Cinema que rexistra outras vidas

Cando o franc¨¦s Jean Rouch perdeu o tr¨ªpode da s¨²a c¨¢mara no r¨ªo N¨ªxer —corr¨ªa 1946—, o cinema verit¨¦ emerxeu como x¨¦nero. Se tes un d¨®lar no peto fai filmes dun d¨®lar e se non tes tr¨ªpode, coloca o aparello no ombreiro. Con pel¨ªcula de 16 mil¨ªmetros, o cineasta rexistrou a caza dun hipop¨®tamo e constru¨ªu os alicerces da imaxe en movemento aplicada ¨¢ etnograf¨ªa, que desenvolveu en ?frica ao longo de d¨¦cadas. Hai xa seis anos que o Museo do Pobo Galego, en Santiago, recolleu o testemu?o de Rouch e organiza a Mostra de Cinema Etnogr¨¢fico. O martes comezou a sexta edici¨®n, que se prolonga deica o vindeiro m¨¦rcores, d¨ªa 15.

"O cinema etnogr¨¢fico ten a funci¨®n de comunicar ao espectador sobre outros estilos de vida", expo?en na documentaci¨®n do ciclo, "formas de entender as relaci¨®ns humanas ou explicar comportamentos que poden resultar estra?os ou incomprens¨ªbeis para o esquema cultural dese espectador". Para achegar ese material ¨¢ audiencia, o ciclo divide as s¨²as proxecci¨®ns en tres categor¨ªas: a de cinema hist¨®rico —dedicada este ano a Jos¨¦ Val del Omar (1904-1982)—, a secci¨®n Carlos Velo —dedicada a filmes de produci¨®n galega— e a dedicada aos traballos premiados na Muestra de Cine Etnogr¨¢fico Espiello, na bisbarra oscense de Sobrarbe.

Probabelmente Galicia, a obra de Velo tronzada pola Guerra Civil, encaixar¨ªa na etiqueta de cinema etnogr¨¢fico. No conxunto de filmes que se est¨¢n a ver estes d¨ªas no Museo do Pobo Galego na secci¨®n Carlos Velo aparecen, entre outros asuntos, as bandas de bombos do Baixo Mi?o e o norte de Portugal (De porta en porta, filme de Lisi Gonz¨¢lez, d¨ªa 11, ¨¢s 13.00 horas) ou a vida dun repartidor de alimentos en furgoneta (D¨ªas de reparto, de Jorge Coira e Iker Elorrieta, d¨ªa 11, ¨¢s 21.00), os cabalos salvaxes (Ceibes no monte, un proxecto do IES Terra de Turionio, d¨ªa 15, 19.30) e a romar¨ªa de San Ram¨®n de Bealo (Retratos de romar¨ªa, de To?o Chouza, d¨ªa 12, ¨¢s 12.00), un aventureiro que se achega aos x¨ªbaros (Apash, os de f¨®ra, de Cora Pe?a, d¨ªa 12, ¨¢s 13.00 horas) e a emigraci¨®n de obreiros andaluces cara a Catalu?a (Memorias, norias e f¨¢bricas de lixivia, de Mar¨ªa Zafra, d¨ªa 14, 19.30).

A relaci¨®n coas artes cinematogr¨¢ficas do Museo do Pobo Galego procede, precisamente, do primeiro presidente do seu padroado. Xoaqu¨ªn Lorenzo, Xocas, explica a nota da mostra, legou ¨¢ instituci¨®n os dereitos da fita O carro e o home, co seu gui¨®n t¨ªtulo central do cinema galego dirixido por Antonio Rom¨¢n. "Na d¨¦cada dos trinta, durante a II Rep¨²blica, Xoaqu¨ªn Lorenzo sentaba as bases da etnograf¨ªa galegas mentres colaboraba con Antonio Rom¨¢n", engaden a xeito de lembranza do seu labor.

Nas instalaci¨®ns de Bonaval, pero dentro da programaci¨®n chegada de Espiello, hai materiais camboxanos (Bunong Guu Oh-Bunong's, pr¨¢cticas de nacemento, de Tommi Mendel), ecuatorianos (Baltazar Ushka, o Tempo Conxelado, dos irm¨¢ms Guayasam¨ªn), australianas (Contacto, de Bentley Dean e Martin Butler), arxentinos (Boteros, de Mart¨ªn Turne) ou austr¨ªacas (No bazar dos sexos, premio a o mellor documental etnogr¨¢fico, de Sudabeh Mortezai).

"O cinema etnogr¨¢fico naceu co propio cinema", aventuran dende a organizaci¨®n do ciclo e desmenten as teses da historiograf¨ªa oficial do cinemat¨®grafo: "O cinema documental, dende as s¨²as orixes, desenvolve un m¨¦todo propio sobre como representar a realidade, sen conexi¨®n coa antropolox¨ªa pero cunha mesma preocupaci¨®n por refelectir o feito social. Isto provoca un achegamento pero tam¨¦n unha pol¨¦mica".