D¨ªa nacional e crise total

¡°A¨ª por Santiago¡±, dicimos ¨¢s veces para refer¨ªrmonos a un momento do ano, esta fin de Xullo. Cando dicimos as¨ª, Santiago conf¨²ndese co sol do ver¨¢n que visita a terra e a alimenta, ¨¦ un resto do vello coraz¨®n agrario do pa¨ªs que a¨ªnda vai en n¨®s (estou a ver a¨ªnda ao meu av¨® Jos¨¦ Benito fardado de traxe e chapeu de patr¨®n que baixaba a Santiago ¨¢ feira ver os animais, comer polbo). A festa de Santiago ¨¦ xente nas praias a patuxar e barullar ou deitada na herba ou nos comedores das casas a comer churrasco, sardi?as¡­ A¨ª anda a sabidur¨ªa m¨¢is profunda, a alegr¨ªa de querer vivir.

Mais, de contino en falando do 25 de Xullo alonx¨¢monos desta celebraci¨®n do sol e o ver¨¢n e confund¨ªmonos , esquecemos que ¨¦ un d¨ªa feirado: unha festa debe de ser unha pausa nos traballos e nas ansias. O 25 de Xullo, o D¨ªa Nacional de Galicia, debera ser unha festa colectiva e non o ¨¦. ? un d¨ªa conflictivo pois cont¨¦n todas as contradici¨®ns e conflictos que mante?en a Galiza na s¨²a trampa hist¨®rica: encerrada dentro da historia da Espa?a e encerrada en si propia. E unha festa conflictiva internamente non ¨¦ festa, pois falta a alegr¨ªa.

O 25 de Xullo semella ser varios d¨ªas distintos ou m¨¢is ben ¨¦ un d¨ªa que ten moitos donos. Son os seus donos os xerarcas do estado espa?ol, xente da banda cruzada no peito: os monarcas e tam¨¦n os bispos que coroan monarcas, os presidentes de goberno e os gobernadores civ¨ªs. ¡°Santiago patr¨®n de Espa?a¡±, pend¨®n da Espa?a m¨ªtica e eterna que so?an os espa?olistas e que outros aborrecemos. Mais, se ollamos al¨¦n do que temos diante, tam¨¦n veremos que ese rito ¨¦ un residuo hist¨®rico moi significativo: a Galiza, o reino que foi engulido e negado paradoxalmente ¨¦ o lugar onde te?en que acudir os reis cando queren rendir tributo ¨¢ orixe. Ese ritual que hoxe case carece de significado ¨¦ o reco?ecemento de que Santiago foi a cabeceira do reino que acabou sendo o estado espa?ol.

Ritos caducos, sen d¨²bida, pois cos ollos da cidadan¨ªa actual implican a submisi¨®n do poder pol¨ªtico ao relixioso, implican a tutela da democracia espa?ola pola curia cat¨®lica. Unha orixe que non se pode negar, a¨ª est¨¢ o tributo. Por¨¦n, realmente ¨¦ un acto ao que xa ningu¨¦n lle ve o sentido non sendo a Igrexa cat¨®lica espa?ola que aproveita cada ano para lernos a s¨²a cartilla pol¨ªtica.

Mais tam¨¦n os galeguistas loitaron sempre polo d¨ªa. Os galeguistas republicanos inauguraron ¡°os mitins das arengas¡±; baixo o franquismo logo, as misas por Rosal¨ªa era un acto de afirmaci¨®n galeguista e lembramos as manifestaci¨®ns nos ¨²ltimos anos do franquismo. E a¨ªnda lembramos como nos anos oitenta se lles prohib¨ªa a entrada no casco vello da cidade aos nacionalistas galegos: quer¨ªan todo Santiago para eles, para o botafumeiro e os ritos do poder do estado. Por¨¦n, o nacionalismo galego actual, a diferencia do galeguismo republicano que soubo unir e dirixir, carece de peso abondo para que as s¨²as ideas e celebraci¨®ns penetren na sociedade e se fagan de todos.

E as¨ª o D¨ªa da Patria Galega, como din os nacionalistas, ou D¨ªa Nacional de Galicia, que ese ¨¦ o seu nome oficial, transcorre como unha xornada partidista; cada partido cel¨¦brao ¨¢ s¨²a maneira, para uns ¨¦ un d¨ªa de mostrar m¨²sculo na r¨²a e para outros un tr¨¢mite m¨¢is ou menos inc¨®modo ou un parip¨¦. Para alg¨²ns ¨¦ unha cousa inc¨®moda que lles po?en nas mans e que adoecen por desfacerense dela.

Ilustra a nosa incapacidade colectiva que non poderemos evitar que neste 25 de Xullo o tema de fondo sexa o sacro esperpento do roubo do C¨®dice. Foi Xelm¨ªrez o autor intelectual do C¨®dice Calixtino, que non ¨¦ unha mera gu¨ªa de peregrinos, como se ven dicindo de xeito peregrino e trivial, sen¨®n un instrumento pol¨ªtico para fortalecer a corte santiaguesa e ao Reino fronte a Braga e, nomeadamente, a Toledo. O C¨®dice acabou pasando das mans de Xelm¨ªrez, que se chamaba a si propio ¡°pai, escudeiro, defensor e protector da patria galega¡±, ¨¢s mans dos protagonistas dun gran disparate protagonizado por un electricista e un de¨¢n, aos que se lle sumou un comisario.

Nada ilustra mellor a nosa decadencia hist¨®rica e a necesidade de reaxer. Unha decadencia nacional precisamente nun contexto de crise nacionalista de Espa?a, como expresan ag¨®nicamente tantas banderas ¡°rojo y gualda¡± na calor da copa de Europa ou das olimpiadas (precisamente cando a existencia do estado est¨¢ cuestionada e a soberan¨ªa pasa a mans de Alemania e dos mercados). A bandeira azul e branca este ano vai estar m¨¢is sepultada que nunca pola vermella e amarela.

E todo iso envolto nunha profunda crise econ¨®mica e moral colectiva, a sociedade comprobou que toda a vida p¨²blica, que todos os poderes que parec¨ªan respect¨¢beis era un baile de ladr¨®ns. A cultura pol¨ªtica do franquismo que resum¨ªa o propio Franco, "haga como yo, no se meta en pol¨ªtica", e que penetrou tan profundamente na sociedade (¡°a pol¨ªtica ¨¦ sucia¡±, ¡°os pol¨ªticos rouban¡±) agora parece confirmada para a xente menos informada: os pol¨ªticos, os bos e os malos, pagan o pato. Aparecen ou como criados dos financieiros ou directamente como ladr¨®ns.

A pol¨ªtica precisa de lexitimarse novamente, sendo democr¨¢tica e, m¨¢is que nada, sufinc¨¢ndose en principios morais que a sociedade reco?eza. Toda a pol¨ªtica democr¨¢tica ten que facerse humilde, o galeguismo tam¨¦n; nada est¨¢ asentado nin garantido.

O 25 de Xullo, para existir como unha festa nacional, para ser atendida pola xente que hoxe celebra a alegr¨ªa pola s¨²a conta en praias e feiras, para non ser un rito partidista e ser atendida dalg¨²n modo pola cidadan¨ªa galega, ten que ser recollido pola propia sociedade dun xeito novo. E facer del o que debe ser, unha festa colectiva na que a cidadan¨ªa galega nos prometemos a n¨®s mesmos esperanza individual e colectiva para os problemas que nos atacan ou rondan, esperanza c¨ªvica neste tempo conflictivo e aberto. Temos dereito a existir e loitaremos por prosperar.