Contra os 'escritores de verdade'

A literatura, que non ¨¦ un valor de seu nin garante nada, a sociedade -que non sabe que facer con ela- e a escritura sen expectativas. O vicio de estabular xente segundo marcas cronol¨®xicas -a alg¨²ns deles xa os chamaron outra vez nov¨ªsimos-, o espazo da cultura cando s¨® interv¨¦n como mercador¨ªa e a cuesti¨®n do idioma, que o atravesa todo. Destes asuntos e alg¨²ns m¨¢is falan catro autores nacidos entre 1984 e 1987. Ma?¨¢ participan no sexto congreso de autores mozos que organiza na Coru?a a Asociaci¨®n Galega de Escritores, Da tinta ¨¢ pegada dixital. Ning¨²n deles ten traballo estable.

Como preguntar por que se escribe ¨¦ de mal gusto, a conversa empeza polo lugar onde radica a¨ªnda a importancia da literatura. "O importante ¨¦ que valla para algo", resume a poeta Andrea Nunes Bri¨®ns . "Como xeito de se expresar e, amais, como forma de acci¨®n directa", di a autora do recente Todas as mulleres que fun (Cors¨¢rias) e Corrente do esquecemento, editado en 2007 por Aturuxo, o colectivo galego que defende os dereitos das sexualidades non heter¨®nomas. Gonzalo Hermo contrap¨®n a lentitude do discurso po¨¦tico ao "bombardeo semi¨®tico" na vida. "L¨ªa o outro d¨ªa sobre a linguaxe do fascismo, obscenamente directa, como a da publicidade. A poes¨ªa ser¨ªa a linguaxe do contrario".

Hermo: "? como se o discurso de Ana Roman¨ª ou Chus Pato callase nos homes"

Berta D¨¢vila: "Non penso en min como escritora profesional. Iso non existe"

Dicir compromiso literario -escribir para unha ¨¦poca, en sentido amplo- en Galicia activa outros repertorios. "No noso pa¨ªs s¨¦gueselle prestando moita atenci¨®n ¨¢ dimensi¨®n pol¨ªtica das elecci¨®ns literarias", responde desde f¨®ra Pablo Garc¨ªa, o ¨²nico sen formaci¨®n filol¨®xica (¨¦ xornalista), ga?ador do Premio Biblos en 2009 con Relato dun estalido xordo, supervisado por Manuel Rivas: "Iso expl¨ªcase porque non est¨¢n resoltas as cuesti¨®ns identitarias b¨¢sicas". Berta D¨¢vila, con dous poemarios (Corpo baleiro e Dentro), ga?adora do Biblos un ano antes con Bailarei sobre a t¨²a tumba, titelada por Agust¨ªn Fern¨¢ndez Paz, e interesada tam¨¦n nas formas fragmentarias (A arte do fracaso), dalle unha volta a Adorno cambiando os termos da barbarie: "Como non imos escribir dende o tempo no que vivimos e dende a situaci¨®n que temos coa lingua? Posici¨®naste en cada acto de escrita".

"O da literatura sempre ser¨¢ un discurso de resistencia mentres non se normalice o pa¨ªs", di Gonzalo Hermo (Crac, Barbantesa), no recordo de onde vimos. "? que ten que ser un discurso de resistencia", segue Nunes, que o estende cara a outras loitas transversais, m¨¢is postergadas na pol¨ªtica ou no ensa¨ªsmo que na sociedade. "Eu podo equiparalo ¨¢ situaci¨®n que hai con respecto ¨¢s mulleres que escriben. Hai moi poucas que asuman un discurso de x¨¦nero, que se reco?ezan como mulleres ¨¢ parte de escritoras. Hai outro sector de mulleres, bioloxicamente, que aspiran a ser escritores". Poucas probas sem¨¢nticas m¨¢is claras que falar de literatura de muller. "? aberrante", critica Nunes. "Escoitades por a¨ª chamarlle a algo literatura masculina?", pregunta D¨¢vila.

Interesado tam¨¦n nos pregos das identidades sexuais "e todo iso que Harold Bloom chamou despectivamente 'literatura l¨¦sbico-esquim¨®", Hermo insin¨²a un certo "medo a empregar certas etiquetas". "Por que non lle din literatura feminista?". A nova virilidade, categor¨ªa en uso no mundo anglosax¨®n desde os noventa, ten percorrido en Galicia. "Ser¨¢ un tema estrela", xulga Hermo. "? como se o discurso de Chus Pato ou Ana Roman¨ª callase nos homes. Velo en Samuel Solleiro ou Mario Regueira, cando fai unha poes¨ªa de tipo er¨®tico que non tende ¨¢ dominaci¨®n".

Arrombadas as datas de produci¨®n para facer marca xeracional, alg¨²ns deles te?en citado como compa?eiras de viaxe a coet¨¢neas como Alicia Fern¨¢ndez, Oriana M¨¦ndez ou Xiana Arias. Non ven li?as de continuidade cos noventa. Nin cos oitenta. Pablo Garc¨ªa res¨²meo moito: "A min g¨²stame Eva Moreda". "A todas nos gusta Chus Pato", di Nunes, "e todas vivimos o Prestige, o non ¨¢ guerra, o da LOU e a derrota do bipartito". "Todo marca, pero eu roubo ¨¢s mi?as coet¨¢neas como a xente de 60 anos", engade. Hermo complexiza o tema: "Cando Berta decide citar a determinadas escritoras dos noventa [Enma Pedreira] non as est¨¢ canonizando, pero si as pasa de tempo. O interesante disto ¨¦ a que autores imos silenciar e cales imos acoller". D¨¢vila, lectora de Valente, Cunqueiro ou Sylvia Plath en p¨¦ de igualdade, volve sobre o ensino e a desprotecci¨®n do idioma: "Todas n¨®s estudamos galego na escola, lemos al¨ª a Fern¨¢ndez Paz. A xente de antes non puido, e pode que as xeraci¨®ns vindeiras non vaian ter a mesma sorte".

Ning¨²n ten medo de acabar institucionalizado. Outra cousa ¨¦ inserirse na hexem¨®nica praza do escritor e profesor. Nos noventa xa era lei a en¨¦sima morte da literatura, pola forza corrosiva da mercanc¨ªa, na medida en que aspira a ser reco?ecida. Aqu¨ª axuda a febleza do mercado cultural galego, pero a cuesti¨®n, cinguida ao extracto que segue, non ¨¦ esa:

Nunes: A min non ¨¦ que me dea igual o sistema literario, dame igual o tema das elites.

D¨¢vila: ? como dicir "escritores de verdade". Eu non te?o vontade de traxectoria, non penso en min como escritora profesional. Iso non existe.

Hermo: E se vos din "far¨ªas unha novela para tal data, pag¨¢mosche tanto ao mes"?

Nunes: Eu, no momento no que estou, acepto fixo [ri].

O congreso ao que asisten ma?¨¢ d¨¢ para falar da construci¨®n de novos discursos literarios, partillando artes visuais e sonoras, coas ferramentas da Rede. Habendo trasvases entre o papel e o dixital, e ao rev¨¦s -Olalla Coci?a, Xabier Cid ou Eduardo Est¨¦vez-, D¨¢vila bota en falta novas gram¨¢ticas con linques e imaxe: "Iso si que non o vexo tanto". Pablo Garc¨ªa relativiza o discurso dalg¨²ns petrucios do papel -Cormac McCarthy afirmou que o cerebro dos lectores xa non dar¨ªa filtrado Moby Dick por falta de concentraci¨®n- con humor. E con Crime e castigo: "Raskolnikov seguir¨¢ aliment¨¢ndose coas nosas horas de lecer mentres as persoas sexan persoas. O problema xorde se n¨®s xa non estamos afeitos a ser receptores activos de textos complexos". A culpa, se a houbera, ¨¦ plural: "Do Land R¨®ber, A Solaina e Jos¨¦ Ram¨®n de la Morena, entroutros".