O desamor celebra vodas de prata

Foron un colectivo po¨¦tico sen manifesto fundacional, sen pai a quen matar ou polo menos contra o que rebelarse. "Non se trata m¨¢is que dun grupo humano, estreitamente vinculado a trav¨¦s de recitais, dinamizaci¨®n po¨¦tica e militancia cultural. Nada m¨¢is lonxe dos seus integrantes, pois, que a elaboraci¨®n dunha est¨¦tica com¨²n", dic¨ªan na presentaci¨®n do seu primeiro libro conxunto, De Amor e Desamor (Edici¨®ns do Castro, 1984). Uniunos "a veci?anza e a camaradaxe", repiten todos como un mantra 25 anos despois. Mesmo s¨¦guense levando ben hoxe, cando a carreira de varios dos seus membros se disparou ou se consolidou. Todo moi coru?¨¦s, pero o sistema establecido da cidade, autoridades ¨¢ cabeza, negoulles o pan e o sal. A¨ªnda as¨ª, deron ata un cento de recitais nos apenas tres anos en que funcionaron como grupo. Agora dedican este ano a celebrar por ¨²ltima vez, en p¨²blico, aqueles tempos.

"Calquera cousa que cheirase a galego foi expulsada da polis"

"Pillamos a sociedade nun momento no que quer¨ªa que pasasen cousas"

O grupo Amor e Desamor eran Lino Braxe (Mugardos, 1962), daquela locutor e actor de dobraxe; Miguel Anxo Mato Fondo (Ponteceso, 1953), profesor; Xos¨¦ Monterroso Devesa (A Coru?a, 1944) funcionario de Facenda; Miguel Anxo Fern¨¢n Vello (Cospeito, 1958) estudante; Pilar Pallar¨¦s (Culleredo, 1957), profesora; Lois Pereiro (Monforte, 1958 - A Coru?a, 1996), tradutor de dobraxe; Manuel Rivas (A Coru?a, 1957), xornalista; Francisco Salinas Portugal (Bande, 1955), profesor; Xavier Seoane (A Coru?a, 1954), profesor; e Xulio L¨®pez Valc¨¢rcel (Lugo, 1953), procurador. S¨¢bese quen foron, pero non moito cando naceu o grupo, nin como. Todos advirten que hai varias versi¨®ns. "Eu recordo unha reuni¨®n nunha taberna da Cidade Vella que agora ¨¦ unha perruquer¨ªa unisex, na que estabamos Lois, Fern¨¢n Vello e eu e chegou Rivas co cartel do primeiro recital, que era un pouco parecido ¨®s das corridas de touros", lembra Lino Braxe. "Te?o a percepci¨®n que a acta de nacemento foi nun dos bares da r¨²a Capit¨¢n Troncoso. Estabamos Rivas, Seoane e eu, sa¨ªu o de Amor e Desamor, fixemos un brinde por elo e fomos cara O Patac¨®n", precisa Fern¨¢n Vello.

Nin sequera se po?en de acordo nos bares. "Para min que nos xuntabamos en El Molino", apunta Xulio Valc¨¢rcel. "Recordo un recital en el Bar de los Ron", esgrime Seoane. "Estabamos en La Barra, falando da necesidade de publicar..." remexe Miguel Mato na memoria. "A verdade ¨¦ que sempre que nos xuntamos discutimos de como e cando. Pon que no Tumbadeus de Troncoso", contrib¨²e ¨¢ confusi¨®n Manuel Rivas. Posiblemente fora en todos e cada un, porque hab¨ªa un roce continuo. O comezo dos 80 foi unha eclosi¨®n de creatividade e de espertar, mesmo, como socioloxiza Rivas, "da descuberta da noite e da s¨²a conquista". "Eran momentos de transformaci¨®n, de novas ideas, de poder acceder ¨¢ cultura universal que o franquismo agachara", analiza Seoane. "Pillamos ¨¢ sociedade nun momento no que quer¨ªa que pasasen cousas", s¨²mase Lino Braxe.

Tanto quer¨ªa que ga?aron sobradamente a aposta que fixeran pola dinamizaci¨®n. A primeira edici¨®n de Amor e Desamor esgotouse en catro meses, e ¨® ano tiveron que facer unha nova antolox¨ªa, Amor e Desamor II (O Castro, 1985). O grupo non tardou en esmorecer precisamente porque a maior¨ªa comezou a s¨²a carreira individual. Fern¨¢n Vello estima que deron arredor dun cento de recitais, "alg¨²n tan emocionante como o das festas de Ponteceso, entre orquestra e orquestra. Milleiros de persoas gardando un silencio sepulcral escoitando recitar". Noutros houbo m¨¢is poetas que p¨²blico, como pasou no ¨²nico recital no que participaron os dez xuntos, a pesar de que "o n¨²mero de membros aseguraba que houbese un m¨ªnimo de p¨²blico nos actos", segundo Rivas. Tanto lles ti?a, porque todos recordan que o mellor eran as ceas ¨¢ volta. "Mato ti?a que contar o chiste dos berberechos, e eu cantar algunha canci¨®n, normalmente Negra sombra", di Braxe.

A fervenza creativa na poes¨ªa foi da man doutras, como a das artes pl¨¢sticas, cos que colaboraron. Sen embargo, as forzas vivas non estaban para eclosi¨®ns. Amor e Desamor naceu cando Francisco V¨¢zquez empezaba o que ser¨ªan d¨²as d¨¦cadas de mandato sobre algo m¨¢is que o Concello da Coru?a. "A cultura, a poes¨ªa ou a pl¨¢stica, e sobre todo calquera cousa que cheirase a galego, foi expulsada da polis, da cidade oficial", recorda Fern¨¢n Vello. O de "expulsar" non ¨¦ unha licenza po¨¦tica. Unha reuni¨®n ¨¢ que foran convocados Fern¨¢n Vello e Valc¨¢rcel rematou co responsable municipal de Cultura bot¨¢ndoos do despacho baixo a ameaza de chamar ¨¢ Polic¨ªa Local. "As¨ª e todo, medio clandestinos, seguimos traballando", bota a mirada atr¨¢s Miguel Anxo Fern¨¢n Vello.

Traballando con proveito. "A porcentaxe de xente do grupo que son agora referentes na cultura galega e mesmo f¨®ra dela, polo menos a metade, ¨¦ algo sorprendente", valora Xulio Valc¨¢rcel. A pesar da variedade de est¨¦ticas ("o noso manifesto real era o que non estaba escrito, o lugar dos ant¨®nimos", seg¨²n Rivas), hoxe Amor e Desamor ¨¦ unha das referencias m¨¢is claras da chamada xeraci¨®n dos 80, aquela que, seguindo o ronsel de Con p¨®lvora e magnolias de Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn, recuperou a conexi¨®n, nas d¨²as direcci¨®ns, da poes¨ªa galega co mundo.

"As etiquetas valen para o ensino, pero non te?en que ver coa realidade. Fomos moi fillos da nosa ¨¦poca, xente educada no franquismo que tivo que traballarse o acceso tanto ¨¢ lingua galega como ¨¢ cultura internacional, pero ¨¢ hora de escribir eramos moi individualistas", reflexiona Pilar Pallar¨¦s. A ¨²nica muller do grupo confesa ter unha sensaci¨®n agridoce coa celebraci¨®n destes 25 anos. "Non son moi de conmemoraci¨®ns, non somos a Generaci¨®n del 27. ?s veces pesa m¨¢is o feito de que xa non estea Lois. Francisco Salinas tam¨¦n anda delicado e Monterroso pasa m¨¢is de medio ano en Montevideo. Se estivesemos os dez como naquel momento, animar¨ªame m¨¢is".

Pilar non asistiu por problemas de sa¨²de ¨¢ plantaci¨®n dunha ¨¢rbore antonte nunha biblioteca do seu concello natal, pero si acudir¨¢ a alg¨²ns dos moitos actos programados. Os segundos martes de cada mes, ata finais de ano, hai recitais po¨¦ticos na Asociaci¨®n Alexandre B¨®veda. Tam¨¦n est¨¢ en proxecto unha publicaci¨®n con poemas novos de cada autor. Todo rematar¨¢ o 19 de decembro cun recital conxunto no Teatro Rosal¨ªa. "Despois, como La carga de la Brigada Ligera, desaparecemos. Non imos estar presentables para celebrar as vodas de ouro", coida Miguel Mato.

Iso non quita que, cando se xunten, ademais de dicir que se te?en que ver m¨¢is, Mato se vaia librar de seguir contando o chiste dos berberechos e Braxe, de cantar Negra sombra.