A palabra est¨¢ de volta

A comezos dos 90, alg¨²ns locais da cidade vella de Compostela comezaron a convidar contadores de historias nas s¨²as programaci¨®ns de ocio nocturno. A iniciativa, que axi?a acadou o favor do p¨²blico e que se estendeu por todo o pa¨ªs, trasladaba ao vivo o formato da stand-up comedy que, en paralelo, tam¨¦n se puxera de moda nas televisi¨®ns. En moitos casos, os espectadores est¨¢n diante de dramaturgos e de actores que a pequena pantalla e o cinema convertiron en rostros familiares: Quico Cadaval, C¨¢ndido Paz¨® ou Avelino Gonz¨¢lez. Entre os m¨¢is solicitados est¨¢ Carlos Blanco, actualmente de xira con S¨®, un espect¨¢culo de mon¨®logos que, ata finais de ano, visitar¨¢ Sanxenxo (28 de novembro), Ortigueira, Arteixo, Muros e Santiago.

Nos actos participan cantantes, m¨²sicos e romanceadores da contorna

A f¨®rmula non ¨¦ outra que unha adaptaci¨®n dun costume vello como o mundo: o de xunt¨¢rense familias e veci?os para botar contos, relatar historias e entoar c¨¢nticos ao f¨ªo dos labores coti¨¢ns ou ao abrigo do lume nas invern¨ªas. Non s¨® un pasatempo anterior ao cinema, a radio e a televisi¨®n, sen¨®n un m¨¦todo natural de instruci¨®n e de transmisi¨®n dos valores da comunidade, nomeadamente cando os libros eran un ben de luxo e poucos eran quen de descifralos. Esta usanza pos¨²e froitos abondosos, o patrimonio oral inmaterial. Na recuperaci¨®n, conservaci¨®n e continuidade deste corpus levan m¨¢is de 15 anos traballando diversos colectivos.

Moitos dos av¨®s cantareiros que ¨²ltimamente aparecen no Luar e no Alal¨¢ son os que co?ecen ese material. Amais dos labores de peneira propios, estes programas da TVG te?en botado man de moitos dos descubrimentos fornecidos polas polaf¨ªas, un neoloxismo que designa as veladas de car¨¢cter festivo e con contidos literarios e musicais, co obxetivo de rescatar do esquecemento o patrimonio oral, literario e musical. Mesturando o xeito das polavilas, fiadas e ser¨¢ns de antigo, as polaf¨ªas son eventos coordenados pola secci¨®n de literatura oral da Asociaci¨®n de Escritores en Lingua Galega, ao coidado do escritor e investigador Antonio Reigosa. A ubicaci¨®n ¨¦ fundamental para o ¨¦xito do encontro, protagonizado por romanceadores, cantantes, m¨²sicos, narradores e recitadores da contorna.

As primeiras polaf¨ªas aconteceron en 2007. Houbo que agardar case un ano pola nova xeira, que principiou a finais de outubro na parroquia de Figueirido (Vilaboa) e xa hai outras d¨²as en preparaci¨®n: Neda (ma?¨¢ s¨¢bado, 19.00 horas, Casa da Cultura) e en Cabreiros, Xermade. "S¨® hai unha diferenza fundamental: agora podemos, e debemos, axudarnos das novas tecnolox¨ªas, desde os aparellos de gravaci¨®n, que favorecen o arquivo e estudo do recompilado, ata o uso de novas tecnolox¨ªas, caso da Internet, que poden contribu¨ªr a unha ampla difusi¨®n deste patrimonio", apunta Reigosa. Tam¨¦n agroman sucedidos marabillosos, misteriosos e divinos que conseguen fixar toponimias en desuso. A improvisaci¨®n ¨¦ outra das virtudes da xuntanza. En Figueirido, a paix¨®n dos propios participantes callou nun debate solidamente argumentado a prop¨®sito da existencia da bruxer¨ªa. O sector que negaba a vixencia dos feitizos, defendido en solitario por un veci?o, foi abrumado polo outro con probas irrefut¨¢beis da natureza verdadeira do meigallo.