Experiencias,verdugos, compromisos

- HAI EXPERIENCIAS L?MITE que ¨¦ mellor non ter, polo ben dos demais e tam¨¦n polo de un propio. Como ¨¦ o suxeitar a unha persoa atada, amordazada e axeonllada para que se estea quedo mentres outra persoa lle apunta cunha pistola para matala. Iso lle fixeron a moitas persoas, entre outras a aquel rapaz, Miguel ?ngel Blanco, hai uns anos: dous tipos suxeit¨¢rono para que outro lle metese un tiro a queimarroupa.

- QU? SE SINTE en suxeitando a esa persoa que se revolve? E cando recibe o disparo? Hai d¨²as persoas que o saben, sent¨ªrono todo.

Non sabemos como lles afectou ese co?ecemento tan radical. Cambiounos algo? Pouco? Tal que puideron ir correr a carreira pedestre do seu pobo o d¨ªa despois como fixeron os que mataron aos dous traballadores ecuatorianos na T-4 de Madrid? Moito? At¨¦ o punto de perder o sono para sempre como a Lady Macbeth ou de modificarse o seu ADN de xeito que se te?en fillos nacer¨¢n insomnes? Non o sabemos.

- ISO ? O QUE SABEN OS VERDUGOS, son saberes inconfesabeis. N¨®s ¨²nicamente sabemos que no seu pobo a un deles, a un deses machotes, lle dedicaron unha r¨²a como reco?ecemento.

Nese e noutros pobos vascos est¨¢n a facer agora o que se fixo antes en toda Espa?a, logo do triunfo dos xenerais nacionalistas sublevados con Franco: homenaxear aos verdugos.

Na Coru?a, en Santander, en bastantes pobos de por Galiza e Espa?a a¨ªnda conservan ese vello costume de terlle r¨²as e prazas aos verdugos. As cousas malas que se aprenden son malas de desaprender.

- CONSTATO QUE OS ESCRITORES, sobre todo os galegos, vense obrigados a lembrar unha e outra vez isto. Ser¨¢ porque ser escritor galego foi forzosamente ser escritor antifascista. E constato que hai que seguir sendo antifranquista trinta anos despois de morrer Franco (? cansado de moito carallo, dispensando).

- A NOSA LITERATURA ? RARA en moitos sentidos, alg¨²ns deles ben malos: outros, eu que sei. ? a literatura dun pa¨ªs no que cando se conta quen son os artistas hai que mentar siglas clandestinas, multas, detenci¨®ns, compromisos, esforzos. Iso ten cousas boas e cousas malas, mais ¨¦ o que hai.

- SOBRE O COMPROMISO DO ARTISTA: ?s veces un escoita, le sobre compromiso do artista, sobre a relaci¨®n entre os artistas e a pol¨ªtica, etc. Quen adoita escribir sobre estas cousas l¨¦mbranos os perigos para o artista de deixarse contaminar, sen d¨²bida que ¨¦ un perigo certo, mais...Estou satisfeito de ser dun pa¨ªs as¨ª. Cadrou as¨ª e hainos ben peores