36 euros de papel

Trinta e seis euros ao mes ¨¦ o que custa mercar diariamente este e mais a maior¨ªa dos xornais. Para min que son os euros mellor investidos mensualmente, todas esas p¨¢xinas proporcionan unha visi¨®n do mundo, informaci¨®ns que demando e outras que me permito desprezar pasando p¨¢xina, opini¨®ns de xente distinta de un, con opini¨®ns coas que un concorda ¨¢s veces e outras coas que non. Supo?o que a maior parte das cousas que aprend¨ªn aprendinas nos xornais. E se fun quen de imaxinar a Galiza como pa¨ªs (pois a Espa?a non hab¨ªa que imaxinala, era o Estado; todo era Espa?a e Espa?a era o todo). E grazas ¨¢ lectura do xornal fun quen de reconstru¨ªr mentalmente un mapa social no que hab¨ªa distintas clases e ambientes sociais, mundos, actividades e gustos distintos nunha mesma cidade, nun mesmo pa¨ªs.

O xornal formou e forma cidad¨¢ns, mais os lectores do xornal foron e a¨ªnda somos unha minor¨ªa

No seu tempo estudei asignaturas de Historia; con todo, a historia que verdadeiramente co?ezo ¨¦ a que fun lendo nos xornais cada d¨ªa. O xornal fai de cada un dos d¨ªas da nosa vida un fasc¨ªculo de historia e se acudo a unha hemeroteca, vaia palabra, pois encontro al¨ª a secuencia hist¨®rica. Os xornais foron escribindo o relato da historia e ler no xornal f¨ªxome vivir conscientemente nun pa¨ªs e nun tempo. O xornal f¨ªxonos cidad¨¢ns.

Escribo isto que case ¨¦ unha reivindicaci¨®n melanc¨®lica da prensa diaria en papel, dec¨¢tome, porque pertenzo mentalmente a un tempo que est¨¢ a desaparecer diante dos nosos ollos. Se ollamos atentos seremos quen a ver como a li?a da marea devala de vagari?o mais de modo terminante: o mundo dos xornais nos domicilios, nos bares, nas sociedades..., est¨¢ a desaparecer. Iso din cruelmente os ¨ªndices de venda.

No s¨¦culo XIX as persoas que ti?an opini¨®n propia sobre os asuntos sociais eran as que sab¨ªan ler e ademais l¨ªan prensa. No s¨¦culo XX chegou a radio e os analfabetos e os que non l¨ªan o xornal ouviron as novas do mundo. Logo, coa televisi¨®n en bares, domicilios e case en todo lugar non ¨¦ preciso ler nin moito menos mercar un xornal: sen ter que ler sabemos da crise en todos os seus detalles. O xornal formou e forma cidad¨¢ns, mais os lectores do xornal foron e a¨ªnda somos unha minor¨ªa dentro dunha sociedade na que todo o mundo recibe opini¨®ns e informaci¨®ns. Somos unha minor¨ªa, un tanto elitista probabelmente. Realmente mercar un xornal ¨¦ algo tan culto, minoritario ou raro como a palabra hemeroteca.

E cales son os riscos desa minor¨ªa que lemos prensa escrita? Tradicionalmente o lector de prensa lemos sempre no mesmo xornal, no quiosco mercamos un exemplar, pagamos o euro e pico, d¨¢moslle un repaso r¨¢pido ¨¢s primeiras planas dos demais xornais que non habemos mercar, deix¨¢molos estar e marchamos. Tradicionalmente, o lector de prensa ¨¦ lector "dun xornal" e cada cabeceira ten a s¨²a li?a ideol¨®xica, unha visi¨®n da sociedade e unhas li?as previas sobre a maior¨ªa dos asuntos: o lector do xornal ten tendencia ideol¨®xica. Naturalmente tam¨¦n a prensa chamada local defende intereses e ten tendencia ideol¨®xica. O seu lector recibe unha visi¨®n ideol¨®xica das cousas malia que o que realmente busque nesas p¨¢xinas sexan informaci¨®ns locais que lle son ¨²tiles na s¨²a vida inmediata. Pola contra, o lector das cabeceiras que se ofrecen como rexionais ou nacionais si que busca nas p¨¢xinas do seu xornal ese discurso ideol¨®xico, ¨¦ un lector que busca confirmar e reforzar a s¨²a ideolox¨ªa personal: un lector militante ideoloxicamente. E a identificaci¨®n co seu xornal ¨¦ moita, sei de persoas que te?en enmarcada na casa a primeira plana do primeiro n¨²mero deste xornal, o 4 de Maio de 1976, por iso tam¨¦n ¨¦ esixente no que agarda do seu xornal. Quere que diga "o que debe dicir". Hoxe na Espa?a hai cabeceiras madrile?as, a prensa nacional, que son verdadeiros voceiros de partidos e, confundindo os papeis, alg¨²n xornal pretende ditarlle a pol¨ªtica aos partidos. Na historia isto ten ocorrido e ocorre frecuentemente, as cabeceiras de prensa son parte da loita pol¨ªtica nas sociedades democr¨¢ticas. Mais esta relaci¨®n de lealdade mon¨®gama entre o lector e o xornal en papel est¨¢ a rematar, de tanta promiscuidade que nos invade. Xa somos ou seremos lectores de prensa promiscuos. A¨ªnda que sigamos a ler no noso xornal en papel, cada un o seu, lemos ou damos unha guichada a outras cabeceiras a trav¨¦s de Internet. Eis o asunto, Internet.

Hai uns pucos anos Internet era unha cousa ¨¢ que un se enchufaba para enviar un correo ou buscar por algo, con ADSL e banda ancha, os ordenadores est¨¢n sempre conectados a Internet: e a prensa est¨¢ toda a¨ª ao noso dispor! E de balde a¨ªnda por riba! Por que habemos pagar polo xornal en papel se tam¨¦n nolo regalan na pantalla? Non sei se esta pregunta ten resposta doada. Desde logo, semella que as empresas que editan os xornais cobrando o papel e regalando a visi¨®n en Internet tampouco saben responder. ? evidente que est¨¢n confusas. Eu poder¨ªa dicir que non se le o mesmo no papel que nas pantallas actuais. Poder¨ªa referirme a esa abundancia de informaci¨®ns pequenas e varias, innecesarias mesmo, ¨¢s que me refer¨ªa ao principio e que recibo por s¨® 1,20 euros. Mais reco?ezo que, como lector de prensa promiscuo, cando leo unha noticia na p¨¢xina en papel agora xa fago en falta que te?a links, que linquee a outra p¨¢xina na que me ofrecen informaci¨®ns anteriores ou complementarias. Xa percibo os l¨ªmites do papel, ¨¦ certo.

E tam¨¦n percibo en min que o tempo tranquilo para a lectura do xornal, de diante a atr¨¢s, xa non existe nos meus d¨ªas. Vivimos nun tempo fragmentado e acelerado, ¨¦ o tempo que marcan os programas da televisi¨®n, e xa estamos infectados coa inmediatez da Internet. Non nos valen as informaci¨®ns sobre un asunto das dez ou once da noite pasada, cando se cerrou a edici¨®n en papel do xornal, que estamos a ler pola ma?¨¢. Na radio, e nas pantallas, xa nos ofrecen o que ocorreu despois e mais o que est¨¢ a ocorrer agora no momento. O propio xornal ofrece na s¨²a p¨¢xina web unha outra informaci¨®n, m¨¢is actualizada e polo tanto mellor. O xornal na s¨²a p¨¢xina web corrixe a edici¨®n en papel. ? evidente que est¨¢ a haber cambios profundos nos medios de comunicaci¨®n, e as empresas e os lectores estamos confusos. As persoas que a¨ªnda somos do papel xa estamos contaminados pola inmediatez e fragmentaci¨®n da Rede, qu¨¦ pensar de xeraci¨®ns enteiras que nin sequera miran o televisor: ven cousas dispersas na Rede, as que procuran e as que encontran. Para esas persoas un xornal en papel ¨¦ algo alleo e moi antigo.

(Mais, e neste tempo fragmentado, confuso, onde as pantallas lle disputan ansiosas o espazo ao papel, haber¨¢ lugar para o lector de libros? Haber¨¢ nas nosas vidas o tempo demorado que precisa a lectura do libro?).