A experiencia galega de Dylan

En 1975, Bob Dylan percorr¨ªa o mundo cunha caravana de amigos m¨²sicos, poetas, vividores. Nos entreactos daquela intermin¨¢bel xira da Rolling Thunder Revue, o m¨²sico aproveitaba para dese?ar o que desembocar¨ªa en Desire. Ese elep¨¦ ser¨ªa, ademais do que cont¨¦n a c¨¦lebre Hurricane, a primeira vez que Dylan admit¨ªa outra parella de mans nas letras, as do dramaturgo Jacques Levy. Trinta e catro anos despois, outra parella de escritores, pero galegos, extraen de Black Diamond Bay -inclu¨ªda en Desire- unha obra de teatro: A n¨¦boa amarela (Biblos, 2010). Non ¨¦ a ¨²nica pegada do autor de Like a rolling stone na literatura do pa¨ªs, a¨ªnda que si a m¨¢is evidente.

"A idea foi de C¨¦sar Candelas, quen me enviou un correo comentando que todas as canci¨®ns de Desire eran moi teatreiras", fai memoria Rub¨¦n Ruibal (Ribadeo, 1970). Premio Nacional con Limpeza de sangue en 2007, Ruibal explica que o plano incial trazado con Candelas (Ponferrada, 1964) consist¨ªa "en escribir unha obra con cada un dos nove temas do disco". O proxecto cinxiuse, polo momento, aos personaxes de Black Diamond Bay e sen unha raz¨®n aparente. "Esquec¨ªn por qu¨¦ escollimos esa", asegura Candelas, "mais lembro ben pensando que pasaba logo do final da canci¨®n". A illa onde moran O Grego, O Crupier ou A Muller ¨¦ eliminada do mapa por un terremoto e o narrador ent¨¦rase polo telexornal.

"Non haber¨¢ quen monte esta obra, ¨¦ do s¨¦culo XIX", ironiza o seu autor

No blog '+dylan' recr¨¦anse canci¨®ns, inv¨¦ntase historias pos¨ªbeis a partir del

N'A n¨¦boa amarela non s¨® habitan as estelas da canci¨®n de Dylan. "C¨¦sar ten a teor¨ªa de que deconstru¨ªmos a canci¨®n, de que lle quitamos cousas", di Rub¨¦n Ruibal. E enumera, con C¨¦sar Candelas, "os roubos" sobre os que edificaron o seu proxecto teatral: outros cortes do elep¨¦ -Romance in Durango, Oh Sister-, o Cyrano de Bergerac de Edmund Rostand ou a historia medieval de Irlanda. "Bob Dylan era un plaxiador implac¨¢bel", comenta Candelas, "e n¨®s fixemos exactamente igual".

Con eses vimbios, Ruibal e Candelas tecen un traballo en que os personaxes do orixinal ga?an profunidade, ref¨²ndense, insp¨ªranse no real e interact¨²an nun escenario on¨ªrico e de clima tropical. "Son xente particular, xentes peculiares", matiza o dramaturgo de Ribadeo, "e n¨®s pensamos sempre nun referente real; por exemplo, eu ao Grego imax¨ªnoo como Roberto Vidal Bola?o". Todo un esforzo que nunca chegar¨¢ ¨¢s t¨¢boas. "Non hai quen monte esta obra, xa non ¨¦ que sexa do s¨¦culo pasado", ri Ruibal, "¨¦ que ¨¦ unha obra do XIX, italiana, cun escenario de dous ou tres andares...".

Mais A n¨¦boa amarela non est¨¢ soa. No feble rastro dylani¨¢n nas letras galegas acomp¨¢?aa o blog que mant¨¦n o propio C¨¦sar Candelas, +dylan, de subt¨ªtulo "dylanianos, dylanitas, dyl¨¢ntropos, vinde!". Na bit¨¢cora recr¨¦anse e trad¨²cense canci¨®ns, inv¨¦ntanse historias pos¨ªbeis relacionadas co cantautor de Duluth, escr¨ªbense curiosidades, deb¨¢tese sobre a s¨²a traxectoria discogr¨¢fica e gl¨®sanse os seus concertos en territorio galego, o ¨²ltimo en xu?o de 2008.

Reminiscencias de Bob Dylan titulou Xos¨¦ Antonio Moreno a s¨²a ¨²nica novela, de vontade xeracional e publicada en 2000. O poeta Antonio Garc¨ªa Teijeiro ¨¦ outro confeso seguidor de quen escribiu Ballad of a thin man. Pero ningu¨¦n tan dedicado como Vicente Araguas (Xuvia, Neda, 1950). Autor de novelas, poemas e relatos -Xuvia-Neda ¨¦ o seu ¨²ltimo libro- e integrante de Voces Ceibes nos setenta, Araguas ultima unha tese de doutoramento sobre "o mundo po¨¦tico de Dylan".

"O xermolo foi a mi?a tesi?a, que lin na Universidade de Alacante en 1998", conta dende Madrid, onde traballa e reside, antes de ir atr¨¢s: "Eu cheguei a Dylan no ano 65 e a trav¨¦s do Blowin' in the wind de Peter, Paul & Mary; da¨ª, ao ano seguinte, pasei ao Dylan el¨¦ctrico, psicod¨¦lico". Con todo, Vicente Araguas non considera que Dylan influ¨ªse na s¨²a m¨²sica, e faino con sorna. "Xa me gustar¨ªa di", di, "pero o meu traballo deb¨ªalle m¨¢is ¨¢ sinxeleza de Brassens, de non ser A Leo Ferr¨¦, compa?eiro, coa guitarra de Toti Soler, o m¨¢is achegado a Bob Dylan que fixen".

E malia o seu interese pola po¨¦tica dylani¨¢ -"vou ao entorno antes que ao texo, a todo o que o arrodea"-, tampouco o escritor Araguas admite influencia, sen¨®n abeberar en fontes cercanas. "Os beat si que me influ¨ªron, sobre todo Ferlinghetti, Corso, algo menos Ginsberg", sinala, ao tempo que fai reconto e menciona a Alberto Avenda?o, poeta e militante do Grupo Rompente, como autor no que si se detecta a Bob Dylan. "Eu, que non soporto, con apenas excepci¨®ns, os poemas musicados, tam¨¦n me pregunto se estariamos a falar de Dylan como escritor f¨®ra da m¨²sica e as s¨²as canci¨®ns", sinc¨¦rase, e concl¨²e: "Sospeito que non".