A Galicia distra¨ªda

Te?o nas mans un libro de conversas excepcional. Un libro, como quen di, que fala e interpreta, que se le con banda sonora, que move e conmove o max¨ªn coas experiencias da vida en papel e fragmentos da obra en disco incorporado. Tr¨¢tase de Diabolus in m¨²sica. Conversas con Rogelio Groba, por Manrique Fern¨¢ndez, editado por Galaxia. Un agasallo est¨¦tico e un acto de xustiza a un tempo. Se hai un silencio doente ¨¦ o que pode percibir un mestre da m¨²sica. Talvez por iso, as opini¨®ns expostas te?en por remate un molto fortissimoque moito pode dar que falar.

Pregunta con intenci¨®n Manrique Fern¨¢ndez: ¡°Dende determinados sectores tr¨¢tase de convencernos de que Galicia ¨¦ unha potencia cultural que o ¨²nico que necesita ¨¦ facerse visible. Dende a s¨²a perspectiva, ?somos, realmente, unha potencia cultural?¡±.

E velaqu¨ª a interesante resposta de Rogelio Groba: ¡°Claro que si, non temos que sentir complexo ning¨²n perante ningu¨¦n. O problema que ten Galicia ¨¦ que se loita contra a nosa cultura dende dentro, impedindo que asome a cabeza. O inimigo de Galicia non est¨¢ f¨®ra das nosas fronteiras, est¨¢ dentro. Permitimos que os nosos pol¨ªticos vaian a Madrid a votar en contra do que nos beneficia, deixamos que as nosas empresas emigren e paguen impostos noutras comunidades, e permitimos que os nosos artistas morran afogados na apat¨ªa e na desidia. Nese sentido somos bastante parvos¡±.

A min par¨¦ceme ben valente un libro que remate as¨ª, dicindo por unha banda que somos ¡°unha potencia¡± e, por outra, que ¡°somos bastante parvos¡±. A cousa pr¨¦stase a unha simbiose inquietante, pois tam¨¦n hai potencias parvas e parvos moi potentes.

Ocorre que non estamos afeitos a que se fale as¨ª, e en p¨²blico, estilo santa Clara. Mais coido que ¨¦ procedente o paradoxo que ao seu xeito expresa Groba. Hai unha cultura apassionata, con delicatezza, crescendo, molto vivace, con spirito, e unha pol¨ªtica con sordini, piangevole, minore. O resultado: un pa¨ªs arr¨ªtmico, esmangoletado. Abatido e sen ¨¢nimos.

O compositor, nado en Gul¨¢ns (Ponteareas) en 1930, era xa aos 13 anos solista na banda de m¨²sica A Uni¨®n. Formouse nos anos sesenta en pa¨ªses europeos, nomeadamente Suiza. Co?ece ben o pa¨ªs, por dentro e por f¨®ra. Interpreto que cando o mestre di que ¡°somos bastante parvos¡±, o que quer dicir ¨¦: ¡°Estamos distra¨ªda¡±. ? unha expresi¨®n popular, ir¨®nica, da Galicia que se reco?ece historicamente distra¨ªda.

Coido que o natural nestes tempos ¨¦ estar distra¨ªdo. Ma non troppo, pero despistado. Os que non andan despistados, andan nas verzas e non ven a horta. A mi?a d¨²bida sobre o actual Goberno auton¨®mico ¨¦ se anda soamente distra¨ªdo ou anda tam¨¦n nas verzas. Cando se chega a unha situaci¨®n de Urxencias ateigadas nos hospitais, con doentes ¨¢ espera 72 horas, coido que se anda xa al¨¦n das verzas. Claro que oiremos a lada¨ª?a que todo o explica.

¡ªA culpa ¨¦ do bipartito!

Ser¨¢ cousa do despiste, mais a verdade ¨¦ que eu xa nin me lembro do que era e cando foi o Devandito Bipartito. Foi antes ou despois de Breog¨¢n? Funcionaba daquela o Castromil? Estaba a¨ªnda no seminario Bautista ?lvarez?

¡ªA culpa ¨¦ do bipartito!

Na colecci¨®n Costa Oeste, tam¨¦n en Galaxia, v¨¦n de sa¨ªr a novela de ciencia ficci¨®n 2044, de Eduardo Santiago. Te?o que mirala ben. Para ser cr¨ªbel, amigo Eduardo, ten de haber un presidente da Xunta que explique a emigraci¨®n extraterrestre co retrouso: ¡°A culpa ¨¦ do bipartito!¡±.

A idea da Galicia distra¨ªda collina prestada dun artigo macanudo que aparece no ¨²ltimo n¨²mero de Irimia, co t¨ªtulo Invisibles, e asinado por Teresa Souto. Al¨ª dise: ¡°Non est¨¢s deprimido, est¨¢s distra¨ªdo, distra¨ªdo da vida que te poboa¡±. Coido que axeitado un certo paralelismo colectivo: ¡°Galicia non est¨¢ deprimida, est¨¢ distra¨ªda, distra¨ªda da vida que a poboa¡±.

Irimia ¨¦ un milagre, hai que dicilo, e non s¨® porque sexa a ¡°revista quincenal de crentes galegos¡±. Vai xa polo n¨²mero 849, e con 32 anos de vida. Unha publicaci¨®n de feitura sinxela, de impresi¨®n bicolor, o que d¨¢ unha proximidade ao collela nas mans. Feita con rigor e calidade, e tam¨¦n cunha certa paix¨®n cr¨ªtica, na que non se oculta o sentido da ollada, a perspectiva cristi¨¢ e comunitaria. Por iso est¨¢ escrita en galego arameo.

A min s¨¦ntame moi ben esta vitamina que me chegou xa dende os tempos m¨¢is activos do profeta Chao Rego. Lendo Irimia, s¨ªntome un cu¨¢quero ou algo as¨ª. Non vou entrar agora na mi?a c¨¢mara escura, nese santuario ¨ªntimo onde un garda as crenzas. Lembro como unha peza sublime da antolox¨ªa da iron¨ªa o serm¨®n que lle botou o pai a Heinrich Heine, cando lle comentou que ¨ªa estudar filosof¨ªa: ¡°Ti podes ser todo o fil¨®sofo que queiras, mais pr¨¦goche que non digas en p¨²blico o que pensas, pois prexudicar¨ªas os meu negocio se os meus clientes se decatasen de que te?o un fillo que non cre en Deus¡±.

Hai, si, unha Galicia distra¨ªda e outra que est¨¢ en respigar. Millet fixo un cadro inesquec¨ªbel coas respigadeiras, as mulleres que apa?aban as espigas despois da ceifa. L¨¦mbrome desa pintura de Millet cada vez que vexo as mulleres mariscadoras, algueiras, labradoras. As que andan a rebusca, ¨¢s piringallas, as galelas das vides, ¨¢ zanqu¨ªa das casta?as. Hai un filme desa fasqu¨ªa inesquec¨ªbel, inspirado nas respigadeiras contempor¨¢neas, Les glaneurs et la glaneuse, da francesa Agnes Varda.

A¨ª vemos un mundo que resiste e re-existe ¨¢ marxe da opulencia. Sorprendente, creativo. Aqu¨ª pasamos en pouco tempo de estar na beira da extinci¨®n dos medios en galego, e en pouco tempo vemos non un volti subito, pero si un animato de valor extraordinario, en papel e no virtual. Non se mante?en por Espa?a adiante moitas revistas que te?an a fondura alternativa de Tempos Novos, que vai xa polo n¨²mero 177, e que participa desa iniciativa da realidade intelixente que ¨¦ a campa?a Vitaminas para o galego para crear novos medios en televisi¨®n, prensa, internet e radio.

Si, todo semellaba esmangoletado. Un pa¨ªs abatido e sen ¨¢nimos. Mais aparecen as respigadeiras e as mulleres anfibias. E atopan alimento no invis¨ªbel.