Retorno a Britania e nazis en Vigo

Dende alg¨²ns sectores culturais sempre se sostivo a idea de que o libro galego deb¨ªa medrar ocupando novos espazos que lle permitisen chegar a nichos de p¨²blico non considerados, de entrada, como lectores habituais no noso idioma. Conquistalos pola forza dos feitos, isto ¨¦, polo interese e a calidade dos produtos que ofrece o sector editorial galego, para rematarmos de vez cos prexu¨ªzos que act¨²an como unha barreira invisible que afasta a tantos p¨²blicos potenciais da lectura en galego. Como parte desa estratexia poder¨ªa considerarse a publicaci¨®n de Un pozo moi fondo do doutor Jos¨¦ Luis Iglesias Diz, un manual b¨¢sico sobre os trastornos alimentarios escrito por un veterano pediatra do hospital de Santiago que leva toda a vida tratando adolescentes con esas patolox¨ªas. Un pozo moi fondo combina o rigor cient¨ªfico do profesional co alento divulgativo de quen ¨¦ plenamente consciente da necesidade de achegar informaci¨®n asequible e de calidade a familiares, ensinantes ou simplemente persoas interesadas por un problema de sa¨²de que ameaza ¨¢s novas xeraci¨®ns.

En canto ¨¢s novidades narrativas destes ¨²ltimos meses, comecei a lectura de Morgana en Esmelle de Bego?a Caama?o cunha certa canseira, froito da saturaci¨®n art¨²rico-cunquieri¨¢ tras o centenario do escritor no 2011. Mais a obra engaioloume por raz¨®ns varias. En primeiro lugar, pola intelixente desenvoltura con que a escritora manexa todo ese magma da materia de Breta?a por unha banda, e do macrotexto cunqueiriano por outro: o resultado ¨¦ un singular¨ªsimo equilibrio entre a tradici¨®n e a rescritura do mito, unha harm¨®nica convivencia entre Morgana e Felipe de Amancia que semella o m¨¢is natural do mundo. Caama?o ¨¦ quen de ofrecernos unha nova reconstruci¨®n plenamente coherente da historia art¨²rica, da filiaci¨®n do rei, do seu matrimonio con Xenebra e a s¨²a relaci¨®n con Morgana¡­ ao tempo, conv¨ªdanos a pescudar na identidade de Merl¨ªn, que aqu¨ª resulta un personaxe clave na historia de Britania e moito m¨¢is rico, profundo e sedutor ca o meigo de Esmelle que creara don ?lvaro. En segundo lugar, pola calidade dunha prosa que se vai dotando dun ritmo propio que se nos imp¨®n. Combinando tres fontes, que son tam¨¦n tres puntos de vista diversos e complementarios, o texto artic¨²lase por medio dun coro de voces que se alternan en convincente polifon¨ªa.

As rapazas de Xan, a primeira novela de Manuel Iglesias Turnes, deixoume un tanto at¨®nita. ? unha curiosa mestura: un algo de conto popular, outro pouco de fadas (Carmela non deixa de ser unha sorte de Cinsenta rural), un chisco de ap¨®logo moralizante e un moito de costumismo antropol¨®xico. O p¨²blico dir¨¢ agora se este tipo de textos est¨¢n definitivamente caducos ou se poden suscitar de novo o seu interese, investidos para as novas xeraci¨®ns dunha dimensi¨®n documental, na medida en que levantan acta dunha realidade que para eles ¨¦ xa historia.

De cando en vez c¨®mpre lembrar que os premios literarios non s¨® valen para canonizar textos e autores, para descubrir textos singulares e novos talentos ou para confirmar outros xa consolidados. A s¨²a utilidade transc¨¦ndeos pois adoitan deixar un rego de obras notables que chegan, antes ou despois, a mans lectoras. Ese ¨¦ o caso de Os fillos do mar de Pedro Feijoo, finalista do Xerais 2011, e unha pensa que non se quer¨ªa ver na dif¨ªcil tesitura ¨¢ que se enfrontou aquel xurado que tivo que decidir entre este texto e o Extramunde de Xavier Queipo, que finalmente obter¨ªa o prezado galard¨®n. Os fillos do mar ¨¦ unha extensa novela de aventuras na que a trama comparte protagonismo coa cidade de Vigo, que Feijoo nos convida a redescubrir, tal ¨¦ a capacidade vivificadora da s¨²a ollada.. Se cadra, hai demasiados elementos nesta trama: nazis, exiliados, tesouros, herdanzas, amor, crimes¡­ pois coa xenerosidade propia do novel, Feijoo utiliza m¨¢is materiais dos que precisar¨ªa para edificar esta poderosa maquinaria ficcional. A novela reivind¨ªcase como un best-seller: innecesario exercicio de modestia, pois o texto pos¨²e m¨¦ritos propios dun escritor con mai¨²sculas; por exemplo, o protagonista, debuxado con sutileza e humor nos seus labirintos existencias e ben afastado do estereotipo que caber¨ªa agardar en obras deste tipo.

E para os que gustan de emoci¨®ns fortes, Agust¨ªn Fern¨¢ndez Paz conv¨ªdanos a experimentalas cunha dobre aposta polo terror fant¨¢stico. Por unha banda, coa recuperaci¨®n de Aire negro para a colecci¨®n Narrativa de Xerais, unha novela xa publicada en 2000 e que mant¨¦n intacta a s¨²a capacidade de intriga. Como novidade, As fronteiras do medo, unha maxistral colecci¨®n de relatos. Ambas, imprescindibles para amantes do x¨¦nero de todas as idades, poden ser axeitadas lecturas para partillar en familia.

No eido do ensaio, un par de novidades que prometen intensas horas de lectura: a magna biograf¨ªa de Manuel Murgu¨ªa por Xos¨¦ Ram¨®n Barreiro, longamente agardada, permitir¨¢ non s¨® unha revisi¨®n ponderada da figura do historiador e intelectual sen¨®n tam¨¦n un mellor co?ecemento da historia da Galicia daquel tempo; e a luz que o libro poida deitar sobre Rosal¨ªa de Castro, a¨ªnda que sexa indirecta, ¨¦ un dos seus aspectos que suscita maior expectaci¨®n. Canto a Fisterras atl¨¢nticas de Santiago Lamas, non se enganen cun t¨ªtulo que na mi?a opini¨®n resulta, por incerto e t¨®pico, pouco alentador: escribindo cunha fluidez non exenta dunha certa distancia humor¨ªstica, Lamas articula unha visi¨®n persoal¨ªsima da nosa identidade, allea a calquera esencialismo e de vocaci¨®n cosmopolita. Lamas pescuda na xen¨¦tica e na literatura, bota man de falsarios e heter¨®nimos, viaxa a Escocia e aos Alpes, dialoga con Castelao e cos detectives hard boiled, e consegue unha obra tan pouco sentenciosa, tan ¡°borrosa¡± (por tomarlle prestado o termo ao propio Lamas) coma informativa e entretida.

En poes¨ªa, non deixen de viaxar con Lorena Souto polas ¡°rutas perdidas que abren as s¨²as portas¡± no noso baleiro. O seu poemario Fase de trema poder¨ªa ser a traduci¨®n po¨¦tica dunha crise esquizoide se non fose porque unha se reco?ece doadamente nese eu l¨ªrico no que ecoan e confl¨²en voces das mulleres que somos, das que quereriamos e non quereriamos ser, das que nos precederon, das que seremos (ou non) , das que a xente quere que sexamos¡­ F¨¢lanos dende tan preto esa voz, dende tan dentro, e cunha linguaxe tan transparente, que semella ser a nosa, e de a¨ª xorde a inquietude que sementa en n¨®s este poemario, m¨¢is impactante a¨ªnda pola s¨²a falta absoluta de grandilocuencia.