As elecci¨®ns do efecto b¨²merang

A chave do campo (Le clef du champ) ¨¦ o t¨ªtulo que leva un cadro de Ren¨¦ Magritte que eu non me canso de mirar. ? ese ¨®leo que mostra unha fiestra escachizada na que se ve unha paisaxe atractiva: o azul do ceo e os tons verdes do herbal e as ¨¢rbores. O misterio deste lenzo son precisamente as cachizas. Os anacos de vidro no chan son tam¨¦n cachos da paisaxe que seguimos a ver enteira.

Galicia, a comezos da oitava campa?a electoral, presenta unha imaxe que para min se asemella dun xeito sorprendente ¨¢ paisaxe pintada no 1933 polo surrealista belga e que se conserva no Museo Thyssen-Bornemisza. Por unha banda, Galicia vista como un pa¨ªs esnaquizado, segundo a imaxe da oposici¨®n e da opini¨®n de dereitas, que perdeu por un am¨¦n o poder vai para catro anos despois dunha longu¨ªsima xeira de dominio absoluto. Despois da pax fraguiana, a fronte inconformista e dereitista tenta presentar o balanzo do per¨ªodo do bipartito, e a s¨²a pol¨ªtica reformista, como unha especie de pandemonio onde todo foi "magnificamente mal", que dir¨ªa o Mefist¨®feles.

Para avaliar esa visi¨®n apocal¨ªptica, a da fiestra rota, cadrou en v¨¦speras electorais a violenta performance do domingo d¨ªa 8 en Santiago, fatalmente destinada a triunfar en primeira plana. As¨ª, o que non deixar¨ªa de ser unha manifestaci¨®n m¨¢is ben estrafalaria, rematou convert¨¦ndose no asunto "nacional". Acadouse, iso si, o grande obxectivo de amolar o pa¨ªs enteiro. O que na fala popular denom¨ªnase "meter unha pixigueira caralluda".

Previamente, e de xeito incribelmente pueril en pol¨ªticos que xa deb¨ªan ir curtidos, as d¨²as p¨®las do Goberno deix¨¢ronse enredar noutro episodio de "pixigueira caralluda", a¨ªnda que m¨¢is gravoso para a imaxe conxunta. O que chamamos thriller e¨®lico. At¨¦ o daquela, calquera observador razo¨¢bel -aventuremos tam¨¦n que o pobo galego- valoraba moi meritoriamente o esforzo case milagroso de manter un rumbo con dous lemes. Unha demostraci¨®n de unidade, de axuda mutua, entre o Partido Socialista e o Bloque, a explicaci¨®n p¨²blica dos beneficios para Galicia fronte a espolios de antano, as¨ª como unha garant¨ªa conxunta de rigoroso respecto ¨¢ normativa medioambiental, sen d¨²bida aforrar¨ªa ao sistema nervioso galego gran parte dos efectos desoutra "pixigueira caralluda".

Magritte ten outro cadro c¨¦lebre e celebrado polo seu humor surrealista. Vese unha cachimba e debaixo un letreiro que di: Ceci n'est pas une pipe (Isto non ¨¦ unha cachimba). Outro cadro irm¨¢n segue o mesmo xogo. Est¨¢ pintada unha maz¨¢ e a lenda di: Ceci n'est pas une pomme (Isto non ¨¦ unha maz¨¢).

O esforzo dos que ven Galicia como unha fiestra escachizada ser¨¢ demostrar que as maz¨¢s non son maz¨¢s. Son ou non maz¨¢s? Cantas maz¨¢s hai? Son poucas ou moitas? Nos debates, quen modere, deber¨ªa levar unha reproduci¨®n do cadro de Magritte e preguntar: "Se?ores, ¨¦ isto ou non unha maz¨¢?".

Para min non hai d¨²bida. O galego ¨¦ unha maz¨¢. Unha das mellores maz¨¢s que temos porque ¨¦ das cousas que m¨¢is nos unen. Nestes d¨ªas pode semellar un paradoxo isto que digo, mais t¨¦?oo ben meditado, non ¨¦ unha "pexigueira caralluda" para amolar. Cantas cousas temos en Galicia que nos unan? Cantas cousas que poidan unir, comunicar, monte e ribeira, agro e cidades, interior e beiramar, homes e mulleres, traballadores e empresarios, arraianos e cascarilleiros, celtistas e deportivistas, laicos e crentes, vellos e novos? F¨¢lese ou non, poucas cousas te?en o valor real de unir como ten para n¨®s o galego.

O galego nunca vai afogar o castel¨¢n ou outras linguas. Todos dicimos estar a prol dunha sociedade pluriling¨¹e. Mais o que si ¨¦ verdade, unha verdade como unha maz¨¢ camoesa, ¨¦ que non pode haber en Galicia unha sociedade biling¨¹e ou pluriling¨¹e sen estudar as linguas. En Galicia ningu¨¦n renuncia a estudar o castel¨¢n. O ¨²nico conflito, como sucedeu coa Educaci¨®n para a Cidadan¨ªa, ¨¦ o dun segmento de pais que non queren unha educaci¨®n na que aprendizaxe pluriling¨¹e sexa real: a cooficialidade. Pasou o que pasou e hai o que hai. E o que hai, mirado con perspectiva, ¨¦ unha sorte. Esa sorte, esa fiestra, queren escachizala, non s¨® os de determinadas asociaci¨®ns, sen¨®n alg¨²n arroutado prominente. A sorte ¨¦ unha Lei de Normalizaci¨®n Ling¨¹¨ªstica aprobada por unanimidade o 15 de xu?o de 1983, sendo presidente da Xunta Xerardo Fern¨¢ndez Albor. Unha lei na que xogaron un papel decisivo os deputados galeguistas do PSOE Ram¨®n Pi?eiro, Carlos Casares, Benxam¨ªn Casal e Alfredo Conde. Unha lei na que moito traballou Camilo Nogueira, ese gran talento da econom¨ªa absurdamente desaproveitado mentres chupa c¨¢mara tanto oportunista do fu ni fa. Unha lei, por certo, que foi tam¨¦n votada por Mariano Rajoy.

Tam¨¦n por unanimidade (PP, PSOE e Bloque) aprobouse en 2004 o Plan Xeral de Normalizaci¨®n da Lingua Galega. O que fixo o Decreto 124/2007 ¨¦ xustamente desenvolver a lei e o plan no eido do ensino e darlle corpo, existencia, ¨¢ cooficilidade no sistema educativo. O Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, en sentenza do 21 de novembro de 2007, determinou que o decreto non lesiona dereitos de liberdade ou igualdade. Todo o contrario, subli?a que ¨¦ un cami?o para acadar a igualdade. F¨¢lase de imposici¨®n. O ¨²nico imperativo legal que existe en Espa?a ampara o castel¨¢n.

Outro d¨ªa falarei doutra obra ben interesante de Magritte. A do home que perdeu a cabeza. A ning¨²n pobo lle gusta verse como unha fiestra escachizada cando non ¨¦ certo. Por iso, o grande efecto destas elecci¨®ns vai ser o efecto b¨²merang. Prev¨ªase unha alta abstenci¨®n de desencanto progresista e galeguista. D¨¢me a impresi¨®n de que van ir botar.