O artista comprometido que Galicia non entendeu

A vida do pintor pontevedr¨¦s Arturo Souto (1902-1964) foi a dun home que viaxou sen descanso por raz¨®ns pol¨ªticas, vitais e art¨ªsticas e seguramente ese continuo movemento fixo que hoxe en d¨ªa sexa unha figura pouco co?ecida e que ¨¢s veces semella non pertencer a ning¨²n lugar concreto. Naceu en Galicia, viviu en Madrid, Par¨ªs e Roma antes da Guerra Civil e durante o exilio estivo en La Habana, Estados Unidos e finalmente en M¨¦xico, onde morreu despois de vivir al¨ª 20 anos. A galer¨ªa Jos¨¦ Lorenzo de Santiago abriu hai poucos d¨ªas unha exposici¨®n pequena en canto ao n¨²mero de cadros seleccionados pero que permite ver con claridade as diversas etapas polas que pasou Souto na s¨²a traxectoria art¨ªstica.

"Trataron de convertelo nun pintor galego, pero non o foi"

A s¨²a obra merece un maior reco?ecemento do que ten agora

Souto tivo per¨ªodos moi diferenciados ao longo da s¨²a carreira e na mostra atopamos exemplos de case que todos eles. Iniciouse cun modernismo decadentista, m¨¢is tarde a s¨²a pintura viuse moi influ¨ªda por pintores franceses coma Bonnard ou Toulouse-Lautrec e, coma consecuencia da s¨²a etapa en Roma, a s¨²a obra tam¨¦n rexistrou unha grande influencia do gran pintor metaf¨ªsico Giorgio de Chirico. Tam¨¦n hai obras na que se percebe o influxo da arte xaponesa, e na s¨²a etapa americana ¨¦ evidente a pegada que deixaron os muralistas nos seus cadros. Unha vez conclu¨ªda a Guerra Civil, Souto partiu cara o exilio, dende Valencia cara a Cuba e, posteriormente, vai a Nova York, Los Angeles e Filadelfia. En 1942, por mediaci¨®n do seu amigo e poeta Torres Bodet trasl¨¢dase a M¨¦xico. Al¨ª quedou a vivir.

O profesor de historia da Arte e cr¨ªtico Xos¨¦ Ant¨®n Castro destaca especialmente a condici¨®n de artista-militante que ti?a Arturo Souto. "Coma dixo no seu momento Eugenio Montes, ¨¦ o artista en loita por antonomasia", sinala Castro. De feito, participou activamente na propaganda republicana coa realizaci¨®n de debuxos e carteis. Castro considera que a s¨²a figura est¨¢ un tanto esquecida en Galicia e no conxunto de Espa?a e iso malia que "foi un pintor que tivo un gran prestixio en Espa?a antes da Guerra Civil". A s¨²a obra foi escollida para representar a arte espa?ola en diversas mostras internacionais coma, por exemplo, a Exposici¨®n Internacional de Par¨ªs, celebrada no ano 1937, a mesma onde tam¨¦n se presentaba o Guernica de Picasso.

Segundo Castro, a explicaci¨®n para que a s¨²a figura non te?a o reco?ecemento que merece e que nunca tivo un valedor. "Creo que ademais resultou prexudicial que tratasen de convertelo nun pintor galego cando realmente non o ¨¦. Foi un pintor internacional que naceu en Galicia pero que viviu case sempre f¨®ra de Galicia. Tampouco lle beneficiou o feito de exiliarse en M¨¦xico porque era un pa¨ªs que non formaba parte do circu¨ªto internacional da arte", explica Castro. Ao seu xu¨ªzo, a obra de Souto merece un reco?ecemento similar ao que tiveron outros pintores galegos da ¨¦poca, coma Colmeiro ou Maside. "Creo que a s¨²a obra merece, por exemplo, formar parte da colecci¨®n de pintura do museo Reina Sofia, pero o certo ¨¦ que non est¨¢", explica Castro.

Souto volveu a Galicia en 1962, pero acabou defraudado porque a s¨²a obra non foi apreciada. Permaneceu en Espa?a ata principios do ano 1964 e logo marchou a M¨¦xico, onde morre poucos meses despois. Agora ¨¦ un bo momento para repasar a s¨²a obra porque a mostra da galer¨ªa compostel¨¢ ¨¦ tam¨¦n unha viaxe por toda a traxectoria vital de Souto. "Foi un pintor stendhaliano no sentido de que a s¨²a obra vai mudando segundo a xeograf¨ªa coa que se atopa", concl¨²e Castro. As¨ª non resulta estra?o que poidamos atopar cadros de paisaxes mari?as xunto a retratos de prostitutas parisinas ou de mulleres ind¨ªxenas de Am¨¦rica Latinas que lembran as obras de Gauguin.

Souto foi tan viaxeiro que se cadra nin sequera terminou sendo galego, pero na s¨²a pintura tamen se perciben ecos da terra que o viu nacer. Outras das s¨²as peculiaridades ¨¦ que en moitas ocasi¨®ns pintaba de memoria e as¨ª moitas obras realizadas en M¨¦xico corresp¨®ndese coas vivencias durante a s¨²a etapa en Par¨ªs, por exemplo.

A¨ªnda que, coma sinala Castro, Souto non foi un artista que lle dese a mesma importancia que outros dos seus contempor¨¢neos ¨¢ s¨²a terra de orixe, a calidade e importancia da s¨²a pintura merecen un maior reco?ecemento do que te?en na actualidade. A galer¨ªa Jos¨¦ Lorenzo faille agora unha pequena homenaxe, pero a historia d¨¦belle un lugar m¨¢is destacado a este pintor pol¨ªtico.