Rivas e De Toro entran na Sorbona

"En Francia hai un interese crecente polo galego a trav¨¦s do que nos dan a co?ecer Manuel Rivas e Suso de Toro", explica Jorge Vaz. Este profesor da c¨¦lebre Universidade da Sorbona de Par¨ªs organizou, xunta a Sadi Lakhadari, o congreso D¨²as voces da literatura galega contempor¨¢nea, no que unha ducia de acad¨¦micos europeos e estadounidense analizan a obra dos dous escritores, presentes na capital de Francia. O Centro de Investigaci¨®ns sobre os Mundos Ib¨¦ricos Contempor¨¢neos promove un encontro que se estende at¨¦ o domingo.

"Tentamos dar con este coloquio unha visi¨®n do que ¨¦ a literatura galega, unha literatura menos co?ecida aqu¨ª que a castel¨¢", xustifica Vaz, quen, con todo, lembra que nos institutos franceses os rapaces estudan extractos d'A lingua das bolboretas ou O lapis do carpinteiro, ambos os dous de Rivas. Con esta ¨²ltima, Jorge Vaz, de orixe portuguesa, descubriu a Manuel Rivas. Dedicoulle a s¨²a tese. Xa co?ec¨ªa a obra de Suso de Toro e decidiu mobilizar a expertos de todo o mundo, con axuda da profesora Dolores Vilavedra, para focar o traballo da parella de autores, colaboradores de EL PA?S, dende o naufraxio, a emigraci¨®n, o ecofeminismo ou a poes¨ªa posnacional.

"Ch¨¢mame a atenci¨®n que o enfoque non ¨¦ un presunto exotismo, ou a visi¨®n dalgo perif¨¦rico, sen¨®n que hai unha converxencia de olladas que crea un campo do local como universal", comenta Manuel Rivas, que engade: "Escribir ¨¦ unha viaxe cara ao desco?ecido, ler ¨¦ un xeito de rescribir e o que indican estas miradas son apostas persoais". Benoit Mitaine, da Universidade de Caen, centra, precisamente, a s¨²a reflexi¨®n na identidade galega, e faino nos dentros da obra de Suso de Toro.

"Nas s¨²as novelas, Suso fai sa¨ªr ese problema identitario que co?ecen os galegos empregando diferentes formas, entre outras traballando sobre a cuesti¨®n do nome dos personaxes", exp¨®n durante unha pausa no percorrer das conferencias, "recorre a personaxes an¨®nimos e ese ¨¦ un xeito de dicir que hai un problema de identidade". O libro A sombra cazadora ¨¦ o punto de partida. "O fondo da mi?a tese", concl¨²e Mitaine, "¨¦ que se a identidade est¨¢ tan presente na s¨²a obra ¨¦ porque Suso quere levar os galegos cara a unha mellor aceptaci¨®n da s¨²a identidade, que ¨¦ unha identidade ferida, estereotipada de xeito negativo".

Para Catherine Puig, que procede do ensino superior de Grenoble, o interese at¨®pase na emigraci¨®n que reflicte a escrita de Manuel Rivas. Fala de "po¨¦tica da fronteira" e trata de relacionar d¨²as consideraci¨®ns: "Sempre anda na fronteira entre dous x¨¦neros, fai xornalismo pero tam¨¦n literatura, poes¨ªa, pasa do realismo ao fant¨¢stico, dun idioma a outro". A cr¨ªtica axi?a se decatou de que "a pista da di¨¢spora ¨¦ fundamental na s¨²a obra e que quizais se poida explicar esta escrita na fronteira relacion¨¢ndose cunha rexi¨®n [Galicia] da que a xente sempre marchou para volver".

Puig entra a fondo n'Os comedores de patacas, no que detecta "poes¨ªa, teatro, banda dese?ada e unha forte marca de oralidade", e chega a Os libros arden mal "no que tam¨¦n existe a hetereoxeneidade, mais por motivos diversos". "Escolle unha forma coral", di sobre unha novela que en breve publicar¨¢ Gallimard, "con varias voces nas que xustap¨®n o ensaio hist¨®rico, a novela policial, a do oeste, estilos m¨¢is populares e a novela tradicional".

Jorge Vaz, amais de armar a infraestutura das xornadas, esculca no papel da psicoan¨¢lise na obra do autor de ?Que me queres, amor? "Hai produci¨®ns on¨ªricas moi importantes e iso chamoume a atenci¨®n", considera, "e ao ler a Freud, pareceume de grande utilidade para entrar nos libros de Rivas". "Este ¨¦ o aspecto anal¨ªtico pero tam¨¦n literario, porque hai un traballo sobre a escritura, sobre as t¨¦cnicas narrativas, as palabras e a poes¨ªa", contin¨²a, antes de cualficar a est¨¦tica rivasi¨¢ de "impresionista, porque sempre procede por pinceladas, ¨¢s veces mero bocexo que deixa m¨¢is liberdade de expresi¨®n ao lector". "Alg¨²ns textos s¨® se poden enxergar se acudimos ¨¢s ferramentas psicoanal¨ªticas".

Como exemplo, Vaz achega O lapis do carpinteiro. "Presentouse como unha historia de amor durante a Guerra Civil, pero non ¨¦ s¨® iso", sinala, "hai unha traxectoria dun home que en realidade ¨¦ un franquista e a que se explica ¨¢ luz dos traumas de infancia, das relaci¨®ns que mantivo co pai e coa nai". "Por isto, a s¨²a obra, que se quere reducir ¨¢ esfera galega, f¨¢lanos a todos, tam¨¦n aos franceses", finaliza.

Outras olladas sobre a literatura de ambos os dous escritores incl¨²en a de Kirsty Hooper, que na universidade brit¨¢nica de Liverpool dedicou a s¨²a tese ¨¢ xornalista galega Sof¨ªa Casanova, pero que estuda a poes¨ªa de Rivas como "posnacional". Ou Elina Likanen, de Helsinki, que fala do uso da Guerra Civil en Rivas como xeito "de crear solidariedade con outros grupos oprimidos".