"O capitalismo non vai afundir, s¨¢lvanno os amos"

Hai case catro anos que Xos¨¦ Manuel Beiras (Santiago de Compostela, 1936) se retirou da primeira li?a da pol¨ªtica partidista. "Moitas veces a pol¨ªtica conv¨¦rtese en coci?a pol¨ªtica", l¨¢iase o catedr¨¢tico em¨¦rito de Estrutura Econ¨®mica, activista de ¨²ltima hora nos foros sociais e arquitecto do Bloque Nacionalista Galego que, en 1997, deu en primeira forza da oposici¨®n. Beiras conf¨¦sase "m¨¢is libre para se expresar" que na pol¨ªtica activa. V¨¦n de reeditar, ampliado e en Espiral Maior, Por unha Galiza liberada, orixinal de 1984. "Non vai ser un libro de grandes vendas, a¨ªnda que se cadra si se venda aos poucos", confesa, "pero o Miguel Anxo [Fern¨¢n Vello, o editor] empe?ouse". A revindicaci¨®n do car¨¢cter progresista do galeguismo, o axeitamento do marxismo para analizar a realidade de Galicia e a disecci¨®n cr¨ªtica da globalizaci¨®n forman os tres eixes do volume.

"A pol¨ªtica ¨¦ sexo, e a esquerda e a dereita son sexos enfrontados"

"Non pintaba nada nunha asemblea que xa non ¨¦ unha asemblea"

"Cando era portavoz do BNG, non falaba tan radicalmente das cousas"

"A Lei de Partidos ¨¦ un estado de excepci¨®n a grupos de cidad¨¢ns"

Pregunta. Por unha Galiza liberada ¨¢brese con Bra?as e remata cunha reivindicaci¨®n do "home novo" en 2006. O Beiras radical¨ªzase coa idade?

Resposta. Algo diso hai [ri]. Pero tam¨¦n hai un proceso de adquisici¨®n de m¨¢is liberdade de expresi¨®n. As ataduras que ti?a cando era portavoz dunha forza nacionalista limitaban a mi?a capacidade de falar m¨¢is radicalmente das cousas. Mais o meu pensamento non se radicalizou, vai nesa direcci¨®n dende hai moit¨ªsimos anos.

P. Cal dos ensaios prefire?

R. Dos incorporados ¨¢ nova edici¨®n, Naci¨®n, Estado e cidadan¨ªa. Dos reeditados, A vixencia de Karl Marx.

P. Naci¨®n, Estado e cidadan¨ªa xorde ¨¢ calor das mobilizaci¨®ns durante os anos finais dos gobernos de Fraga e de Aznar...

R. Tr¨¢tase da reelaboraci¨®n dunha conferencia na UNED no 2003. E nun intre no que hai unha din¨¢mica de debate e mobilizaci¨®ns enorme. Pero o ensaio decanta, articula unha serie de reflexi¨®ns sobre as relaci¨®ns entre Estado e base econ¨®mica, Estado e clases sociais, Estado e cidad¨¢ns, que fun facendo a lume lento, como coci?a paisana.

P. Como se relacionan pensamento e pr¨¢ctica pol¨ªtica?

R. Cando se trata de proxectos pol¨ªticos para transformar a realidade, forzosamente ten que haber unha relaci¨®n dial¨¦ctica entre a elaboraci¨®n do pensamento e a pr¨¢ctica pol¨ªtica. Porque sen¨®n, a teor¨ªa pode confinarse no Olimpo e mudar en intelectual no sentido liberal. A pr¨¢ctica pol¨ªtica debe moverse entre as esixencias da realidade e a dotaci¨®n dun ideario.

P. Durante a s¨²a etapa parlamentaria, viviu esa tensi¨®n en primeira persoa.

R. Eu sempre dic¨ªa que era un marxista con pr¨¢ctica socialdem¨®crata. Por raz¨®ns de realismo pol¨ªtico, de estratexia para ampliar a base social electoral, ti?a que me coidar m¨¢is. Pero o marxismo estaba a¨ª.

P. O parlamentarismo occidental tende a anular as forzas pol¨ªticas transformadoras...

R. ? unha das grandes frustraci¨®ns que sofre quen se compromete no traballo pol¨ªtico institucional e dec¨¢tase de que, cada vez, se constrinxe m¨¢is a actuaci¨®n. Porque o dese?o de aparato de Estado co das actuais democracias ¨¦ historicamente obsoleto. A f¨®rmula da separaci¨®n de poderes est¨¢ dada a volta, patas arriba, que dir¨ªa o Galeano.

P. Obsoleto, de que xeito?

R. A pol¨ªtica real¨ªzase a trav¨¦s dos partidos pol¨ªticos, as organizaci¨®ns que fan de pontes entre a sociedade civil e a sociedade pol¨ªtica, di Gramsci. Entre a estrutura de clases da sociedade e o aparato de Estado. Esas pontes romperon. Os partidos mudaron en pezas do propio aparato de Estado. A ¨²nica sa¨ªda a nivel institucional ¨¦ un redese?o do Estado. Se o aparato estatal afoga ese proceso, viviremos situaci¨®ns de totalitarismo enmascarado, con novas formas.

P. Alb¨ªscase ese neototalitarismo?

R. As constituci¨®ns democr¨¢ticas regulan de maneira moi estrita os estados de excepci¨®n, a suspensi¨®n de garant¨ªas constitucionais. Non se declaran apenas. Pero susp¨¦ndense para grupos espec¨ªficos de cidad¨¢ns, o que xuristas progresistas denominan fragmentaci¨®n do Estado de dereito. Un exemplo ¨¦ a Lei de Partidos. Isto exac¨¦rbase coa hexemon¨ªa ultraliberal.

P. Na crise actual, afunde o capitalismo ou, precisamente, a s¨²a versi¨®n ultraliberal?

R. O capitalismo. Pero non vai afundir, s¨¢lvanno os amos. O que si, haber¨¢ un antes e un despois. O mercado non poden regular o esquema macroecon¨®mico da asignaci¨®n de recursos.

P. A situaci¨®n d¨¢lle a raz¨®n a Karl Marx?

R. D¨¢lle a raz¨®n toda. E d¨¢lle a raz¨®n aos analistas que, dende o marxismo, fan diagnoses sobre o que ocorre co capitalismo na fase da globalizaci¨®n financeira: Robert Brenner, Inmanuel Wallerstein ou Peter Gowan. Xerouse unha situaci¨®n cr¨ªtica entre as diferentes formas do capital, o financeiro, o capital mercador¨ªa e o capital industrial. Agora ben, gobernos de esquerdas que asentiron ao desarme do Estado e dos seus mecanismos de control financeiro dec¨¢tanse de que non te?en o instrumental necesario para operar na crise: nin industria p¨²blica, nin sistema impositivo progresivo...

P. O Foro Social Mundial est¨¢ ¨¢ altura do tempo hist¨®rico?

R. ? un foro social, non ¨¦ un foro pol¨ªtico. A s¨²a deficiencia at¨®pase onde non chega. Existen reticencias a colaborar cos partidos e tampouco crean plataformas que act¨²en nas instancias pol¨ªticas cos contidos do Foro. Pero a experiencia de Bolivia, Venezuela ou Ecuador ser¨ªan impos¨ªbeis sen os Foros Sociais.

P. A¨ªnda resulta operativo o eixe dereita-esquerda?

R. Non s¨® ¨¦ operativo, sen¨®n que ¨¦ unha realidade. Mentres existan clases sociais con intereses encontrados, seguir¨¢ existindo diferenza entre esquerda e dereita. Non abonda con falar de nacionalismo. Galicia ¨¦ unha naci¨®n, si, pero, ¨¦ un magma?, un saco de area? Non, ¨¦ unha sociedade estruturada en clases. Cando tentas incorporar sectores olig¨¢rquicos, pode funcionar na pol¨ªtica, pero non se mante?en as coordenadas da esquerda. Ao falar as¨ª, oc¨²ltase un bascular cara ao centro asexuado. A pol¨ªtica ¨¦ sexo, e esquerda e dereita son sexos enfrontados.

P. Pactar¨¢n BNG e PP?

R. Iso depender¨¢ do BNG, non de min.

P. Pregunto pola s¨²a opini¨®n.

R. Co PP non se pode pactar nada, ¨¦ un aparato absolutamente reaccionario. O BNG d¨¢ p¨¦ a que se especule con esa hip¨®tese porque quere evitar parecer condenado a ser un caxato do PSOE. Pero iso non depende de declaraci¨®ns m¨¢is ou menos melifluas, sen¨®n de que fagas unha pol¨ªtica que che permita ter a mesma fortaleza que o PSOE. No 97, o BNG fixo o sorpasso sobre o PSOE e no 2005 entra na Xunta con moitos menos deputados. Machi?o, ese ¨¦ o problema.

P. Por que non asistiu ¨¢ ¨²ltima Asemblea Nacional?

R. Porque non pintaba nada al¨ª. Porque non era unha asemblea, era un congreso por delegados. Pola actitude intransixente por parte do aparato e pola desnaturalizaci¨®n do BNG que representa a supresi¨®n das asembleas. Levo 25 anos defendendo formas asemblearias e de democracia participativa. Non hab¨ªa nada que discutir, s¨® elixir a un candidato que xa estaba elixido.