar ¨¢ identidade". Son as palabras de Olalla Send¨®n, directora d'A casa de Lola de Andr¨¦s, un documental sobre a transformaci¨®n paisax¨ªstica na Costa da Morte. Xunto con Send¨®n, varios directores novos traballaron nos ¨²ltimos meses en fitas relacionadas con urbanismo e impacto ambiental, moi marcados polas s¨²as orixes.

"Ve¨ªa como empezaron a excavar nunha punta do val, e como se ¨ªa transformando todo ata a mi?a aldea, logo de percorrer tres quil¨®metros, como se fose un verme xigante", explica Xos¨¦ Bocixa, director do documental A ceo aberto, un traballo sobre o impacto f¨ªsico e ps¨ªquico que supuxo para As Encrobas a posta en marcha de Lignitos de Meirama, a mediados dos setenta.

Bocixa (As Encrobas, 1967), ti?a dez anos cando as paisaxes da s¨²a infancia transform¨¢ronse radicalmente: "Comprobaba como cada d¨ªa mudaba a paisaxe, aumentaba a tensi¨®n social, as casas agret¨¢banse e derrub¨¢banse, as fontes secaban e as estradas eran un lamazal". Na memoria da s¨²a nenez, o vindeiro 15 de novembro, quedan "as fragas, as bubelas, os teixos e os r¨ªos do Val das Encrobas". Pero esta non semella ser a ¨²ltima transformaci¨®n das Encrobas. O vindeiro ano rematar¨¢ a licencia de explotaci¨®n da mina, e o documental afonda no que pode ser outro cambio radical da paisaxe: "Un lago que encher¨¢ o oco da mina, un campo de golf e seguramente unha urbanizaci¨®n", explica Bocixa resignado.

Pero a idea dos campos de golf e dos macrolagos artificiais non se limita s¨® ¨¢s Encrobas. A realizadora das Pontes Sabela Pernas trata unha tem¨¢tica moi semellante en Ciclo combinado, o seu deb¨² como documentalista, onde indaga no impacto que Endesa tivo nas Pontes, un pobo que seg¨²n a directora, "entrar¨¢ nun punto de inflexi¨®n cando o 31 de decembro remate a licencia de explotaci¨®n da mina, logo de 30 anos". Para esta directora, a presencia de Endesa mudou o espazo f¨ªsico e sociol¨®xico do pobo: "Aqu¨ª veu moita xente de f¨®ra a traballar e foise artellando un pobo desarraigado, co cal ademais do brutal impacto paisax¨ªstico houbo tam¨¦n un impacto sociol¨®gico". O futuro do cr¨¢ter de Endesa tam¨¦n pasa por un lago artificial. "Ocupar¨¢ un espazo comparable a 800 campos de f¨²tbol. ? intentar convertir un pobo industrial noutro tur¨ªstico e f¨¢lase incluso de que poida condicionar o clima", explica Pernas.

Os cambios da paisaxe e do urbanismo na Costa da Morte, en concreto na praia de Sardi?eiro, espertaron a atenci¨®n de Olalla Send¨®n, que pasou neste lugar longas tempadas na s¨²a infancia. A insaciable febre constructora nun espazo nautural ata hai poucos anos case virxe, levou a Send¨®n a realizar o documental A casa de Lola de Andr¨¦s, un traballo no que agroman a memoria, a paisaxe e a especulaci¨®n. O filme foi seleccionado en importantes eventos coma o Cinema Jove de Valencia, o Festival de M¨¢laga, o Alcances de C¨¢diz, ou o Festival de Ourense.

No documental ofr¨¦cense opini¨®ns plurais sobre a evoluci¨®n da Costa da Morte e tam¨¦n algunhas visi¨®ns alleas, coma as dos pelegr¨ªns, que viaxan cara Fisterra agardando atopar paisaxes id¨ªlicas.

"Parece mentira que facendo o que fixeron no sur de Espa?a, se repitan agora os esquemas no norte", reflexiona resignado un alem¨¢n.

"Cando era pequena, para min a paisaxe ti?a unha sensaci¨®n de eternidade, pero de catro anos para aqu¨ª houbo unha transformaci¨®n tremenda. O pasado ver¨¢n en catro meses mudou completamente a paisaxe, foi algo brutal", explica esta xove realizadora, que est¨¢ a rematar agora Os Fabulosos irm¨¢ns da luz, un documental sobre os vellos espazos da Costa da Morte onde antigamente se proxectaba cine mudo.