Teresa Brutcher, o cerne do real

Tralo paso esmiuzador do furac¨¢n Katrina, un cadro de Teresa Brutcher estivo varios d¨ªas aboiando no Mississippi. "Ben pode crermo", d¨ªxolle o dono en cuesti¨®n, "de t¨®dalas perdas que sufr¨ªn, unha das que m¨¢is me doeu foi a do seu ¨®leo...".

As¨ª, deste xeito case incrible, novelesco, poder¨ªa comezar este artigo. Mais tam¨¦n poder¨ªa principiar con esta longa pregunta: c¨®mo ¨¦ que unha muller estadounidense, a¨ªnda que con sangue alem¨¢n, franc¨¦s e irland¨¦s nas s¨²as veas, acaba vivindo, "polo de agora", nunha aldea de Pontevedra, nunha antiga casa labrega transformada nunha morada de f¨¢bula ¨® son dun r¨ªo ab¨¢boro, ap¨®s nacer en Phoenix, graduarse na Universidade de California, ampliar estudos na Escola de San Fernando de Madrid, exercer de cowgirl na lendaria Prescott, dar clases en Zaragoza, retomar "xa de maior" a pintura e expo?er noutras tantas cidades do mundo? O porqu¨¦ desta andaina de ida e volta, igual de incrible, igual de novelesca ca historia do cadro arrastrado polo cicl¨®n, ¨¦ e s¨® o sabe un galego chamado Leo: o marido de Teresa. Al¨¦n diso, o certo ¨¦ que a pintora leva xa tantos anos afincada na Galicia que ben podemos considerala unha das nosas creadoras.

"? principio cr¨ªa poder cambiar a xente; agora non estou tan segura"

O alpendre esborrallado que o esposo de Brutcher, enxe?oso e enxe?eiro, reconverteu en obradoiro "era o antigo fiadeiro", explica ela. "Cousa que me encanta, pois, en certa maneira, eu estou a facer o mesmo: fiar. Malia que o meu labor non sempre concl¨²a en festa!". Cando entramos al¨ª, apenas hai cadros. "Ve?o de expo?er en Granada e en Frankfurt", conta, por medio das d¨²as galer¨ªas que promoven e custodian a s¨²a obra: a C5 e a Ceferino Navarro. Amais, Brutcher conta, ende ben, cun pequeno grupo de afeccionados ¨®s seus lenzos: "As¨ª que non podo queixarme".

Traballo lle custa aprofondar no que ela mesma denomina The Real Thing. "Moitas, moitas horas" debe pasar, en efecto, esta creadora diante do seu cabalete para atinxir esa habelencia que ¨¦ o primeiro que chama a atenci¨®n dos seus debuxos, dos seus ¨®leos. E iso que ela afirma: "Son autodidacta, no senso de que, malia estudar en boas escolas, con profesores de moita sona, houben aprender pola mi?a conta, pois estes, en xeral, limit¨¢banse a dicirche: pinta. Ou sexa: anda polo teu p¨¦, rapaza; av¨ªate como poidas". E vaia se se aviou, esta rebelde!

En pleno boom da abstracci¨®n, Brutcher elixiu o cami?o da figuraci¨®n m¨¢is extrema. Hiperrealismo ir¨®nico ou cr¨ªtico, denom¨ªnano alg¨²ns debido ¨¢ iron¨ªa, si, e ¨¢ cr¨ªtica desta sociedade consumista, machista, hedonista e ego¨ªsta patente nos seus cadros. Pero ela mesma reco?ece a s¨²a d¨¦beda co superrealismo (Salvador Dal¨ª, Valentine Hugo, Ren¨¦ Magritte...), as¨ª como cos devanceiros deste movemento (O Bosco, Giuseppe Arcimboldo, William Blake...) e con compatriotas seus coma Georgia O'Keeffe, David Hockney ou Robert Cottingham e o cento de pintoras extraordinarias pero ignoradas polos homes que a precederon no seu pa¨ªs.

Foi a¨ª, no seo do hiperrealismo estadounidense (Don Eddy, John Kacere, Malcolm Morley e compa?¨ªa) onde Brutcher, a todas luces, decidiu acubillarse. "Escoll¨ªn o realismo sinxelamente porque me gusta pintar as¨ª, porque me divirte", asevera. "? principio cr¨ªa que a trav¨¦s da pintura pod¨ªa transmitir mensaxes profundas, cambiar a xente, transformar a sociedade, coa ousad¨ªa propia da xuventude, e coidaba que a mellor v¨ªa para atinxilo era o realismo ou o superrealismo. Agora non estou tan segura de poder lograr nada diso, nin de ter soluci¨®n ningunha que ofrecer. Tan s¨® tento comunicar as verdades que vou descubrindo dentro e f¨®ra de min". Amosar as distintas realidades do real.

Esa li?a e esa tem¨¢tica claramente americanas son innegables nunha parte da s¨²a obra. Se cadra a menos "orixinal", por mor "do lastre que sup¨®n o compendio de experiencias colectivas e influencias hist¨®ricas". Pero hai outra, para n¨®s moito m¨¢is abraiante e arrepiante, e que poderiamos chamar hiperrealismo m¨¢xico e ou l¨ªrico, na que Brutcher semella estar atopando o seu aut¨¦ntico xacer. Sen refrear esa arela de denuncia que aproa a s¨²a procura, Brutcher, coma os grandes superrealistas, ¨¦ quen de avir o on¨ªrico e o ver¨ªdico, o tenro e o cruel, o carnal e o espiritual cristalizando a s¨²a aparente dualidade, reconciliando o seu suposto antagonismo i¨®nico. E de facelo xa cun folgo de seu. Sobre todo nos retratos, x¨¦nero que domina e que a fascina pola dobre posibilidade que sempre ofrece de, por unha banda, recrearse nos detalles externos, e, por outra, mergullarse na psicolox¨ªa da ollada.

"A nivel est¨¦tico", di, "os retos que ha enfrontar un pintor abstracto ou de calquera outro estilo son semellantes ¨®s dun pintor realista. Todos arelamos o mesmo: o equilibrio entre a forma e o fondo, a cor e a luz... Plasmar un sentimento ou unha sensaci¨®n extraordinaria. Retar ¨® espectador a que se vexa no noso espello, mais sempre co prop¨®sito de provocar algo nel: quer ledicia ou m¨¢goa, quer acougo ou desacougo".

Un sinal claro de que Brutcher v¨¦n de iniciar a s¨²a madurez ¨¦ o seu "absoluto convencemento da responsabilidade" que ten "de deixar algo tras" de si: "Facermos algunha contribuci¨®n, por m¨ªnima que sexa, ¨¢ Humanidade, en compensaci¨®n polo usufruto deste planeta e dos seus bens durante a nosa estancia aqu¨ª".

Secas¨ª, nun mundo no que a consecuci¨®n do ¨¦xito semella ser o c¨¦nit da dita, Brutcher afirma "pintar polo pracer de pintar". "Non me obsesiona ren o feito de realizar ou non esa gran obra pola que, en teor¨ªa, poder¨ªa ser lembrada. Para min, o esencial, coma creadora e coma persoa, ¨¦ o proceso en si. O cami?o, non a meta". Pintar foi a v¨ªa que ela escolleu para pagar a s¨²a d¨¦beda coa vida. E, a xulgar polos dons cos que esta est¨¢ a agasallala a ela e polas marabillas coas que ela est¨¢ a agasallarnos a n¨®s, ben poder¨ªa morrer tranquila.