Un tanto por cento de literatura

Algunha cousa boa ter¨¢ o ser pobre. Ou non. A fartura fainos c¨®modos e perdemos o af¨¢n de co?ecer o gusto pola aventura, e sen gusto pola aventura non hai literatura. Un pobre teno todo por ga?ar e un rico teno todo por perder. Unha literatura pr¨®spera ten medo e unha literatura pobre pode ser libre. Se ten forza no esp¨ªrito.

A literatura en lingua galega ten falta de tradici¨®n, dic¨ªa a¨ª atr¨¢s. Os nosos ascendentes son poucos, por¨¦n tampouco non lle bastaron nunca a ning¨²n escritor os antecedentes na s¨²a lingua, por ancha que esa sexa. Dante non ser¨ªa sen Virxilio, nin Cervantes sen a materia da Breta?a. Ningunha literatura ten unha tradici¨®n nacional autosuficiente. Temos a car¨®n e entre n¨®s a literatura en lingua castel¨¢ e vemos que tampouco. Qu¨¦ hab¨ªa ser hoxe dela sen todos os autores e autoras de pa¨ªses americanos. E a¨ªnda as¨ª, con tantos falantes, fica estreita e insatisfactoria para pensar o mundo contempor¨¢neo. Temos de pensar o noso tempo en galego, mais para iso temos de ler previamente en ingl¨¦s. E iso ¨¦ polo seu car¨¢cter de lingua mundial. A lingua inglesa hai tempo que xa non ¨¦ dos ingleses, ¨¦ de todos, non cabe xa competici¨®n ningunha con outra lingua calquera. A nosa conciencia xa ¨¦ planetaria e as linguas te?en moitos l¨ªmites nacionais.

E quen mitifica o pasado literario e editorial na nosa lingua debera ter en conta que os rexistros bibliogr¨¢ficos en galego nos ¨²ltimos 30 anos foron trinta mil e dos centos de anos antes s¨® nos chegan tres mil, tres mil t¨ªtulos que forman o resto da historia bibliogr¨¢fica da nosa lingua. As¨ª, o escrito en galego nos ¨²ltimos 30 anos ¨¦ o 93,75 %. E como a literatura ¨¦ unha parte substancial dese volume podemos calcular que a literatura dos ¨²ltimos 30 anos est¨¢ ao redor do 90% do conxunto da literatura en lingua galega. Resulta desconcertante e abrumador. Desfai a falsa idea de que a literatura galega ¨¦ vella, mesmo antiga: ¨¦ nov¨ªsima. Evidentemente corresp¨®ndese con este periodo hist¨®rico de democracia e autogoberno.

E carga sobre as xeraz¨®ns de escritores e escritoras vivas unha pesada carga: a nosa tradici¨®n pr¨¢cticamente somos n¨®s e iso obr¨ªganos a ser m¨¢is abertos, m¨¢is atentos ao resto do mundo, ao noso tempo. Non habendo tradici¨®n s¨® pode haber presente e quen sabe se futuro.

Por iso a nosa literatura mostra anomal¨ªas con respecto ¨¢s literaturas normalizadas. A¨ª est¨¢ a literatura en castel¨¢n onde, como en calquera mercado literario, son com¨²ns os bestsellers. A¨ªnda m¨¢is, a literatura de f¨®rmula est¨¢ a apoderarse da case totalidade do mercado literario. ? o caso contrario da nosa. A literatura en galego non ten bestsellers nin pode telos. E se un bestseller internacional ¨¦ traducido ao galego a penas ten lectores. Polo contrario, a literatura que m¨¢is lectores ten entre nosoutros, ou que m¨¢is se vende, ¨¦ a literatura de autor.

A nosa anomal¨ªa ten moitas partes malas e tam¨¦n ten algo bo: a edici¨®n literaria en galego, o p¨²blico lector, a cr¨ªtica, son m¨¢is esixentes, polo de agora. Tam¨¦n ¨¦ certo que sendo n¨®s tan pouca xente ¨¦ doado seguir a creaci¨®n literaria. Mais, quen dic¨ªa aquilo de que o pequeno ¨¦ bonito? (Non se consola quen non quer).