Os ciberirmandi?os

Saben que a enciclopedia de referencia en Internet, a Wikipedia, ten en galego a d¨¦cima parte dos artigos que en espa?ol, pese a que a porcentaxe de galegofalantes no mundo ¨¦ 0,7% da de hispano falantes? Que hai aplicaci¨®ns inform¨¢ticas que se traducen antes ao noso idioma que ao franc¨¦s ou ao alem¨¢n? Que tam¨¦n est¨¢ traducida Facebook, a rede social que tende a ter tantos membros no mundo como usuarios de Internet, e na s¨²a irm¨¢ emerxente, Twitter, o galego est¨¢ entre os 20 idiomas m¨¢is usados? O idioma propio de Galicia ten unha presenza na Rede moito m¨¢is elevada que nos medios de difusi¨®n tradicionais, e todo iso non con subvenci¨®ns oficiais, como reza o mantra neoliberal, sen¨®n grazas ao esforzo desinteresado de milleiros de persoas.

A Galipedia ten m¨¢is artigos que as versi¨®ns hindi e grega da Wikipedia

Todo comezou nunha ¨¦poca tan prehist¨®rica en Internet como principios dos 90. Unha das primeiras asociaci¨®ns, a¨ªnda vixente, ¨¦ a Ciberirmandade da Fala, que fundou Camilo Regueiro. Daquela hab¨ªa 300 webs en galego (o ano anterior eran 95). Ao seu labor de traduci¨®n do software e difusi¨®n sumouse despois Galego21, un proxecto nucleado por Ant¨®n M¨¦ixome e Susana Sotelo e o autor do primeiro programa de traduci¨®n autom¨¢tica, Roberto Abalde, arxentino neto de galegos. Pero o crecemento exponencial deuse coa chamada web 2.0. A Internet aberta ao uso, e non s¨® ao consumo, de calquera, con co?ecementos de inform¨¢tica ou sen eles, e ao chamado traballo colaborativo.

A Galipedia, a Wikipedia en galego, ti?a onte a mediod¨ªa 55.792 artigos. Entre os 272 idiomas que hai, est¨¢ no posto 41? por n¨²mero de artigos, por riba do hindi e do grego (o primeiro ¨¦ o ingl¨¦s, o segundo o alem¨¢n. O espa?ol est¨¢ de oitavo, con 564.304, case empatado co portugu¨¦s, e por detr¨¢s do polaco e o holand¨¦s). A Galipedia creouna en marzo de 2003 Ilvi, un internauta ao que nin sequera co?ecen os administradores da Galipedia, que supo?en que ¨¦ estadounidense. O primeiro usuario galego, Agremon (Antonio Gregorio Montes, un ribadense de 52 anos), rexistrouse en agosto dese ano. "Eu comezara a colaborar na Wikipedia en espa?ol, pero en canto vin aquilo, sumeime e fun metendo cousas ata que desde Wikipedia me propuxeron ser administrador", di Agremon, que agora sigue formando parte da ducia de administradores que coordinan a edici¨®n en galego. "Agora est¨¢ en mans de xente m¨¢is nova", di este profesor de F¨ªsica que anda a promover unha rede de p¨¢xinas cient¨ªficas galegas. "O mellor foi co?ecer xente con ¨¢nimos de facer cousas por Galicia, e o peor, os que se foron por desavinzas e os que se meten para desfacer o que fan outros".

Hoxe hai 17.000 usuarios rexistrados, a¨ªnda que non todos editan, pero tam¨¦n hai moitos que fan artigos de forma an¨®nima. Entre uns e outros, van xa mill¨®n e medio de edici¨®ns. "Pode parecer fachendoso, pero a Galipedia ten m¨¢is calidade que as versi¨®ns espa?ola ou portuguesa, pola sinxela raz¨®n de que ¨¦ m¨¢is doado controlala. Retirar da Galipedia un artigo que aseguraba que en Curtis hab¨ªa tres lugares con nomes de Pokemon foi doado, abonda con ir ao nomencl¨¢tor. Retiralo da Wikipedia en ingl¨¦s foi moito m¨¢is traballoso", argumenta Xabier Cid, un ourens¨¢n de 34 anos residente en Escocia. Outro dos administradores, Alberte ?lvarez Gil, un veci?o de Salceda de Caselas que estuda en Madrid, ten mesmo recollido no seu blog unha chea de esmendrellantes achegas que houbo que retirar. Non todos os vandalismos son divertidos. ?lvarez Gil reco?ece que non usa demasiado a Wikipedia en espa?ol desde que perdeu o tempo tentando corrixir -en van- Rianjo e tam¨¦n porque domina o ingl¨¦s e alg¨²n idioma a maiores.

En Burdeos (Francia) vive Juan Lens, un arquitecto de 26 anos que foi dos primeiros en po?erse a traducir Facebook. "O m¨¢is interesante ¨¦ que un grupo de tradutores amateurs estamos aprendendo o novo galego das tecnolox¨ªas, e mesmo inventando sen medo usos como o de 'facerse seareiro de...' ou 'facerlle c¨®xegas a algu¨¦n'. Tam¨¦n te?o visto castelanfalantes pechados que po?en o seu Facebook en galego e agradecen ver esas traduci¨®ns que poder¨ªan ser controvertidas. A mi?a moza, que ¨¦ polaca, hai unha semana cambiou o seu Facebook para o galego, e agora av¨ªsame das frases que hai sen traducir". Van 44.996 traduci¨®ns entre Lens e o resto dos 172 tradutores activos, desde estudantes a profesionais como Fernando Ojea, director de Relaci¨®ns Exteriores da CRTVG: "Foi o propio Facebook quen me invitou a traducir, non sei por que, e pareceume que era un bo xeito de espallar o galego polo mundo, elev¨¢ndonos un pouco sobre o balbordo das nosas controversias ling¨¹¨ªsticas coti¨¢s. Probei e gustoume".

O altru¨ªsmo tam¨¦n o practican as empresas. Algueirada, sociedade de animaci¨®n cultural, ¨¦ o soporte de Blogaliza, a comunidade de blogs que agrupa e difunde 2.800 das 9.000 bit¨¢coras que se estima existen en galego. D¨¢lles hospedaxe, aplicaci¨®ns e servizos de balde, inclu¨ªdo o de consulta t¨¦cnica on line, un soporte certamente inhabitual. Todo, inclu¨ªdos tres postos de traballo e tres colaboradores, sufr¨¢gase cos outros ingresos da empresa, sen axudas p¨²blicas. "Nunca as pedimos. A gran construci¨®n intelectual que ¨¦ o software libre ¨¦ unha econom¨ªa de agasallo, que non ¨¦ econom¨ªa, pero si que o ¨¦. E na medida en que necesitamos axuda, a comunidade de blogs colabora, bota unha man etiquetando..." explica Pedro Silva, un vilagarci¨¢n de 37 anos que traballa a tempo completo en Blogaliza, onde se xuntaron esforzos voluntarios para realizar AchegArte, a feira cultural que substitu¨ªu ao Culturgal cando a Xunta non se fixo cargo.

Tam¨¦n A Navalla Su¨ªza botou a andar hai un mes EuFalo.TV, que se define como "un documental colaborativo sobre a lingua e os falantes". Cento e pico de v¨ªdeos, gravados polos autores ou enviados pola xente, sobre qu¨¦ se fala e por qu¨¦. Te?en 579 usuarios rexistrados, 2.230 fans en Facebook e levan 47.871 visitas dende o seu lanzamento. "Dende que nos xuntamos para montar a empresa ti?amos pensado que un proxecto ao ano fose propio e feito pola ben da comunidade", sinala o coordinador d'A Navalla, Berto Y¨¢?ez, un viveirense de 31 anos, que non zafa do debate de se facer as cousas de balde sup¨®n competencia desleal ou incide negativamente no emprego. "O importante ¨¦ 'facer cousas', e facelas pola comunidade ¨¦ crear riqueza, directa e indirectamente. Un exemplo claro ¨¦ o software libre, todo ese traballo feito gratuitamente ao longo dos anos derivou en moreas de empregos", asegura. "As culturas colaborativas, capaces de crear riqueza dende a colaboraci¨®n, progresar¨¢n. As que seguen un modelo medieval sostido na autosuficiencia, desaparecer¨¢n", di, m¨¢is categ¨®rico, Xabier Cid.