Da xerarqu¨ªa ¨¢s redes: a viraxe transversal

Pasou o D¨ªa das Letras dedicado a Lois Pereiro e xa podemos comezar a facer balance. Nunca se celebrara un autor tan pr¨®ximo e tan vivo, a¨ªnda que a alg¨²ns coet¨¢neos tam¨¦n nos fixo matinar sobre o paso dos anos. Resultou curioso ler estudos e interpretaci¨®ns da s¨²a vida e obra feitos por xente m¨¢is nova, que non viviu aqueles tempos e que xa s¨® pode co?ecelas de segunda man. Interesante a lectura reivindicativa que se fai de Pereiro a contraluz da escola po¨¦tica dos 80. L¨¦ome a min mesmo nun artigo publicado en 1985, cando Lois s¨® estampara un monllo de poemas; afirmaba eu que era "imprescind¨ªbel ver m¨¢is obra s¨²a publicada". Non se pode esquecer que na d¨¦cada dos 80 Lois era practicamente un autor in¨¦dito. Unha poderosa voz que a penas se o¨ªa, e que arestora se escoita coa atenci¨®n merecida. Como nos viamos daquela, como nos ollamos desde hoxe en retrospectiva, e sobre todo, como nos miran os que ve?en detr¨¢s! Hai que agradecer ¨¢ Academia a valente escolla, que seica non gustou a todo o mundo, pero permitiu trabar un di¨¢logo das letras galegas coa xente nova m¨¢is inqueda, a que agora mesmo est¨¢ a escribir o futuro.

A xente nova conseguiu por unha vez marcar a axenda p¨²blica Non ¨¦ tanto unha cuesti¨®n de virar ¨¢ esquerda, sen¨®n cara a cidadan¨ªa

- Un exemplo: Galiza co galego. Pero se cadra o m¨¢is importante que aconteceu para o porvir do galego o pasado 17 de maio non ocorr¨ªa nas r¨²as de Monforte, todas engalanadas para conmemorar o grande poeta punk do Incio. Pasou nun modesto local de Compostela, onde transcorr¨ªa a asemblea de constituci¨®n de Galiza co galego (http://limiargalego.blogspot.com/), unha asociaci¨®n impulsada a trav¨¦s de Internet por un mangado de abnegados amadores que se propuxeron p¨®r en marcha unha rede escolar en lingua galega organizada e financiada polos propios usuarios co apoio da cidadan¨ªa. Desde hai un ano circulaba a iniciativa, cun primeiro obxectivo definido: atinxir tres mil adhesi¨®ns antes do 17 de maio. Se as consegu¨ªan, a iniciativa seguir¨ªa o seu cami?o; se non, arriaban.

Discreta pero teimudamente, ignorados pola Xunta, sen contar con grandes apoios de potentes organizaci¨®ns, caneando o escepticismo paralizante que enerva este pa¨ªs, vencendo a suspicacia dun sector do nacionalismo renitente ¨¢ iniciativa privada, Galiza co galego acadou o seu primeiro fito: m¨¢is de tres milleiros de apoios para p¨®rse a andar. Se esta iniciativa consegue o seu obxectivo final, crear unha rede escolar en galego, atinxir¨¢ o suceso m¨¢is relevante do galeguismo c¨ªvico en d¨¦cadas. Por iso merece o respaldo de toda a xente de ben. Entre outras raz¨®ns, porque est¨¢ marcando un cami?o. Se algunha lecci¨®n temos que extraer dos reveses dos ¨²ltimos tempos, ¨¦ que para seguirmos avanzando non podemos confiar nos gobernos. Teremos que apoiarnos nas nosas propias forzas. O idioma ¨¦ demasiado importante para deixalo a merc¨¦ dos vaiv¨¦ns electorais. Ou ten un apoio decidido da sociedade, que o mante?a a resgardo da barbarie rampante ("hace a?os que somos muy normalitos", Negreira dixit: xaora que o sodes, expulsando o galego das vosas vidas) e das manobras de a pataco de pol¨ªticos pito?os, ou est¨¢ condenado a morte. O galeguismo est¨¢ a pasar unha proba de lume.

- Indignados en acci¨®n. Se Galiza co galego ilustra a emerxencia da acci¨®n transversal e por abaixo, tam¨¦n nos advirte de que hai superar de vez unha de tantas dicotom¨ªas obsoletas que bloquean a comprensi¨®n dos novos fen¨®menos sociais: entre o estatal e o privado, temos que reivindicar o com¨²n. Precisamos emprendementos colectivos e autoxestionados en defensa do ben com¨²n, sexa este o idioma, ou outro calquera. O noso futuro depender¨¢ da capacidade de iniciativa da cidadan¨ªa para defender o com¨²n contra a piratar¨ªa, a desidia ou a rapina. As¨ª o comprendeu a mocidade xustamente indignada que decidiu colocar os seus problemas e a s¨²as reivindicaci¨®ns no medio e medio do espazo p¨²blico. A xente nova, que ve o seu porvir cegado pola crise, conseguiu por unha vez marcar a axenda p¨²blica, decote acaparada pola clase pol¨ªtica e a os seus altofalantes medi¨¢ticos. De s¨²peto, as lerias sobre o diferencial dos bonos, a fabulada negociaci¨®n con ETA e as liorti?as entre Xan e Peric¨¢n tiveron que deixar paso aos problemas reais das xentes, ¨¢s s¨²as frustraci¨®ns e aspiraci¨®ns, contados por elas mesmas.

Esa rapazada que se botou a acampar coa s¨²a indignaci¨®n por bandeira nas prazas baixo a consigna 'Democracia real xa' est¨¢ tam¨¦n sinalando o cami?o. Os resultados electorais do 22-M serviron para rubricar a mensaxe. ? de temer que os principais destinatarios desta non estean en condici¨®ns de escoitala. Pero tam¨¦n ¨¦ de esperar que os sectores m¨¢is din¨¢micos da sociedade, desta volta, non vaian resignarse. A indignaci¨®n abala transversalmente as bases da esquerda social e pol¨ªtica (http://bencomun.blogaliza.org/). A xente est¨¢ chegando ¨¢ conclusi¨®n de que hai que actuar por abaixo, horizontalmente e sen barreiras. Non ¨¦ tanto unha cuesti¨®n de virar ¨¢ esquerda, ¨¦ sobre todo unha cuesti¨®n de virar cara ¨¢ cidadan¨ªa.

- A Academia Galega e as mulleres. A mocidade condenada a vivir sen porvir ¨¦ un dos sectores que trae ar novo. Outro ¨¦ o das mulleres, que pugnan por fuxir da gaiola de cristal. A Real Academia Galega acaba de elixir novo membro de n¨²mero. Desde hai un par de anos, van eleitos cinco novos acad¨¦micos, entre os cales te?o a honra de contarme: Rivas, Gra?a, Monteagudo, Regueira e Fern¨¢ndez Ferreiro. Todos var¨®ns e ningunha muller. D¨¢se incluso o caso de que unha das prazas vougas correspond¨ªa ¨¢ finada Olga Gallego. Non vou discutir os nomes dos eleitos, pois todos e cada un son merecentes da distinci¨®n (po?amos entre par¨¦nteses o meu nome). Tr¨¢tase de que a RAG matine se non estar¨¢ a cometer unha grave inxustiza ao ignorar o peso real das mulleres na cultura galega de hoxe. E tam¨¦n de preguntarse polas raz¨®ns desa inxustiza. Unha ¨¦ evidente: a esmagadora maior¨ªa de homes na RAG.

Pero haber¨¢ tam¨¦n unha explicaci¨®n xeracional? Pode parecer unha evidencia que as academias deben estar compostas por persoas de idade provecta. Iso non ten por que ser as¨ª, e desde logo a nosa Academia ten nese aspecto unha traxectoria encomi¨¢bel. Falando de cor, oc¨®rrenseme uns cantos exemplos de acad¨¦micos que ingresaron antes ou por volta dos cincuenta anos. Cito a rumbo, sen contar os vivos: Cabanillas, Risco, Otero Pedrayo, Castelao, Garc¨ªa-Sabell, Carballo, Cunqueiro, Del Riego, ?lvarez Bl¨¢zquez, Pi?eiro, Casares. ? obvio que existen boas raz¨®ns para dar entrada na RAG a persoas de m¨¢is idade. Pero, sinceramente, un non pode deixar de pensar que a escasa sensibilidade dos acad¨¦micos ante a lacerante situaci¨®n de desigualdade de x¨¦nero pode ter que ver cunha formaci¨®n e unha mentalidade un tanto hors d'?ge.

Caros colegas: sigan abrindo as portas ¨¢ xente nova, pero non atranquen a porta ¨¢s mulleres. Hai sobexo onde escoller: brillantes ensa¨ªstas, cient¨ªficas sobranceiras, excelentes creadoras, humanistas admirables, poetas magn¨ªficas, xurdias profesoras. Todos e todas, comezando pola propia RAG, sairemos ga?ando. A Galicia que puxa por xurdir precisa dun alento novo. Para ceib¨¢rmonos do abrazo mortal da Galicia suicida que nos arrastra ao abismo.