"Os pol¨ªticos danme noxo"

Reivind¨ªcase home de aldea, a¨ªnda que leva case toda a vida vivindo na cidade, e so?ador. "Para ser novelista hai que ter moita imaxinaci¨®n, e eu sempre tiven har¨¦ns imaxinarios. Todo est¨¢ na mente, incluso o sexo, porque sen a cabeza, non vale para nada", razoa Xos¨¦ Fern¨¢ndez Ferreiro. Nacido en 1931 nunha aldea de Nogueira de Ramu¨ªn (Ourense), "terra de afiadores" na que hoxe non vive ninguen, o novelista afincado na Coru?a desde hai 40 anos non esquece a s¨²a profesi¨®n de xornalista. Tanto que insiste en suxerir un titular para esta conversa: "Son un labrego que leva toda a vida sachando no mundo do xornalismo e da literatura".

Pregunta. Empezou publicando poes¨ªa. Ten previsto editar m¨¢is?

"Cando fun a Par¨ªs non sa¨ªa dos cines, vendo porno; aqu¨ª non hab¨ªa iso"

"Galicia est¨¢ agora m¨¢s asoballada; a Autonom¨ªa permite o amiguismo"

Resposta. Non creo, te?o cousas na casa pero eu son sobre todo novelista. Todos empezamos pola poes¨ªa, porque cando un ¨¦ novo ¨¦ poeta, escriba ou non escriba. A narrativa da moito m¨¢is traballo que a poes¨ªa no proceso creativo, no plano f¨ªsico e material.

P. Como ve ao xornalismo actual e esta sociedade tan medi¨¢tica?

R. Non me acaba de convencer de todo. O xornalismo de hoxe est¨¢ moi politizado. O que viv¨ªn eu era m¨¢is tranquilo, pero agora ¨¦ todo pol¨ªtica, hai unha invasi¨®n. Saes ¨¢ r¨²a e xa cheira a pol¨ªtica.

P. Pero na ditadura tam¨¦n estaba sometida ¨¢ pol¨ªtica, non?

R. Home s¨ª, naqueles tempos hab¨ªa moitos problemas coa censura, hab¨ªa que levar todos os d¨ªas o xornal ao delegado de Informaci¨®n e Turismo, e ¨¢s veces botaban multas ou hab¨ªa incluso que cambiar un par de p¨¢xinas. A pol¨ªtica ¨¦ sempre a que manda.

P. Despois de dous poemarios publicados nos anos 50, a s¨²a primeira novela ¨¦ un western. Vaia un cambio de rexistro...

R. Chamou moita a atenci¨®n porque era o primeiro western en galego. Foi en 1975, o ano no que morreu o ditador Franco. Pero realmente a novela vendouse pouco.

P. Escribe novelas de moi distinto xenero, de ciencia ficci¨®n, intrigas no mundo do cinema.

R. En Madrid, cando rematei xornalismo, estiven cinco anos nunha productora cinematogr¨¢fica moi famosa e vin un pouco o cinema por dentro. Sempre me gustou moito. A primeira vez que fun a Par¨ªs non sa¨ªa dos cines vendo pel¨ªculas porno, porque aqu¨ª non hab¨ªa nada de todo iso. Na mi?a novela Corrupci¨®n e morte de Brigitte Bardot, que vai do mundo do cinema, o personaxe desd¨®brase e coido que era unha t¨¦cnica que nunca se vira antes.

P. Ten un libro favorito entre a s¨²a obra?

R. Te?o algunhas novelas que creo que son boas pero, no entanto, non pegaron. Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn di que unha das mellores novelas en galego ¨¦ unha mi?a, O minotauro e, con todo, pasou sen pena nen gloria para os lectores. Te?o unha trilox¨ªa que me gusta moito, A saga dun afiador, Morrer en Castrelo de Mi?o e A fraga dos paxaros salvaxes.

P. Tam¨¦n ten tres libros sobre a Guerra Civil e os principios da ditadura, coma o ¨²ltimo Tempo de centeo. ? biogr¨¢fica?

R. G¨²stame moito esa triolox¨ªa sobre a tecnolox¨ªa da guerra, e incluso gustar¨ªame volver a editalos, pero correxidos e ampliados. Unha novela nunca se acaba. Na ¨²ltima, hai moito de min porque fala da aldea e dun rapaz que marcha para a cidade nesa ¨¦poca escura da posguerra. Hab¨ªa fame de todo, de pan, de sexo e de xustiza. Podo ser ese rapaz.

P. Que lle parece o proceso de recuperaci¨®n da memoria hist¨®rica dos republicanos?

R. Sen memoria non hai historia. Par¨¦ceme ben que se fale agora de todas esas cousas que quedaran silenciadas, que a xente sepa dos seus. A mi?a triolox¨ªa sobre a guerra vendeuse bastante, e creo que dan unha idea clara do que foi a Guerra Civil.

P. V¨ªvese da literatura en galego?

R. Vender v¨¦ndese moi pouco. E menos en Galicia. Creo que s¨® somos un grupo de xente, uns 3.000, que lemos en galego. O resto non. Aqui non temos a conciencia que te?en os catal¨¢ns da s¨²a cultura e da s¨²a lingua. Galicia sempre foi un pa¨ªs asoballado, incluso polos propios galegos. Non sei se por ignorancia ou porque son malos de verdade. Xa me dir¨¢ a que veu Manuel Fraga aqu¨ª, durante 16 anos. Fixo ese monstruo do Gai¨¢s, que quere que sexa o seu mausoleo. Espero que nunca o sexa porque ¨¦ unha barbaridade. Houbo un asoballamento permanente. Agora Galicia est¨¢ a¨ªnda m¨¢is asoballada co Estado das Autonom¨ªas. Non creo nelas porque permiten o amiguismo. ? todo cousa de di?eiro e dos pol¨ªticos. A min danme noxo. Non todos son malos, pero a maior¨ªa si. Non chegan ¨¢ pol¨ªtica por vocaci¨®n, sen¨®n por cartos e o poder.

P. Ese asoballamento do que fala explica o que est¨¢ a ocorrer coa lingua?

R. Si, parec¨ªa que ti?amos algo superado, como os toponimos e o da Coru?a, pero agora o se?or N¨²?ez Feij¨®o d¨¢ marcha atr¨¢s. ? unha barbaridade. Son cousas aprobadas na ¨¦poca de Fraga Iribarne e que funcionaban, pero el trata de borrarlas dun plumazo. Par¨¦ceme ben que a xente queira falar castel¨¢n, pero que a n¨®s nos deixen tranquilos falando o galego, ¨¦ a nosa lingua. O galego ¨¦ o noso sinal de identidade. Eu aprendino dos meus pais e nunca deixei de falalo.

P. Incluso na ditadura?

R. Naquel grupo que creamos en Madrid, Brais Pinto, falabamos sempre en galego. Unha vez, Fraga veu dar una conferencia sobre Rosal¨ªa de Castro e asubi¨¢moslle. Creo que foi aquel o ¨²nico acto de rebeld¨ªa que houbo no Centro Galego de Madrid.

P. Ten que aprenderse m¨¢is galego nas escolas?

R. Claro. O problema ¨¦ que o galego ¨¦ unha lingua sen facer, sen fixar, e cada un tira para un lado, uns arr¨ªmanse a Portugal, outros din que sen¨®n temos nada que ver. Escribimos hoxe un galego que ¨¦ un pouco artificial. Eu falo o galego da mi?a aldea, un idioma moi sinxelo.

P. En que est¨¢ a traballar agora?

R. Recollendo cantares, dicires e parafeos dos afiadores de Nogueira de Ramu¨ªn. Recollinos entre a xente vella hai tempo, antes de marchar para Madrid. A libreta apareceu agora, casi 40 anos despois. A ver se lles dou forma, ¨¦ unha m¨¢goa que se perdan. O problema ¨¦ que os vellos a veces tampouco se acordaban ben das cantigas, e te?o medo de estragalas ao corrixilas ou buscar unha rima que falta.