Amodi?o e boa letra

Nas nosas anteriores Notas, publicadas ao comezo da pasada campa?a electoral, apuntamos unhas reflexi¨®ns sobre o legado que nos deixaba a pol¨ªtica ling¨¹¨ªstica do bipartito. Imos agora referirnos ¨¢ posici¨®n dos distintos partidos cara ao inmediato futuro e, ao f¨ªo de todo isto, tirar algunha lecci¨®n.

- A responsabilidade do PSdeG-PSOE

Ao partido socialista corresp¨®ndelle o groso da responsabilidade da pol¨ªtica ling¨¹¨ªstica da finada Xunta. Resulta abraiante que voces autorizadas deste partido se desmarquen agora da s¨²a acci¨®n do goberno nesta ¨¢rea, deixando na opini¨®n p¨²blica a sensaci¨®n de que foi o BNG o que levou a iniciativa. E logo a Secretar¨ªa Xeral de Pol¨ªtica Ling¨¹¨ªstica non depend¨ªa directamente do presidente da Xunta? A s¨²a titular non foi designada directamente por este, coa oposici¨®n do Bloque? A conselleira de Educaci¨®n non era persoa de confianza de Touri?o? A pol¨ªtica ling¨¹¨ªstica da Xunta foi, pois, fundamentalmente do PSOE, e ser¨¢ este partido quen te?a que defendela e explicala, se alg¨²n d¨ªa ten a ben.

Ao partido socialista corresp¨®ndelle o groso da responsabilidade da pol¨ªtica ling¨¹¨ªstica da finada Xunta

Subli?amos "se ten a ben" porque ata agora non o fixo, e se cadra unha boa parte da incomprensi¨®n de certos sectores da opini¨®n deriva precisamente desta incapacidade dos socialistas para explicarse sobre o particular. Por caso, o c¨¦lebre decreto do 50% na educaci¨®n careceu da m¨ªnima cobertura do goberno e do partido: nin informaci¨®n nin explicaci¨®n nin defensa p¨²blica. Unha parte importante dese erro debe achacarse ao propio presidente, quen despois de publicar o decreto trasacordou e decidiu deixalo ao pairo. O momento m¨¢is desconcertante da campa?a electoral chegou cando Touri?o asegurou enfaticamente que non estaba disposto a "pasar polo aro da imposici¨®n ling¨¹¨ªstica". Nese momento, o presidente da Xunta desautorizaba ao seu Goberno, e conced¨ªa ao Partido Popular o triunfo na loita por impo?er o seu marco e o seu discurso (l¨¦ase G. Lakoff: Non penses nun elefante).

Primeira conclusi¨®n: se cres nunha cousa, d¨¢ as t¨²as raz¨®ns para levala ¨¢ pr¨¢ctica; se non, abstente de facela. De certo que a maior¨ªa do PSdeG cre na necesidade de promover o idioma galego, pero a s¨²a direcci¨®n carece dunha reflexi¨®n demorada sobre o asunto e por tanto non ¨¦ quen a explicalo a si mesmo nin ao seu electorado. O presidente estivo mal asesorado, e a peza clave do goberno neste asunto, a Secretar¨ªa Xeral de marras, non estivo ¨¢ altura.

- O dilema do BNG

O dilema do BNG v¨¦n ilustrado polas reflexi¨®ns que Anxo Quintana fixo chegar ¨¢ Comisi¨®n Executiva da fronte, pero que esta piadosamente tivo a ben aforrar ao Consello Nacional. Na s¨²a an¨¢lise da derrota electoral, o dimisionario l¨ªder nacionalista propugnaba "aceptar con normalidade pol¨ªtica o feito real dunha sociedade biling¨¹e", lembrando que o Bloque se apoia nun corpo electoral complexo, do cal conclu¨ªa con toda l¨®xica que c¨®mpre "encarreirar con cautela unha nova posici¨®n p¨²blica do BNG ante o proxecto de normalizaci¨®n ling¨¹¨ªstica". Isto, en li?a coa reacci¨®n p¨²blica dunha manchea de responsables pol¨ªticos nacionalistas, que ante o envite da campa?a contra o galego manifestaron que esta vi?a "crear un conflito onde non exist¨ªa". Alg¨²ns observadores deducimos disto (erroneamente?) que a dirixencia do BNG abandonara a antiga teor¨ªa do conflito ling¨¹¨ªstico. ? de desexar que a fronte nacionalista se atreva a facer un esforzo de renovaci¨®n pensando m¨¢is no pa¨ªs que ten dediante, moi distinto ao de hai vintesete anos (toda unha xeraci¨®n!), e menos nos seus equilibrios internos. A organizaci¨®n nacionalista s¨® pode preservar o mellor do seu legado a troca de superar revellidas an¨¢lises, estruturas e discursos. Anxo Quintana tentouno, con erros pero tam¨¦n con honra. ? merecente dunha nova oportunidade, que alg¨²n d¨ªa ha chegar.

Segunda conclusi¨®n: o BNG far¨ªa moi ben rachar de vez cunha resesa e inservible an¨¢lise sobre a situaci¨®n idiom¨¢tica, e artellar unha reflexi¨®n actualizada sobre as posibilidades dunha pol¨ªtica ling¨¹¨ªstica realista e eficaz. As consignas simplistas son moi doadas pero dil¨²ense no ar, os pasi?os pr¨¢cticos ben pensados son moito m¨¢is dif¨ªciles pero moito m¨¢is ¨²tiles, e moito m¨¢is valentes. Como di o refr¨¢n portugu¨¦s, "devagar chega-se longe" (sen esquecer o outro brasileiro que retruca: "o pior ¨¦ se quando al¨ª chegares, j¨¢ n?o h¨¢ ninguem").

- A inc¨®gnita e as opci¨®ns de Alberto N¨²?ez Feij¨®o

Unha ¨²ltima e r¨¢pida referencia ao futuro inmediato. Alberto N¨²?ez Feij¨®o emitiu un discurso sobre a lingua pensado para exercer a oposici¨®n, pero agora que vai gobernar ter¨¢ que proceder a unha severa reconsideraci¨®n. Tomadas ao p¨¦ da letra, unha serie de cousas que prometeu en campa?a frisan a ilegalidade ou son impracticables. Dando por feito que non vai modificar a Lei de Normalizaci¨®n Ling¨¹¨ªstica, ter¨¢ que respectar uns l¨ªmites moi claros que esta sinala: a) os cativos te?en reco?ecido o dereito ¨¢ primeira escolarizaci¨®n na s¨²a lingua materna; b) o alumnado non pode ser separado en aulas nin centros diferentes por raz¨®ns de lingua; c) ao remataren os ciclos de ensino obrigatorio, os e as estudantes deben ter unha competencia equiparable nos dous idiomas oficiais. Dentro dese marco, existen varias opci¨®ns, e poder¨ªa adoptar un modelo flexible. O que non debera en ning¨²n caso ¨¦ tomar medidas que supo?an pasos atr¨¢s para o galego; por exemplo, esixir uns m¨ªnimos de horario en castel¨¢n.

Despois da salvaxe campa?a medi¨¢tica e pol¨ªtica que nos bombardeou, os sectores m¨¢is conscientes da galegofon¨ªa temos que estar m¨¢is vixiantes e transixir menos ca nunca na defensa dos nosos dereitos. Pero, coidado, hai que conservar o tino e non p¨®rse a disparar contra todo o que se mova, actitude esta que non leva a ningures. O novo Goberno galego far¨ªa moi ben en non tomar decisi¨®ns precipitadas, que lle poden resultar moi caras a el mesmo, ao idioma noso e, o que ¨¦ peor, ao pa¨ªs no seu conxunto. A alternativa est¨¢ clara: ou a Xunta declara unha tregua e miramos de recompo?er entre todos a desfeita, ou estaremos ¨¢s portas dunha cruenta batalla campal. Oxal¨¢ que te?amos a oportunidade de conseguir o primeiro e evitar o segundo. Terceira e derradeira conclusi¨®n: en cuesti¨®ns de pol¨ªtica ling¨¹¨ªstica, ¨¦ mellor escribir amodi?o e con boa letra.