Reacci¨®n antipedag¨®xica

Desde hai uns anos aflora un reaccionarismo profundo defendido cunha argumentaci¨®n ilustrada. Crit¨ªcanse cousas que non funcionan ben na vida p¨²blica e prop¨®?ense como alternartiva medidas regresivas, pouco e pouco en¨²nciase un programa pol¨ªtico ideol¨®xico que custiona a democracia e propugna unha regresi¨®n. T¨¦?olle chamado a este movemento ideol¨®xico "a dereita pija¡±, obxecci¨®ns aos cambios que fixeron da sociedade espa?ola unha sociedade menos inxusta, menos feroz e que repartiu un pouco mellor as oportunidades. Cr¨ªticas ilustradas, pero desde posici¨®ns fondamente clasistas.

A falar claro, falo de min, son un producto deses cambios sociais. Grazas aos cambios no sistema educativo propiciados pola tutela dos EE.UU. e o FMI nos anos cincuenta, cando Franco ficha aos tecn¨®cratas do Opus Dei, puiden ter estudos que me permitiron moverme dentro da sociedade f¨®ra dos espazos dos meus maiores. Como lle ocorreu a tantos. Tr¨¢tase dun fen¨®meno hist¨®rico dun calado sociol¨®xico enorme, hai cincuenta anos estudaba unha minor¨ªa seleccionada socialmente e hoxe estuda a totalidade dos rapaces e rapazas. En cumprindo os dez anos nenos e nenas abandonaban a escola e entraban a traballar nun taller ou almac¨¦n, hoxe est¨¢n na aula cos demais rapaces. Quen non co?eceu esas realidades pode que en falando da educaci¨®n estea a falar do que ignore, por m¨¢is carreiras que te?a e por m¨¢is citas cient¨ªficas que aduza. Porque se non falamos diso, de que estamos a falar?

A sociedade cambiou profundamente, e hai cousas que se perderon e que facemos en falta. As¨ª e todo, non idealicemos de m¨¢is ao pasado: non hab¨ªa boas maneiras, era sumisi¨®n; non hab¨ªa orde social, era violencia e medo; non hab¨ªa civismo, era salvaxismo estabulado. Con todo o que nos molesta desta sociedade ¨¦ infinitamente m¨¢is humana que a que co?ec¨ªn na mi?a primeira infancia, e xa non falo da de antes. Aqu¨ª, quitados escas¨ªsimos ambientes sociais que pr¨¢cticamente desapareceron coa guerra, apenas houbo cultura c¨ªvica. O que houbo foi moita inxustiza, a que padeceron desde as mulleres aos xornaleiros dos terratenientes andaluces, os mineiros, os operarios, o campesi?ado todo, os mari?eiros, as persoas diferentes por raz¨®ns de ideolox¨ªa, sexualidade¡­Non hai un "antes" ao que regresar en ning¨²n campo, menos a¨ªnda na educaci¨®n. As insuficiencias e os males do noso tempo e da sociedade espa?ola manif¨¦stanse antes de nada nas aulas (s¨® o profesorado e os traballadores da sanidade saben como ¨¦ este pa¨ªs por dentro). O profesorado afronta problemas que piden soluci¨®ns, pola contra a administraci¨®n ofrece m¨¢is burocracia para enredar e recortes para agravar as deficiencias.

Mais a soluci¨®n aos problemas non vai ser negar a sicolox¨ªa e, sobre todo, a pedagox¨ªa. O "Panfleto antipedag¨®gico" de Ricardo Moreno concitou a ese novo conservadurismo ilustrado, hai nel cr¨ªticas razonadas que merecen ser atendidas reco?ec¨¦ndolle raz¨®n aqu¨ª ou al¨ª, por¨¦n hai unha distancia humana tan grande entre a figura do profesor que debuxa e as outras persoas que habitan as aulas, o alumnado, que me pareceu un libro trist¨ªsimo. Desesperanzador e involuntariamente clasista; insisto no "involuntariamente". O libro, ante a realidade social complexa e conflictiva que temos diante, evoca un mundo que nunca existiu realmente: f¨®ra das aulas con alumnos aplicados e en harmon¨ªa hab¨ªa nenos escravos do traballo. A cada vez m¨¢is voces van conformando ese coro ubicuo que canta ¨¢ liquidaci¨®n dos cambios na educaci¨®n: a LOE, a LOXSE, os equipos pedag¨®xicos¡­

Est¨¢ esquecida Ferrer i Guardia, Rosa Sensat ou Freinet, porque o programa de democratizaci¨®n da sociedade da oposici¨®n antifranquista foi diluido, licuado e burocratizado, mais o impulso pedag¨®xico ¨¦ imprescind¨ªbel se non queremos que o sistema educativo sexa unha m¨¢quina de anular persoas. Precisamos correxir os erros da educaci¨®n destas d¨¦cadas, mais non voltar a un sistema educativo dunha sociedade afortunadamente extinguida. Non hai que criticar as cousas boas conquistadas, esas debemos pedir que funcionen ben, o que hai que criticar ¨¦ o que nos est¨¢n a quitar agora. Que non privaticen a educaci¨®n como esperanza para todos os rapaces e rapazas.