Torero, Carlos Velo

Vexo na segunda canle da TVG, Torero, o filme do noso Carlos Velo, un cineasta que sobreviviu ao terror fascista fuxindo ao exilio en M¨¦xico. Velo tivo o privilexio de adaptar ao cinema o romance Pedro P¨¢ramo. ? un filme sorprendente, excelente. Velo foi quen a retratar que cousa ¨¦ a tauromaquia como ningu¨¦n, sempre a ollada m¨¢is l¨²cida ¨¦ a que ve desde f¨®ra: un galego moderno e de esquerdas analiza coa ollada m¨¢is comprensiva o mundo da pobreza mexicana, as ilusi¨®ns por redimir a pobreza, e tam¨¦n a grave ritualidade do toreo. Verdadeiramente a cousa ¨¦ pavera, cando a dereita nacionalista espa?ola fai campa?a coas corridas de touros resulta que foi un nacionalista galego de esquerdas o que fixo a mellor e m¨¢is honrada introducci¨®n a esa ceremonia refinada e cruel. Tortura animal e drama persoal. Por¨¦n, tam¨¦n resulta paradoxal para o nacionalismo galego, pois vai xustamente en contra do eu imaxinario (que resume a s¨²a cr¨ªtica ¨¢ festa dos touros con humor no debuxo de Castelao: "L¨¢stima de bois!").

Mais, coa ritualidade foi co que me quedei a darlle voltas. Logo de vestir paso a paso o complexo traxe de matador, al¨ª sae o home. Esa estampa de home ambiguo, vestido como de muller, sempre lle pareceu a un rid¨ªcula. A¨ªnda hoxe resulta doado separarse da imaxe e rir desa vestimenta cursi e absurda. Pero non ¨¦ acertado. Non pode ser xusto, pois ese home que cami?a teso e desaf¨ªa ao animal pode resultar ferido ou morrer. E el s¨¢beo, as¨ª, ese ¨¦ un trance que merece consideraci¨®n e respeto. E a s¨²a vestimenta e o neur¨®tico ritual previo responde ¨¢ trascendencia do momento. ? serio, ¨¦ grave.

A tauromaquia conserva a valoraci¨®n polo ritual que a¨ªnda pervive nalgunhas relixi¨®ns. Pr¨¢cticamente desapareceu do cristianismo protestante e pouco e pouco esv¨¢ese do catolicismo. Das divinas palabras e as misteriosas manipulaci¨®ns que fac¨ªa o sacerdote de costas ¨¢ comunidade e ollando directamente a Deus pasouse a utilizar a lingua do estado e a resumir e facer menos escuro o ceremonial da misa, ollando de frente ¨¢ comunidade. As liturxias, as ceremonias e os ritos son cousas custionadas pola modernidade e que non aturan a ollada ir¨®nica moderna.

Nin a ollada moderna nin tampouco a ollada galega, pois somos tan ir¨®nicos que mesmo acabamos por ser c¨ªnicos. Dalg¨²n xeito esta nosa sociedade, por poderosos motivos hist¨®ricos e socioecon¨®micos, evoluciona cara a descrenza m¨¢is absoluta. A descrenza en todo, a relativizaci¨®n de todo, a ausencia de referentes p¨²blicos e simb¨®licos respectados. Deixamos atr¨¢s o noso pasado a todo correr, queremos esquecer de vez quen somos e incorpor¨¢monos ao novo mundo: o mercado. Estamos a formar unha sociedade descrida de todo e sen respecto por cousa ningunha, empezando por n¨®s mesmos.

Esa extrema ritualidade da tauromaquia cond¨²ceme a pensar na nosa total falta de respecto pola tradici¨®n. Se desprezar a propia identidade ¨¦ o que pide o moderno mercado, n¨®s somos os m¨¢is guiados e obedientes a esa esixencia.

Deixo quedar agora as consideraci¨®ns sobre se est¨¢ ben ou non tal trato a ese animal, deixo estar se iso ¨¦ un espect¨¢culo formativo, se ¨¦ hixi¨¦nico, se cheira ou non. O que interesa ¨¦ esa presenza tan viva dunha cerimonia que celebra un rito mortal. E contemplando a figura do toureiro, que ¨¦ vivida con toda seriedade pola xente que forma parte dese mundo, penso que unha cousa semellante ¨¦ impens¨¢bel entre n¨®s. Os galegos temos tanto sentido do rid¨ªculo, somos tan ir¨®nicos, somos tan listos e tan modernos. Temos tanta vergo?a. Abonda dicir que a palabra para chamar a unha figura que debera ser reverenciada, gaiteiro, ten un sentido desprezativo. "Anda de a¨ª, gaiteiro!"."? unha mona gaiteira". Eses somos n¨®s, tremendamente listos. Non como esoutra xentalla.