Benvidos ao planeta Ant¨®n Reixa

"M¨¢is que nada consid¨¦rome un poeta que utiliza o v¨ªdeo para ilustrar as s¨²as palabras". A definici¨®n que da de si mesmo Ant¨®n Reixa pode levar a alg¨²ns a pensar que nos atopamos de novo fronte ao t¨ªpico artista moderno que quere darlle unha aparencia seria ao seu xeito de ga?arse a vida. Pero neste caso a cousa semella diferente. O primeiro que resulta raro ¨¦ que a faciana de Reixa como videoartista non te?a aparecido nos ¨²ltimos anos. Agora ¨¦ m¨¢is co?ecido pola s¨²a faceta de empresario ao fronte dunha produtora audiovisual ou como director de cine. Sinte a necesidade de volver a facer poes¨ªa cos seus v¨ªdeos se ten outras ocupaci¨®ns? O non como resposta semella obvio.

A explicaci¨®n ofr¨¦cea o propio Reixa: dende moi novo tivo claro que o que desexaba era escribir poes¨ªa, o problema ¨¦ que os versos non dan de comer e por iso se dedicou a outras cousas. Pero a vena po¨¦tica segu¨ªa presente en todo o que fac¨ªa. Agora, 30 anos despois dos seus primeiros traballos audiovisuais, o Centro Galego de Arte Contempor¨¢nea (CGAC) presenta a primeira exposici¨®n monogr¨¢fica sobre a obra recente e pasada do que fora cantante de Os Resentidos. O planeta Reixa aparece en toda a s¨²a dimensi¨®n na planta inferior do museo.

"Parto da perplexidade e fascinaci¨®n que me produce a realidade"

Reixa redefine o concepto do absurdo e conv¨¦rtelo nun ben com¨²n

A mostra leva por t¨ªtulo Lecci¨®n de cousas e fai referencia ao primeiro manual do mesmo nome publicado en 1855 por E.A. Sheldon. ? un sistema de educaci¨®n intuitiva que se rexe polo principio "da cousa ¨¢ palabra e da palabra ¨¢ idea". O papel do mestre limitase a dirixir e a propo?er cuesti¨®ns. Tr¨¢tase de motivar e estimular a curiosidade do alumno. O que se prop¨®n Reixa coas s¨²as pezas ¨¦ algo semellante: ofrecerlle ao espectador imaxes audiovisuais e obxectos que induzan a unha percepci¨®n intuitiva de fragmentos de realidade. "Parto da perplexidade e a fascinaci¨®n que me produce a realidade. De¨ªxome levar pola dial¨¦ctica do desconcerto e tam¨¦n traballo co concepto b¨¢sico do estruturalismo, que di que pensamos coas palabras", explica. Pode semellar unha contradici¨®n mais o certo ¨¦ que Lecci¨®n de cousas est¨¢ chea de imaxes. E debaixo de todas elas atopamos o influxo da palabra.

O p¨²blico que visite a mostra atopar¨¢ pezas nas que o propio Reixa aparece realizando unha performance e outras nas que se vale doutro tipo de imaxes para transmitir mensaxes do m¨¢is diverso. "Existe a felicidade inmobiliaria?", preg¨²ntase no v¨ªdeo Brick. "Por qu¨¦ berran os nenos e as nenas / ? a infancia un para¨ªso perdido?", ¨¦ o interrogante que se lanza ao espectador na instalaci¨®n audiovisual Parque infantil. A provocaci¨®n e a iron¨ªa que caracterizan a traxectoria art¨ªstica de Reixa aparecen por todas partes nas oito pezas novas que forman o n¨²cleo da exposici¨®n e tam¨¦n no repaso ao resto da obras realizadas hai m¨¢is tempo que poden verse no auditorio do CGAC. Al¨ª ens¨ªnanse pezas moi representativas da s¨²a obra coma Salvamento e socorrismo (1985) ou Ringo rango (1992).

Malia a diversidade de temas e elementos utilizados nos v¨ªdeos, unha das conclusi¨®ns ¨¢s que se pode chegar ¨¦ que Reixa redefine o concepto do absurdo para convertelo nun ben com¨²n no proceso da construci¨®n identitaria e social. O artista vigu¨¦s aplica nas s¨²as instalaci¨®ns audiovisuais a teor¨ªa de que todo ¨¦ cuestionable e ata as situaci¨®ns aparentemente m¨¢is serias poden ter aberta unha vent¨¢ para a aparici¨®n do humor. As¨ª ocorre, por exemplo, na peza v¨ªdeografica A soluci¨®n Bukovski ou o barbeiro de Sadam, onde Reixa toma un elemento da realidade como foi a captura de Sadam Hussein para convertelo nun sainete no que acaba aparecendo un barbeiro galego.

O comisario da exposici¨®n ¨¦ o propio director do CGAC, Miguel von Hafe, quen non co?ec¨ªa a obra en v¨ªdeo de Reixa a¨ªnda que era consciente da s¨²a importancia no panorama cultural galego. "Inter¨¦same a s¨²a obra porque ¨¦ unha figura que est¨¢ m¨¢is al¨¢ dun artista pl¨¢stico en sentido estrito. Ademais, ¨¦ importante que no CGAC aparezan formatos diferentes aos habituais. A mostra que lle dedicamos serve tam¨¦n como complemento da exposici¨®n sobre o mundo da televisi¨®n que abrimos hai algunhas semanas", explica Von Hafe.

O comisario destaca a importancia que vai ter o cat¨¢logo da exposici¨®n, xa que nel se incluir¨¢n tres poemarios in¨¦ditos de Reixa, que ademais ser¨¢n traducidos ao ingl¨¦s, o que pode contribu¨ªr a espallar o seu traballo po¨¦tico al¨¦n de Espa?a. "O que sustenta o seu traballo ¨¦ a palabra e m¨¢is al¨¢ dos medios que utilice hai unha creatividade primordial coa que pode seguir diferentes cami?os", sinala o director do CGAC, quen considera a Reixa o exemplo dun artista que dende un discurso moi enraizado no local ¨¦ quen de facer obras cunha dimensi¨®n global.

En realidade, Reixa non se considera a si mesmo como un artista pl¨¢stico. "As artes pl¨¢sticas", advirte, "parten dunha habilidade que eu non poseo. O ¨²nico que te?o ¨¦ unha certa habilidade coas palabras". O que reco?ece Reixa ¨¦ que na atm¨®sfera cultural dos anos 80 hab¨ªa unha mestura de "frivolidade e tolerancia" que favorec¨ªa a interrelaci¨®n entres as linguaxes art¨ªsticas, mentres que agora a vangarda art¨ªstica se atopa "absorbida polo mercado".

Como voz autorizada para falar da industria cultural, porque traballou en ¨¢mbitos e posici¨®ns moi diversas, Reixa sinala que un dos maiores problemas ao que ten que enfrontarse agora a cultura en Galicia ¨¦ que o actual Goberno aut¨®nomo non cre nun modelo de industrias culturais como o que comezou a agromar na etapa anterior do bipartito. "O problema ¨¦ que Feij¨®o non cre que a industria cultural sexa unha industria, pero penso que deber¨ªa entender que a cultura pode xerar riqueza, empregos e cohesi¨®n social", concl¨²e.

Sobre a Cidade da Cultura, o artista vigu¨¦s considera un acerto a decisi¨®n do Goberno actual de paralizar as obras nos edificios do monte Gai¨¢s que a¨ªnda non se atopaban nun estado de execuci¨®n avanzado. "Seguramente isto era algo que deber¨ªa terse feito con anterioridade. Est¨¢ claro que ¨¦ un proxecto que quedou desfasado, pero agora hai que darlle un uso racional. O que creo ¨¦ que non debe ter un car¨¢cter prioritario e que queden sen atender outras ¨¢reas importantes", opina.

O artista fala destas cousas con co?ecemento de causa, mais sen querer sentar doutrina. Reivindica a palabra "depende" como resposta fronte aos que tratan de convertela nun estereotipo que reflicte o peor do car¨¢cter dos galegos. "Para min dicir 'depende' ¨¦ moito mellor que responder 'si' ou 'non', porque iso sempre ten algo de autoritario", razoa.

Seguramente a maior contribuci¨®n que lle reco?eza a historia a Reixa sexa a de conseguir ter demostrado que o humor e a iron¨ªa galega non ¨¦ tan estra?a como alg¨²ns cren. Foi capaz de converter nun fito da m¨²sica galega aquel Fai un sol de carallo, e foron moitos, dentro e f¨®ra de Galicia, os que souberon entender a iron¨ªa po¨¦tica desa frase. Ao final, vai ser verdade que o poder da poes¨ªa ¨¦ m¨¢is forte do que cremos. Dende logo, Ant¨®n Reixa semella pensalo as¨ª.