Os m¨²sicos do pa¨ªs falan a lingua de Miles

Durante moito tempo a identificaci¨®n entre Galicia e a m¨²sica folk foi algo c¨¢seque natural, porque a maior¨ªa dos grupos galegos que alcanzaban notoriedade f¨®ra fac¨ªan este tipo de m¨²sica. Pero dende hai alg¨²n tempo, isto foi mudando e ultimamente xa non sorprende escoitar nun programa da radio p¨²blica estatal que o jazz que chega dende Galicia ¨¦ do mellor que se pode atopar nestes momentos no panorama espa?ol. Diso son responsables m¨²sicos que non chegan aos 40 anos, coma Xacobe Mart¨ªnez Antelo, Abe Rabade, Max G¨®mez, Xan Campos ou Virxilio da Silva. Pero non se pode esquecer que nos tempos en que o jazz en Galicia era unha rareza os que prenderon o lume foron xente coma Baldo Mart¨ªnez, Alberto Conde ou Nani Garc¨ªa.

Resultar¨ªa un "sinsentido" crear un estilo de jazz galego moi marcado

Mart¨ªnez lembra os tempos nos que tocaban este estilo "catro gatos"

Xa non sorprende escoitar o son do jazz galego nunha emisora estatal

Galicia non ¨¦ Nova Orle¨¢ns pero ¨¦ indubidable que algo est¨¢ a acontecer

Como adoita acontecer con este tipo de cuesti¨®ns, os protagonistas do fen¨®meno non son quen de explicar as causas do mesmo. Alg¨²ns mesmo prefiren non calificar a situaci¨®n actual coma dunha explosi¨®n do jazz en Galicia, sen¨®n que falan de que xurdiu toda unha xeraci¨®n de "moitos e moi bos m¨²sicos", como sinala o contrabaixista Xacobe Mart¨ªnez, quen salienta tam¨¦n o bo ambiente que existe entre os m¨²sicos de jazz galegos da s¨²a xeraci¨®n, cos que colabora en diversos proxectos. "O que noto cando tocamos f¨®ra ¨¦ que a xente se sorprende moito de que te?amos tantos m¨²sicos de jazz de boa calidade nun lugar sen tradici¨®n neste tipo de m¨²sica. Acabo de tocar no festival de La Paz, que fixo a edici¨®n 25, e res¨²ltalles abraiante que ve?amos dun lugar coma Galicia", explica. O que bota en falla Mart¨ªnez para consolidar o bo momento do jazz ¨¦ unha maior profesionalidade por parte dos programadores culturais en Galicia. "O programador ¨¦ importante, porque ¨¦ quen debe po?er en contacto ao p¨²blico coas cousas que se est¨¢n escoitando no mundo. O que ocorre ¨¦ que a maior¨ªa dos programadores non son profesionais e cando hai un valente moitas veces non obt¨¦n o apoio que necesita para desenvolver o seu traballo".

Baldo Mart¨ªnez, tam¨¦n contrabaixista e fundador de grupos m¨ªticos coma Clunia ou Zyklus, sinala que o gran momento do jazz en Galicia responde a distintos factores, entre os que se atopan o traballo desenvolvido polos m¨²sicos m¨¢is veteranos e cunha certa facilidade coa que contan os galegos para producir m¨²sica de calquera tipo. "Temos algo de particular que facilita o noso achegamento ao jazz. Por un lado somos aventureiros e tam¨¦n moi teimudos e por iso logramos o que nos propo?emos", indica Mart¨ªnez, quen lembra os tempos nos que en Galicia os que tocaban jazz eran "catro gatos" e non contaban coas posibilidades de alcanzar unha formaci¨®n axeitada neste estilo musical. Agora est¨¢ ao alcance da man.

O m¨²sico ferrol¨¢n non ten moi claro que os m¨²sicos galegos podan consolidar unha marca jazz¨ªstica propia coma ocorre en Escandinavia ou en Francia. Para el, o verdadeiramente importante ¨¦ que os m¨²sicos conten cos medios axeitados para poder desenvolver a s¨²a m¨²sica. "O bo de todo isto que pasou nos ¨²ltimos anos ¨¦ que cada vez hai m¨¢is festivais e concertos nos que se escoita jazz", concl¨²e.

Un dos vencellos que unen aos pioneiros do jazz galego coas novas xeraci¨®ns ¨¦ o pianista Abe R¨¢bade, quen por idade poder¨ªa ubicarse no grupo dos novos, pero que conta xa cunha longa traxectoria que o leva a ocupar un lugar intermedio entre eles e os que abriron cami?o. O pianista compostel¨¢n salienta o feito de que a explosi¨®n do jazz en Galicia non se limite aos instrumentistas sen¨®n que tamen chegue aos compositores. Sobre a facilidade coa que os m¨²sicos galegos chegan ao jazz, R¨¢bade apunta que pode ter algo que ver o feito de que a m¨²sica tradicional galega te?a un car¨¢cter ternario moi marcado. "Iso pode influ¨ªr dalg¨²n xeito, a¨ªnda que tampouco hai que ponderar demasiado a presenza deste factor, xa que a exposici¨®n que temos nestes momentos ¨¢ m¨²sica tradicional ¨¦ moi limitada, sobre todo nas cidades", indica R¨¢bade, quen nestes d¨ªas confesa sentirse emocionado ante a viaxe que vai emprender cara a Santiago de Chile nos pr¨®ximos d¨ªas para presentar no festival de jazz da capital austral o seu ¨²ltimo disco, Zigurat.

R¨¢bade explica que ser¨ªa un "sensentido" tratar de construir un estilo de jazz cunha marcada identidade galega xa que "o jazz ¨¦ impuro por natureza ao nacer en Am¨¦rica como resultado da mestura entre a influencia europea e africana". De todos os xeitos, s¨ª que cita exemplos nos que se mesturaron elementos propios do jazz cos da m¨²sica tradicional galega, coma ¨¦ o caso do que ¨¦l mesmo puxo en marcha co proxecto Rosal¨ªa XXI. "O que si penso ¨¦ que os pobos te?en un xeito espec¨ªfico de ollar cara ao mundo e iso refl¨ªctese na m¨²sica que facemos", di.

Un dos exemplos m¨¢is evidentes da mestura que sempre implica o jazz ¨¦ a m¨²sica composta polo pianista cangu¨¦s Xan Campos, quen con tan s¨® 23 anos presentou este ano Orixe cero, o seu segundo disco como l¨ªder do tr¨ªo co que toca, no que est¨¢n presentes as influencias da electr¨®nica, a m¨²sica cl¨¢sica e o rock. Campos tivo o seu primeiro contacto co jazz no Seminario Permanente de Pontevedra, no que destaca a figura do organizador Luis Carballo, ao que atopou traballando al¨ª xunto ao propio Abe R¨¢bade e a Paco Charl¨ªn. Logo marchou a San Sebasti¨¢n, onde foi o alumno m¨¢is novo en acadar o grao superior en jazz con 21 anos.

No Pa¨ªs Vasco comprobou como a colaboraci¨®n que caracteriza aos m¨²sicos galegos de jazz non ¨¦ tan habitual noutros lugares: "A xente vi?a decirme que ti?an envexa polo ambiente que temos en Galicia entre os m¨²sicos de jazz". Sobre a aparici¨®n nestes ¨²ltimos tempos de moitos m¨²sicos de jazz en Galicia, indica que semella un fen¨®meno que se retroalimenta despois de que nos ¨²ltimos anos proliferansen os concertos e os festivais de jazz. "Un exemplo t¨¦molo en Cangas, onde dende hai dez anos se retomou un festival que xa exist¨ªa nos setenta e que agora cada vez vai medrando m¨¢is na sua importancia", sinala o pianista do Morrazo.

O caso de Campos ¨¦ moi indicativo da importancia que sup¨®n unha iniciativa coma o Seminario de Jazz de Pontevedra para achegar esta m¨²sica aos m¨¢is novos. No que coinciden todos os m¨²sicos ¨¦ que a aparici¨®n de m¨¢is salas e festivais nos que presentar os seus temas ¨¦ a mellor forma de garantir que a actual colleita de bos m¨²sicos non quede a¨ª e sigan xurdindo novos talentos. Galicia non ¨¦ Nova Orle¨¢ns, pero ¨¦ indubidable que algo est¨¢ a acontecer para que o jazz feito polos m¨²sicos galegos soe con m¨¢is forza ca nunca.