"Ser co?ecido ¨¦ m¨¢is importante que a lingua que empregas"

? unha escritora que pode reivindicar ao mesmo tempo o ensino en galego e entrar na pol¨¦mica de que os autores en castel¨¢n est¨¢n menos valorados en Galicia. Luisa Castro (Foz, 1966) non publica un libro en galego desde 1988, e mesmo pensa que quizais non volva facelo, pero si ¨¦ o idioma de todas as s¨²as colaboraci¨®ns na prensa de Galicia. As¨ª que Melancol¨ªa de sof¨¢ (Edici¨®ns Xerais), que onte presentou en Santiago, ¨¦ o suced¨¢neo do que poden botar man os nost¨¢lxicos da escrita de Baleas e baleas. Son os artigos -menos un- que Luisa Castro escribiu en La Voz de Galicia de 2000 a 2006, rec¨¦n retornada a Galicia, a xeito de impresi¨®ns nun tempo de entrenovelas. Un tempo similar ao que atravesa hoxe, que ela considera de cambio e de experimentaci¨®n, no que precisa encherse de experiencias vitais que concretar na pr¨®xima narraci¨®n.

"A min a actualidade abr¨²mame, e non me inspira nada"

"A mestura de literatura e nacionalismo trae estafa creativa"

"Os pol¨ªticos non poden xogar co ensino, e menos co do galego"

"O castel¨¢n proporcionoume unha distancia con certas cousas"

Pregunta. Como naceu Melancol¨ªa de sof¨¢?

Resposta. Acababa de vir, e sempre que chegas a un sitio parece que se che espertan os sentidos, que se che abre un mundo de novas formas de expresi¨®n. Pasaron xa anos desde que escrib¨ªn eses artigos, pero sempre me atopei moi ben con eles, e penso que te?en un ton atemporal que fai que podan ser lidos igual hoxe que ma?¨¢. Son impresi¨®ns, m¨¢is ca opini¨®ns. Eu non me vexo moito escribindo artigos de opini¨®n. F¨¢iseme dif¨ªcil ter unha opini¨®n hoxe e mantela ma?¨¢, cando cada d¨ªa as cousas cambian. E por outra parte, quen son eu para sentar opini¨®n? Son o punto de vista dunha persoa concreta nunhas circunstancias concretas, desde a mi?a condici¨®n de muller, con dous fillos, e a maneira en como lle afecta ¨¢ vida coti¨¢. Eu non te?o capacidade de escritura f¨®ra da mi?a onda de acci¨®n, nin quero tela. Soamente podo escribir desde esa perspectiva, do que me toca de cerca, e desde o sosego que s¨® che proporciona o teu sof¨¢.

P. O do sof¨¢ ent¨¦ndese, pero por qu¨¦ a melancol¨ªa?

R. Acababa de publicar Viajes con mi padre e non aparec¨ªa facilmente outra novela, porque a escritura v¨¦n ou non v¨¦n, independentemente de que traballes, e pode pasar tempo ata que un tema te atrapa. Ese tempo ¨¦ duro de levar, e de a¨ª a melancol¨ªa, o mono, porque escribir ¨¦ unha droga moi dura, que provoca unha necesidade case fisiol¨®xica, e a literatura non a tes sempre que a precisas. Curiosamente eses artigos serv¨ªronme de ponte entre Viajes e La segunda mujer, atopei neles o ton para escribila.

P. Que leva aos escritores, que escriben para si, a publicar en prensa, ¨¢ exposici¨®n a todos?

R. Escribir na prensa ¨¦ algo que fixen desde os 20 anos, e pasei por todos os galegos, e do ABC a EL PAIS, pasando por El Mundo. Son unha saltimbanqui da prensa, algo do que estou moi orgullosa. Facer columnas vai a contrap¨¦ da din¨¢mica do escritor, pero tam¨¦n pode ser unha oportunidade de facer a columna desde o teu lugar de escritor, sen renunciar ¨¢ liberdade do ser individual que un ¨¦. A prensa perm¨ªteme focalizar, atopar relampos de luz que son pistas para a creaci¨®n.

P. Tam¨¦n ¨¦ ter que escribir haxa inspiraci¨®n ou non, algo que contar ou nada.

R. Hai unha necesidade de comunicar a t¨²a visi¨®n do mundo, e a prensa ¨¦ algo inmediato, chegar a un lector m¨¢is amplo que o da literatura. Hai dous tipos de escritores: os que te?en vocaci¨®n e de- sexo de incidir na din¨¢mica pol¨ªtica e social e outros que tomamos esa incidencia con distancia, humor e escepticismo, e estes artigos son un exemplo diso que eu non chamo xornalismo, sen¨®n columna literaria, que ¨¦ un x¨¦nero en extinci¨®n, porque agora a todos os escritores nos piden que nos posicionemos politicamente e falemos da actualidade. A min abr¨²mame, e non me inspira nada. Do que necesito falar ¨¦ do que me doe aqu¨ª dentro, e se os demais poden atopar claves nas que reco?ecerse e sentirse confortados ou acompa?ados, para min esa ¨¦ a funci¨®n da escritura.

P. As¨ª e todo, alg¨²ns artigos resultaron pol¨¦micos.

R. Si, pero con toda a boa vontade do mundo, o que pasa ¨¦ que escribir desde a intimidade radical l¨¦vate a cami?os nos que atopas ao personaxe que est¨¢ dentro de ti, e que non se autocensura. Son dos que m¨¢is orgullosa estou.

P. Hai un que tivo especial repercusi¨®n, no que mencionaba a Manuel Rivas e Suso de Toro.

R. Si, doeume moito o que pasou con ese artigo. Sentoulles moi mal e non era a mi?a intenci¨®n. Falando dun encontro de escritores, sa¨ªume un artigo divertido, pero tam¨¦n serio, porque me parece absurdo ese contrapo?er a literatura galega ¨¢ castel¨¢ que facemos os autores que estamos aqu¨ª e compartimos as mesmas claves. Os autores en galego que transcenden en Espa?a ou no estranxeiro, como Rivas ou De Toro, fano grazas aos medios en castel¨¢n e ¨¢ protecci¨®n das instituci¨®ns espa?olas, e isto ¨¦ m¨¢is importante para un escritor que a lingua que emprega. Son co?ecidos porque forman parte do sistema literario espa?ol, e os galegos que escribimos en castel¨¢n non estamos apoiados aqu¨ª.

P. Pero para que os co?ezan f¨®ra de Galicia, os que escriben en galego te?en que pasar un filtro a maiores dos que escriben en castel¨¢n, o de ser traducidos.

R. Non me refiro tanto ao apoio material, sen¨®n a unha cuesti¨®n moral. Escoller unha lingua ou outra non ten por que conlevar un plus de eticidade ou de valor. E moito menos te lexitima para representar a todo un pobo. Iso pasou na literatura galega con moita frecuencia, pasou co Prestige. A literatura est¨¢ por riba desas circunstancias, e cando se confunde creaci¨®n e pol¨ªtica ¨¦ un espanto. Nas literaturas que se fan en catal¨¢n, en galego e en ¨¦uscaro puido chegar a ser un problema que os autores estivesen determinados a seguir unha li?a pol¨ªtica concreta. A mestura de literatura e nacionalismo levada ¨¢s s¨²as ¨²ltimas consecuencias s¨® trae estafa creativa, presi¨®n sociol¨®xica e censura para os demais, que ¨¦ o peor. Disto ten moita culpa a Universidade e os supostos centros de poder pol¨ªtico e cultural, onde case nunca se enteran de nada. Os que menos culpa te?en son os autores, pero a autocr¨ªtica ¨¦ necesaria.

P. Pensa que escoller un idioma sup¨®n ser adscrito a unha opci¨®n pol¨ªtica?

R. Non, cada un elixe o seu cami?o. O que si creo ¨¦ que non debe de ser f¨¢cil para algu¨¦n que te?a o galego como lingua propia e lingua de escritura ademais, preservar a s¨²a autor¨ªa por riba de todo. Un escritor ¨¦ a representaci¨®n da liberdade individual, e debe de ser dif¨ªcil conservar ese espazo propio cando se escribe nunha lingua como o galego, que desde o Rexurdimento ¨¦ lingua de reivindicaci¨®n social e dun pobo.

P. Vostede f¨ªxoo algunha vez.

R. F¨ªxeno e non sei se o volverei facer. Escribo os artigos de prensa en galego porque ¨¦ a mi?a lingua natural e gozo fac¨¦ndoo. ser¨ªa moi artificioso facelo en castel¨¢n. Sen embargo, como poeta e como narradora f¨ªxenme en castel¨¢n, que non ¨¦ a mi?a lingua materna, pero que me proporcionou unha distancia con respecto a certas cousas. ? asumir que a literatura ¨¦ un xogo, un espello, e que a identidade non ten relevancia neste asunto, por iso escribimos, porque non sabemos quen somos, e se somos algu¨¦n ¨¦ porque podemos tam¨¦n ser outro. E isto non ¨¦ unha receita para que a xente deixe de escribir en galego.

P. Providence, o artigo en El Progreso co que ganou estes d¨ªas o premio Puro Cora, ¨¦ unha reivindicaci¨®n do ensino do galego, e tam¨¦n o foi o seu discurso na entrega, no que estaba Feij¨®o.

R. Estaba nunha universidade de ver¨¢n en Boston, e f¨ªxeno al¨ª, coincidindo coa primeira manifestaci¨®n contra o novo decreto do galego, ¨¢ que non pod¨ªa asistir. Os pol¨ªticos non poden xogar co ensino, e menos co do galego, e andalo modificando cada vez que hai un cambio de goberno. ? moi importante que os nosos rapaces e os que somos galegofalantes te?amos asegurados os nosos dereitos. A sociedade na que vivimos ten dous idiomas que te?en que respectarse e apoiarse entre eles. O ensino ¨¦ o lugar onde os nenos aprenden a noci¨®n de respecto, se instr¨²en no c¨®digo dos outros, e se non queremos que esta sexa unha sociedade dividida, os nenos deben estar preparados para saber eses idiomas, e relacionarse neles en igualdade.